آرتریت روماتوئید اختلالی است که باعث بروز درد، تورم و سفتی مفاصل زانو میشود. آرتریت روماتوئید که از آن تحت عنوان روماتیسم مفصلی نیز یاد میشود یک بیماری خود ایمنی است که در این اختلال سیستم ایمنی که سیستم دفاعی بدن است به اشتباه به بافت‌های سالم بدن حمله میکند و در این اختلال مفاصل زانو دچار التهاب خواهد شد. روماتیسم مفصلی در سراسر جهان حدود ۴۰۰ هزار نفر از افرادی که ۱۶ سال به بالا سن دارند را درگیر کرده است. احتمال بروز آن در هر سنی وجود دارد و به سرعت پیشرفت میکند به همین دلیل تشخیص به موقع و درمان جامع اهمیت بسیار زیادی دارد. هرچه شما زودتر فرایند درمان را شروع کنید میزان اثر گذاری آن بیشتر خواهد بود. برای آنکه با این اختلال آشنا شوید باید بتوانید نحوه عملکرد مفاصل را به طور طبیعی درک کنید.
جهت کسب اطلاعات بیشتر و یا رزرو نوبت در کلینیک سلامت پا امید با شماره تلفن‌های ۰۲۱۸۸۸۹۸۴۴۴ – ۰۲۱۲۲۷۸۰۷۰۲ تماس حاصل فرمایید.
فهرست مقاله
مفصل چگونه کار میکند؟
مفصل به محل اتصال دو استخوان گفته میشود تعداد زیادی از مفاصل ما به نحوی طراحی شده اند که به استخوان‌ها کمک میکنند در جهات خاص و در دامنه محدودیتی ویژه ای حرکت کنند. به عنوان مثال زانو بزرگترین مفصل بدن است که ساختار پیچیده ای دارد و باید آنقدر قوی باشد که وزن بدن را تحمل کند و در جای خود ثابت بماند تا شما بتوانید به صورت صاف بایستید. زانو باید به عنوان یک ستون عمل کند تا شما بتوانید راه بروید و در هنگام دویدن یا ورزش کردن بچرخید و خم شوید. انتهای دو سر استخوان‌ها با غضروف پوشیده شده است که ساختار نرم و لغزنده دارد و باعث میشود که دو سر انتهای استخوان روی هم بلغزند و بین آنها اصطکاک ایجاد نشود. مفصل زانو توسط مایع سینوویال در جای خود نگه داشته میشود که حاوی مقدار زیادی مایع است و از استخوان و مفصل محافظت میکند. سینوویوم دارای یک لایه سخت بیرونی است که مفصل را در جای خود نگه می‌دارد و از حرکت کردن استخوان‌ها خارج از دامنه خود جلوگیری میکند. یک طناب قوی و محکم که تاندون نام دارد عضلات را به استخوان متصل خواهد کرد.
در مفصلی که دچار آرتریت روماتوئید شده است چه اتفاقی رخ میدهد؟
اگر شما دچار رماتیسم مفصلی هستید سیستم ایمنی بدن میتواند باعث بروز التهاب درون مفصل یا تعدادی از مفاصل شود. التهاب یک بخش مهم از نحوه عملکرد سیستم ایمنی بدن است و به بدن کمک میکند به ارسال خون و مایعات به سایر نقاط بدن بپردازد که دچار عفونت شده اند به عنوان مثال اگر شما دچار بریدگی یک قسمت از بافت شوید و عفونت کند پوست آن ناحیه متورم میشود و رنگ آن تغییر خواهد کرد. اما در مواردی که شما روماتیسم مفصلی دارید این التهاب در مفصل غیر عادی است باعث بروز مشکل میشود. هنگامی که التهاب از بین برود کپسول اطراف مایع سینوویوم کشیده میشود و نمی‌‌تواند مفصل را در جای خود نگه دارد و این امر باعث میشود غضروف پایدار شود و در جهات غیر عادی حرکت نماید.
علل بروز آرتریت روماتوئید زانو چیست؟
عوامل زیر نقش مهمی را در بروز آرتریت روماتوئید زانو ایفا میکنند:
سن
روماتیسم مفصلی میتواند افراد مختلف را در سنین متفاوت درگیر کند. اگر چه این اختلال بیشتر در سنین ۴۰ و ۶۰ سال دیده میشود حدود سه چهارم از افرادی که دچار رماتیسم مفصلی هستند در هنگام تشخیص مشکل خود در سن کار کردن قرار دارند.
جنسیت
روماتیسم مفصلی در زنان دو تا سه برابر بیشتر از مردان رخ میدهد.
ژنتیک
آرتریت روماتوئید به دنبال یک مجموعه از عوامل محیطی و ژنتیکی از قبیل سیگار کشیدن و رژیم غذایی به وجود می‌‌آید. هنوز ارتباط ژنتیک با این اختلال مشخص نیست اما تصور بر این است که داشتن سابقه خانوادگی روماتیسم مفصلی باعث میشود که ریسک بروز این مشکل در شما افزایش پیدا کند.
وزن بدن
اگر شما دچار چاقی و اضافه وزن هستید ریسک بروز روماتیسم مفصلی در شما بیشتر از افرادی خواهد بود که وزن مناسبی دارند. شاخص توده بدنی یک معیار مناسب است که میتواند به شما بگوید آیا وزن مناسبی دارید یا قد و وزن شما با هم همخوانی ندارد. در اکثر افراد شاخص توده بدنی ۱۸ و نیم تا ۹/۲۴ است.
- در صورت که شاخص توده بدنی زیر ۱۸ و نیم باشد شما وزن کمی دارید.
- در صورتی که شاخص توده بدنی بین ۱۸ و نیم و ۹/۲۴ باشد وزن سالمی دارید.
- در صورتی که شاخص توده بدنی بین ۲۴ و ۹/۲۹ باشد شما اضافه وزن دارید.
- درصورتی که شاخص توده بدنی شما بین ۳۰ و۹/۳۹ باشد شما چاق هستید.
برای ارزیابی شاخص توده بدنی خود از یک ماشین حساب مناسب استفاده کنید.
علائم و نشانه‌های آرتریت روماتوئید چیست؟
علائم و نشانه‌های اصلی روماتیسم مفصلی به شرح زیر می‌باشد:
- درد مفصل زانو
- تورم مفصل زانو و داغی و قرمزی و سفتی مفصل زانو به ویژه در اوایل صبح یا پس از نشستن به مدت طولانی
سایر علائم و نشانه‌های این اختلال به شرح زیر می‌باشند:
- خستگی و نداشتن انرژی
- از دست دادن اشتها
- کاهش وزن
- تب و بالا بودن دمای بدن
- تعریق
- خشکی چشم ناشی از التهاب
- درد قفسه سینه ناشی از التهاب
این اختلال میتواند هر یک از مفاصل بدن را درگیر کند اما اغلب در مفاصل کوچک دست و پا به وجود می‌‌آید. هر دو طرف بدن به طور یکسان دچار این اختلال می‌شوند اما این امر همیشه صادق نیست. تعداد کمی از افراد دچار توده‌های کوچک در مفاصل خود می‌شوند که گره‌های روماتیسمی نام دارند و زیر پوست اطراف مفاصل آسیب دیده به وجود می‌‌آیند. این اختلال گاهی اوقات میتواند دردناک باشد اما معمولاً این مسئله همیشه رخ نمی‌دهد.
روماتیسم مفصلی چگونه تشخیص داده میشود؟
تشخیص صحیح این اختلال اولین اقدام برای درمان صحیح آرتریت روماتوئید است. مراجعه به پزشکی که در زمینه درمان روماتیسم تخصص دارد بهترین فردی است که میتواند به شما برای تشخیص صحیح کمک کند و برای این کار به انجام معاینات جسمانی می‌‌پردازد و درخواست انجام آزمایش خون را خواهد داد.
- پزشک شما درباره علائم و نشانه‌هایی که دارید از قبیل درد، حساسیت، سفتی و اختلال در راه رفتن، زمان شروع علائم و نشانه‌های شما، دائم یا موقت بودن آنها، شدت بروز آنها، کارهایی که باعث بدتر شدن یا بهتر شدن آنها میشود و وجود سابقه خانوادگی ابتلا به روماتیسم مفصلی یا سایر بیماری‌های خود ایمنی سوال می‌پرسد.
- پزشک به انجام معاینه جسمانی می‌‌پردازد تا وجود حساسیت مفصل، تورم، داغی، درد، محدود شدن حرکات زانو، وجود توده زیر پوست یا تب خفیف را ارزیابی کند.
- انجام آزمایش خون به پزشک برای تشخیص التهاب و آنتی بادی‌های مرتبط با روماتیسم مفصلی کمک میکند. CRP و ESR دو شاخص مهم برای عفونت هستند که بالا بودن سطح آنها و ترکیب شدن آنها با سایر عوامل به تشخیص این اختلال کمک خواهد کرد. فاکتور روماتیسمی یک آنتی بادی است که در ۸۰ درصد افراد مبتلا به روماتیسم مفصلی دیده میشود. CCP یک آنتی بادی دیگر است که در ۶۰ تا ۷۰ درصد از افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید دیده میشود که البته در افرادی که دچار این اختلال نیستند نیز وجود دارد.
- روماتیسم مفصلی باعث میشود که دو سر استخوان‌ها درون مفصل دچار تحلیل رفتگی شود. عکس برداری توسط اشعه ایکس، اسکن التراسوند و اسکن ام آر آی می‌‌توانند وجود این اختلال را نشان دهند اما در صورتی که این آزمایشات اولیه وجود این مشکل را نشان ندهد به این معنا است که آرتریت روماتوئید در مرحله اولیه قرار دارد.
آرتریت روماتوئید زانو چگونه درمان میشود؟
روش‌های درمانی مختلفی برای بهبود آرتریت روماتوئید زانو وجود دارد. هرچه فرآیند درمان سریع تر شروع شود میزان اثر گذاری آن بیشتر خواهد بود. سه روش برای درمان این اختلال وجود دارد که به شرح زیر می‌باشند:
استفاده از کمپرس گرم
استفاده از کمپرس گرم و پد گرمایی الکتریکی میتواند به تسکین درد مفصل کمک کند چون برای استفاده از کمپرس گرم باید آن را درون یک عدد حوله قرار دهید و سپس آن روی مفصل دردناک خود بگذارید شما همچنین می‌توانید از دوش یا حمام آب گرم یا داغ نیز استفاده کنید. سایر روش‌های گرمایی که مورد استفاده قرار می‌گیرند عبارتند از کیسه آب گرم، پد گرمایی، لامپ گرمایی یا استفاده از پماد گرمایی عمیق. اطمینان حاصل کنید که این وسایل گرم هستند اما دقت کنید که داغ نباشند زیرا ریسک بروز سوختگی پوست را افزایش می‌‌دهند. گرمای متوسط کافی است. باید حوله بین پوست و وسایل گرما دهنده قرار بگیرد تا از پوست محافظت کند. به طور منظم پوست خود را بررسی کنید تا دچار سوختگی نشود.
استفاده از کمپرس یخ
برخی از افراد متوجه می‌شوند که استفاده از کمپرس یخ میتواند به تسکین درد مفصل کمک نماید. شما می‌توانید کمپرس یخ را از داروخانه تهیه کنید یا آن را در منزل بسازید. برای استفاده از کمپرس یخ باید مقداری یخ را درون یک کیسه پلاستیکی بریزید سپس کیسه پلاستیکی را درون یک تکه پارچه قرار دهید و آن را روی پوست ناحیه مورد نظر بگذارید. در بخش زیر به نحوه استفاده از کمپرس یخ روی پوست اشاره خواهیم کرد:
- مقدار کمی روغن روی قسمتی که قصد دارید کمپرس یخ را قرار بدهید بمالید. می‌توانید از هر نوع روغنی استفاده کنید. در صورتی که پوست شما آسیب دیده است یا دچار بریدگی شده است از قرار دادن روغن و کمپرس یخ روی آن خودداری کنید زیرا آسیب دیدگی پوست ترمیم نخواهد شد. کمپرس یخ را روی موضعی که روغن مالیده اید قرار دهید و پس از ۵ دقیقه پوست خود را به لحاظ رنگی که دارد بررسی کنید و در صورتی که احساس کردید رنگ پوست شما صورتی یا قرمز شده است کمپرس یخ را از روی پوست خود بردارید اما در صورتی که هیچ مشکلی برای پوست شما پیش نیامده بود ۵ تا ۱۰ دقیقه کمپرس یخ را روی پوست خود قرار دهید. شما می‌توانید حدود ۲۰ تا ۳۰ دقیقه کمپرس یخ را روی پوست خود قرار دهید اما آن را به مدت طولانی روی پوست خود نگذارید زیرا قرار دادن کمپرس یخ به مدت طولانی روی پوست باعث آسیب دیدگی آن خواهد شد.
دارو درمانی
گروه از داروهای اصلی وجود دارد که از آنها برای درمان آرتریت روماتوئید استفاده میشود که این داروها به شرح زیر می‌باشند:
- داروهای مسکن
- داروهای غیر استروئیدی ضد التهاب
- داروهای تغییر دهنده سیر بیماری و داروهای ضد روماتیسمی
- تزریق استروئید که از آن تحت عنوان کورتیکواستروئید یاد میشود
تعداد زیادی از افرادی که دچار آرتریت روماتوئید هستند به بیش از یک نوع دارو نیاز خواهند داشت زیرا داروهای مختلف به اشکال مختلف عمل میکنند. در طول فرایند درمان ممکن است شما به داروهای مختلفی نیاز داشته باشد که این مسئله به شدت علائم و نشانه‌های شما و تغییر سیر بیماری بستگی دارد. داروهایی که برای درمان روماتیسم مفصلی به کار می‌روند اسامی مختلفی دارند ولی اسم مورد تایید برای همه آنها ژنریک است. معمولاً تولید کنندگان از نام تجاری خود یا برند خود برای داروهای شان استفاده میکنند به عنوان مثال نوروفن نام تجاری ایبوپروفن است. در صورتی که پزشک برای شما داروی تجویز کرده است و شما در رابطه با آن اطلاعات کافی ندارید باید با پزشک خود مشورت کنید تا شما را راهنمایی کند.
تزریق دارو
در صورتی که درد زانو علیرغم امتحان کردن سه روش بالا از بین نرفته باشد پزشک به تزریق دارو برای درمان روماتیسم مفصلی خواهد پرداخت. تزریق استروئید در اکثر افراد به سرعت شروع اثر گذاری میکند اما میزان اثر گذاری آنها به طور متوسط ۴ هفته است. هیالورونیک اسید یک لوبریکانت طبیعی و ضد التهاب است که تزریق آن با تاثیرات بالایی همراه می‌باشد و معمولاً نتایج حاصل از آن به طور متوسط تا ۶ ماه باقی می‌‌ماند ولی ممکن است چند هفته طول بکشد تا شروع اثر گذاری نماید. تزریق پلاسمای غنی از پلاک روشی است که در آن پلاکت‌ها از خون خود شما تهیه می‌شوند. برای این کار پزشک اقدام به تهیه نمونه خون شما میکند و سپس نمونه تهیه شده را درون دستگاه سانتریفیوژ قرار میدهد تا تحت سرعت بسیار بالا خون و مشتقات خونی از هم جدا شوند سپس پلاکت تهیه شده را تحت شرایط خاص آماده میکند و به درون مفصل زانو تزریق می‌‌نماید. تعداد زیادی از پزشکان از این روش تحت عنوان یک روش آزمایشی یاد میکنند اما مطالعات مختلف نشان داده که یک روش بسیار موثر است.
نقش فیزیوتراپی در درمان روماتیسم مفصلی
معمولاً متخصص فیزیوتراپی قبل از شروع درمان و انجام معاینات و ارزیابی‌های جسمانی می‌‌پردازد که معمولاً شامل بررسی نحوه راه رفتن، فعالیت‌های فرد در طول روز انجام میدهد، دامنه حرکات مفصل، حالت بدن، عملکرد سیستم تنفسی و تست قدرت عضله است و پس از آن مقیاس اندازه گیری آرتریت و پرسشنامه ارزیابی سلامت برای بررسی وضعیت بیمار استفاده خواهد کرد. این روش درمانی معمولاً شامل روش‌های زیر است که برای درمان آرتریت روماتوئید به کار برده میشود:
- تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست را دچار این نوع الکتروتراپی است که برای درمان آرتریت روماتوئید مورد استفاده قرار می‌‌گیرد و تحقیقات نشان داده که پس از درمان با این روش از سطح درد بیمار کاسته میشود و بیمار باید حدود یک ماه و هفته ای یک بار تحت درمان با این روش قرار بگیرد.
- آب درمانی نیز به تسکین درد بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید کمک میکند به شرط آنکه به طور منظم انجام شود. این روش معمولاً باعث تسکین درد مزمن و حاد خواهد شد.
- سایر روش‌های توان بخشی در درمان آرتریت روماتوئید عبارتند از استفاده از اسپلینت در مفاصل آسیب دیده، استفاده از جوراب فشاری، درمان دستی، ورزش درمانی و آموزش بیمار
مصرف غذا و مکمل غذایی
تحقیقات نشان داده است که مصرف برخی از غذاها و مکمل‌های غذایی به بهبود آرتروز کمک میکند. اسیدهای چرب غیر اشباع امگا ۳ میتواند به بهبود برخی از افرادی که دچار انواع آرتریت التهابی هستند از قبیل آرتریت روماتوئید، آرتریت واکنشی، آرتریت پسوریاتیک و اسپوندیلیت آنکیلوزان کمک کند. تحقیقات نشان داده است که حتی در مواردی که شما از داروهای ضد روماتیسمی تغییر دهنده سیر بیماری از قبیل متوترکسات استفاده می‌کنید این مکمل‌ها مفید هستند.
اسیدهای چرب چیست؟
دستگاه گوارش ما چربی‌ها و روغن‌هایی که مصرف می‌‌کنیم را به اسیدهای چرب تبدیل میکند اما امکان تولید سایر اسیدهای چرب در بدن وجود ندارد و باید از غذاها به دست بیاید که به آنها اسیدهای چرب ضروری گفته میشود و اسیدهای چرب غیر اشباع جز این نوع چربی هستند که به دو دسته امگا ۳ و امگا ۶ تقسیم می‌شوند.
- زنجیره‌های طولانی آنها در ماهی‌های روغنی از قبیل ساردین، سالمون، ماکرل و پیلکارد یافت میشود.
- زنجیره‌های کوتاه آنها در روغن‌های گیاهی مانند گردو و روغن کتان یافت میشود.
- اسیدهای چرب امگا ۶ در روغن ذرت و تخمه آفتابگردان وجود دارد.
بدن از اسیدهای چرب امگا ۳ و امگا ۶ برای تولید یک دسته از مواد شیمیایی استفاده میکند که پروستاگلاندیس و لوکوترنین نام دارند. تعادل مناسب آنها به کنترل التهاب و افزایش سطح مواد شیمیایی ضد التهاب کمک خواهد کرد. مصرف زیاد امگا ۶ باعث افزایش التهاب در بدن میشود اما از اسیدهای چرب امگا ۳ به ویژه اسیدهایی که زنجیره‌های آنها طولانی است در آرتریت التهابی کاربرد دارند. این احتمال وجود دارد که اسیدهای چرب با زنجیره کوتاه درون بدن به زنجیره‌های طولانی تبدیل شوند که برای آرتریت روماتوئید مفید باشند.
