قفل شدگی زانو یا زانوی قفل شده اختلالی است که در آن زانو در هنگام کشیدن قفل میشود و شما نمیتوانید آنطور که میخواهید پای خود را بکشید یا زانوی خود را صاف کنید. در قفل شدگی زانو کشش زانو در زاویه ۱۰ تا ۳۰ درجه متوقف و محدود خواهد شد و تلاش برای کشیدن بیشتر از زانو باعث احساس درد شدید زانو خواهد شد. قفل شدگی زانو میتواند بر اساس عامل ایجاد کننده آن از چند ثانیه تا چند دقیقه طول بکشد. قفل شدگی زانو میتواند به علت محدودیت فیزیکی و مکانیکی حرکات ساختارهای درون مفصل زانو یا بروز محدودیت عملکردی زانو برای جلوگیری از احساس درد رخ دهد.
ویژگیهای قفل شدگی زانو چیست؟
قفل شدن زانو بر اساس عامل اصلی ایجاد کننده آن به قفل شدگی حقیقی زانو و قفل شدگی کاذب تقسیم میشود که هر یک از آنها ویژگیهای متفاوتی دارند و فاکتورهای مختلفی در بروز آنها نقش دارند که در بخش زیر به آنها اشاره خواهیم کرد:
قفل شدگی حقیقی زانو
در مواردی که قفل شدگی واقعی زانو رخ میدهد، یک محدودیت مکانیکی در مفصل زانو وجود دارد که از باز شدن زانو جلوگیری میکند. در این حالت، بیمار برای حرکت دادن زانوی خود دچار مشکلات شدیدی میشود و ممکن است مجبور شود به آرامی پای خود را تکان دهد تا محدودیت حرکتی ایجاد شده برطرف شود. اما در مواردی که قفل شدگی زانو شدید است، انجام عمل جراحی برای رفع مشکل ایجاد شده در زانو کاملاً ضروری خواهد بود.
قفل شدگی کاذب زانو
وضعیتی که به آن به عنوان قفل شدگی کاذب زانو یا قفل شدگی دروغین زانو اشاره میشود، به این معناست که در واقع زانو قفل نشده است و مشکل حرکتی آن با مشکلات فیزیکی و مکانیکی مرتبط نیست. در واقع، این قفل شدگی ناشی از یک مکانیسم محافظتی است که باعث میشود زانو قفل شود و از آسیب دیدگی بیشتر جلوگیری شود. قفل شدگی کاذب زانو در مواردی رخ میدهد که فردی درد شدید زانو داشته باشد و مکانیسم محافظتی بدن زانو را قفل کند تا از آسیب دیدگی بیشتر جلوگیری شود. در این وضعیت، عضلات زانو انقباض و سفت میشوند و زانو قادر به حرکت نمیباشد. تفاوتهای مهمی بین قفل شدگی واقعی زانو و قفل شدگی کاذب وجود دارد. در قفل شدگی کاذب زانو، همچنان قابلیت کششی و چرخشی زانو متخلخل میشود، در حالی که در قفل شدگی واقعی زانو، فقط قابلیت کششی زانو تخلخل میشود. علاوه بر این، در قفل شدگی کاذب زانو، این وضعیت به سرعت رفع میشود، درحالی که در قفل شدگی واقعی، طول میکشد تا این مشکل برطرف شود.
علل قفل شدگی زانو چیست؟
پارگی مینیسک
در صورتی که مینیسک دچار پارگی شده باشد ساختار آزاد آن درون مفصل زانو گیر میافتد و باعث میشود که از لغزندگی استخوان ران در امتداد استخوان درشت نی جلوگیری شود و به این ترتیب مفصل زانو قفل میگردد. پارگی مینیسک زانو شایع ترین علت قفل شدگی حقیقی زانو است. در این حالت هنگامی که مینیسک دچار پارگی میشود قسمتی که به طور نسبی به زانو متصل شده است در جایگاه نامناسبی قرار میگیرد و منجر به قفل شدگی بیشتر زانو خواهد شد. پارگی مینیسک میتواند به علت ضربه یا تغییرات تحلیل برنده ناشی از استفاده بیش از حد از زانو به وجود بیاید. پارگی مینیسک یکی از دلایل بسیار شایع قفل شدگی زانو است. این اختلال در برخی از تمرینات ورزشی از قبیل فوتبال و والیبال نسبتاً شایع است.
جسم آزاد
جسم آزاد شامل زائدههای استخوانی یا غضروفی است که به علت ضربه یا التهاب مزمن از مفصل جدا میشوند و درون ساختار مفصلی به صورت شناور باقی میمانند. گاهی اوقات این اجسام به نقاط نامناسبی حرکت میکنند و از حرکت کردن زانو جلوگیری مینمایند و باعث میشوند زانو به طور مداوم قفل شود.
استئوآرتریت
استوارترین یک نوع بیماری تحلیل برنده مفصل است که به علت تحلیل رفتگی و پارگی یا وارد شدن فشار بیش از حد به مفصل به وجود میآید. قفل شدگی زانو به علت استئوآرتریت اغلب به علت از بین رفتن یا ضعیف شدن غضروف مفصل به وجود میآید.
آسیب دیدگی رباط
پیچ خوردگی رباط اغلب باعث میشود که زانو ناپایدار شود و این احتمال وجود دارد که استخوانهای مجاور نتوانند به علت شل شدن رباط آسیب دیده در امتداد هم بلغزند و حرکت کنند.
دررفتگی کشکک زانو
بروز آسیب دیدگیهای خاص باعث میشود که کشکک زانو از جای خود خارج شود و عملکرد آن محدود گردد و به این ترتیب باعث ناتوانی در حرکت مفصل زانو شود. این اختلال باعث میشود که زانو قفل شده و شما نتوانید زانوی خود را بکشید.
التهاب مفصل زانو
التهاب مفصل زانو به همراه تورم و عدم ساختارهای داخلی مفصل زانو رخ میدهد و باعث میشود که مفصل زانو قفل شده و امکان تکان دادن آن وجود نداشته باشد.
استئوکندریت دیسکان
استئوکندریت دیسکان اختلالی است که در آن غضروفهایی که در مفصل زانو وجود دارند دچار پارگی شده و این مسئله باعث میشود استخوانها به طور مستقیم روی هم بلغزند و به این ترتیب اجسام آزاد کوچک در مفصل جدا شوند و باعث قفل شدگی زانو شوند.
آرتریت
التهاب مفصل یا انواع آرتریت با احساس درد و تورم در مفصل همراه است زیرا درون کپسول مفصل مایع اضافی جمع میشود. اگرچه تورم مفصل باعث متوقف شدن حرکات مفصل زانو میشود، درد در این ناحیه منجر به تحریک اسپاسم عضلات ران و زانو شده و باعث میشود این عضلات به طور ناگهانی منقبض شوند تا از مفصل زانو در هنگام حرکت کردن محافظت گردد.
سندروم پلیکا
پلیکای میانی یک چین در دیواره داخلی ساختار مفصل زانو، سینوویوم، است. در صورتی که این ساختار ملتهب شود باعث بروز درد شدید خواهد شد به نحوی که منجر به محدود شدن حرکات زانو و قفل شدن مفصل زانو میشود.
آسیب دیدگی شدید زانو
هر نوع آسیب دیدگی در زانو میتواند باعث بروز درد شده و عضلات ران و پا را تحریک کند که منقبض شوند تا از حرکت کردن زانوی آسیب دیده و افزایش سطح آسیب دیدگی جلوگیری گردد.
علائم و نشانههای قفل شدگی زانو چیست؟
قفل شدگی زانو با علائم و نشانههای متعددی همراه است و این علائم به علت قفل شدگی زانو بستگی دارند. در بخش زیر به برخی از علائم و نشانههای شایع قفل شدگی زانو اشاره میکنیم:
- درد شایع ترین علامت قفل شدگی زانو است اگرچه همیشه در قفل شدگی حقیقی زانو درد وجود ندارد، در قفل شدگی کاذب زانو درد به عنوان یک عامل محرک اصلی در نظر گرفته میشود با این حال قفل شدگی زانو معمولاً با درد شدید در هنگام کشیدن زانو همراه است.
- کاهش دامنه حرکات زانو یک علامت مهم در این اختلال است. هنگامی که حرکات مفصل زانو کاهش پیدا میکند انجام دادن برخی فعالیتها از قبیل اسکات، دویدن و راه رفتن که با چرخش و کشش شدید زانو همراه است بسیار دشوار خواهد بود.
- در مواردی که عفونت مفصل زانو شدید است یا آن که کیست یا آرتریت عفونی تشخیص داده شده است بیمار شاهد افزایش دمای بدن خود خواهد بود و تب میکند.
- تق تق کردن زانو در هنگام راه رفتن زمانی به وجود میآید که ساختارهای داخلی زانو با سایر نقاط زانو از قبیل جسم آزاد ناشی از پارگی مینیسک تماس پیدا کنند و روی آنها بلغزند. ممکن است صدای زانو شبیه شکستن یا خرد کردن باشد.
قفل شدگی زانو چگونه درمان میشود؟
قفل شدگی زانو بر اساس علت ایجاد کننده آن درمان میشود. پزشک از انجام معاینه دقیق جسمانی و بررسی سابقه پزشکی شما درخواست انجام آزمایشات خاصی را خواهد داد تا بتواند علت اصلی قفل شدن زانو را تشخیص دهد و اقدامات درمانی لازم را انجام دهد. برخی از اقدامات ارزیابی کننده برای تشخیص قفل شدگی زانو به شرح زیر میباشند:
- شمارش گلبولهای سفید خون برای تشخیص عفونت مفصل
- بررسی فاکتور روماتیسم برای رد کردن احتمال ابتلا به روماتیسم مفصلی
- بررسی سطح اوریک اسید برای رد کردن احتمال ابتلا به آرتریت نقرسی
- عکس برداری توسط اشعه ایکس از مفصل زانو برای تشخیص بیماریهای تحلیل برنده مفصل از قبیل استئوآرتریت
- انجام اسکن ام آر آی برای تشخیص پارگی مینیسک، شکستگی و دررفتگی کشکک، پارگی رباط، شکستگی نقاط داخلی درشت نی و نازک نی
- بررسی مایع سینوویال یا مایع مفصلی که به کمک یک سوزن مخصوص جمع آوری میشود و سپس در آزمایشگاه بررسی میگردد تا تعداد گلبولهای قرمز و سفید خون، وجود ویروس، سلولهای غیر عادی، کریستالها و میکروارگانیسمهای درون آن بررسی شود. بررسی این مایع به تشخیص خونریزی درون مفصل، عفونت مفصل، آرتریت نقرسی، و همچنین بیماری تحلیل برنده مفصل کمک خواهد کرد.
معمولاً میتوان قفل شدگی مفصل زانو را به کمک روشهای درمانی مراقبتی و در نهایت عمل جراحی درمان کرد. برخی از اقدامات درمانی مراقبتی برای قفل شدگی زانو به شرح زیر میباشد:
- استفاده از آب سرد و گرم میتواند به تسکین درد و التهاب درون مفصل و جلوگیری از قفل شدگی مفصل زانو کمک کند. برای این کار مقداری یخ را درون یک کیسه پلاستیکی بریزید و سپس آن را در یک تکه پارچه گذاشته و روی زانوی خود قرار دهید. از قرار دادن یخ به طور مستقیم روی پوست خود اجتناب کنید زیرا باعث سوختگی و آسیب دیدگی آن خواهد شد. میتوانید از پد گرمایی نیز استفاده کنید و آن را روی زانوی خود بگذارید.
- در مواردی که اسپاسم عضلات باعث بروز قفل شدگی مفصل زانو شده باشد مصرف شل کنندههای عضلانی میتواند به شل شدن عضله و بهبود توانایی حرکتی آن کمک کند.
- مصرف داروهای غیر استروئیدی ضد التهاب در تسکین درد و کاهش التهاب و رفع قفل شدگی زانو بسیار موثر است.
- فیزیوتراپی و انجام دادن تمرینات کششی در کنار ماساژ درمانی و درمان دستی زانو به شل شدن عضلات زانو و ایجاد فضای بیشتر برای ساختارهای داخلی زانو کمک میکند و باعث میشود که آنها به راحتی در امتداد هم حرکت کنند.
در موارد شدید و در شرایطی که اقدامات درمانی مراقبتی باعث بهبود قفل شدگی زانو نشده باشد متخصص ارتوپد اقدامات درمانی دیگر را توصیه خواهد کرد. انجام عمل جراحی برای درمان قفل شدگی مفصل زانو به شرح زیر میباشد:
- خارج کردن جسم آزاد به کمک وسایل و ابزارهای جراحی کوچک باعث میشود که فضای بیشتری برای ساختارهای داخلی مفصل به وجود بیاید و آنها به راحتی در کنار هم حرکت کنند.
- در صورتی که عامل قفل شدگی زانو پارگی مینیسک باشد پزشک به کمک عمل جراحی به وصل کردن مجدد استخوانها به مینیسک خواهد پرداخت.
- در برخی موارد پارگی مینیسک قابل ترمیم نیست و بهترین کار این است که پزشک اقدام به تخلیه مینیسک آسیب دیده نماید تا عملکرد مفصل زانو بهبود پیدا کند.
- گاهی اوقات که آسیب دیدگی زانو بسیار شدید است و امکان ترمیم آن وجود ندارد پزشک اقدام به تعویض مفصل زانو با یک پروتز پلاستیکی یا فلزی خواهد کرد.
چگونه میتوان از قفل شدن زانو جلوگیری کرد؟
علاوه بر آن که قفل شدگی زانو یک اختلال بسیار دردناک است فشاری که به عضلات زانو وارد میشود خود به خود از آن منتقل خواهد شد و این امر میتواند باعث بروز آسیب دیدگی زانو شود. در بخش زیر به چند نکته اشاره میکنیم که در جلوگیری از قفل شدگی زانو موثر هستند:
- از ورزش کردن و انجام دادن حرکاتی که خارج از توانایی شما است خودداری کنید. گاهی اوقات انجام دادن تمرینات سنگین مخصوص ایا ورزش کردن در حالت ایستاده از قبیله حرکت اسکات و پرس پا که بالاتر از توانایی جسمانی شما است باعث بروز قفل شدن پا خواهد شد.
- به تقویت عضلات پای خود بپردازید. انجام دادن تمرینات استقامتی و ورزش کردن با عضلات چهار سر ران، عضلات ساق و همسترینگ در جلوگیری از قفل شدگی زانو بسیار موثر هستند. هر چه عضلات ساق پای شما قوی تر باشد فشار کمتری به زانو در هنگام ورزش کردن وارد خواهد شد. ضعیف بودن عضلات مرکزی باعث میشود که لگن از مرکز خود خارج شود و باعث ضعیف شدن و نامناسب شدن حرکات عضلات شود.
- در حفظ انعطاف پذیری عضلات خود بکوشید و با انجام دادن حرکات کششی ساق پا، تیبیال باند و عضلات ران به این هدف دست پیدا کنید. تقویت عضلات ساق پا باعث میشود که فشار کمتری به زانو وارد شود و از قفل شدگی آنها جلوگیری گردد.
