در بیماری آرتروز زانو، بافت غضروف بین مفاصل به طور تدریجی تخریب میشود، که منجر به ساییدگی استخوانها بر روی هم میشود. این وضعیت باعث درد، التهاب، خشکی و سفتی مفصل میشود و باعث کاهش دامنه حرکتی زانو میشود، به طوری که بیمار نمیتواند فعالیتهای روزمرهاش را مانند گذشته انجام دهد. آرتروز زانو شایعترین بیماری مفاصل است که افزایش سن عامل اصلی ابتلا به آن است. با این حال، گاهی اوقات جوانان نیز به دلایل دیگر از جمله ژنتیک و سابقه آسیب به زانو به این بیماری مبتلا میشوند. هرچند درمان قطعی برای آرتروز زانو وجود ندارد، اما روشهای مختلفی مانند فیزیوتراپی، دارو درمانی و غیره وجود دارند که میتوانند با کنترل بیماری، درد را به میزان قابل توجهی کاهش داده و بیمار را به زندگی عادیاش بازگردانند.
آرتروز زانو چیست؟
آرتروز زانو که به آرتروز فرسایشی نیز مشهور است، به تحلیل رفتن بافت غضروف بین مفاصل زانو و ساییدگی استخوانها گفته میشود. وقتی استخوانها روی هم ساییده شوند؛ درد، سفتی، تورم و التهاب زانو شروع میشود. در موارد پیشرفتهتر ممکن است باعث ایجاد زائدهها یا خارهای استخوانی شود. همچنین تحلیل رفتن بافت منعطف و نیمهجامد غضروف باعث کاهش دامنه حرکتی زانو و صدا دادن آن میشود. هرچقدر غضروف بین مفاصل زانو بیشتر از بین برود، آرتروز زانو شدت مییابد و درد افزایش پیدا میکند. درجات وخیم آرتروز میتواند باعث تغییر شکل زانو شود.
علائم آرتروز زانو
علائم آرتروز زانو اغلب به آرامی شروع شده و با گذشت زمان تشدید میشود. بیمار مبتلا به آرتروز زانو ممکن است یک یا چند مورد از علائم آرتروز زانو را داشته باشد. هرچه بیمار علائم بیشتری داشته باشد، احتمال داشتن بیماری آرتروز زانو افزایش پیدا میکند.
درد
درد زانو، شایعترین علامت آرتروز زانو است. اگر درد زانو به صورت مداوم و بدون بهبود باشد، ممکن است این نشانهای از شروع آرتروز باشد. در موارد خفیف تا متوسط آرتروز زانو، درد معمولاً به صورت تناوبی و ناگهانی رخ میدهد و معمولاً ناشی از انجام فعالیتهای خاصی مانند دویدن یا پلهها بالا رفتن است. اما در موارد پیشرفتهتر، بیمار درد مداوم و به خصوص در شب تجربه میکند. در آرتروز زانوی شدید، بیمار هم درد تناوبی ناشی از فعالیتهای روزمره و هم درد مداوم را تجربه میکند. به طور کلی، به دلیل تفاوت در دردهای تجربه شده توسط بیماران مبتلا به آرتروز، واکنش بدن آنها به درمانها نیز ممکن است متفاوت باشد.
التهاب زانو
التهاب زانو که یکی از مهمترین علائم آرتروز زانو است میتواند موضعی یا ساختاری باشد. به این معنا که در التهاب موضعی شما به وضوح التهاب را در زانوی خود میبینید و میتوانید آن را تشخیص بدهید اما در حالت التهاب ساختاری مفصل شما از درون دچار التهاب میشود و قابل مشاهده نیست. التهاب نقشی اساسی در ایجاد درد مزمن زانو دارد و علت آن این است که در شرایط التهاب سیستم درد در بدن بیش از حد تحریک میشود. بنابراین رفع التهاب میتواند تا حد زیادی درد را کاهش دهد.
حساسیت به لمس و فشار
مفصل زانوی شما ممکن است هنگام وارد شدن فشار اندک به آن و یا حتی لمس شدن دچار درد و ناراحتی شود. علت حساسیت و ضعف بیماران دچار آرتروز به فشار دادن یا لمس کردن زانو مشخصا به علت داشتن درد و التهاب در زانو است.
سفتی و خشکی زانو
ممکن است احساس کنید انعطاف لازم برای انجام برخی حرکات را ندارید. سفت و خشک شدن مفاصل به ویژه زمانی که از خواب بیدار میشوید یا برای یک مدت طولانی بی حرکت هستید از نشانههای آرتروز است. همان طور که گفته شد در بیماری آرتروز غضروف به مرور زمان از بین میرود. با از دست رفتن غضروف که مادهای منعطف و روان است مفصل زانو دچار سفتی و خشکی میشود و تا حد زیادی قابلیت انعطافپذیری خود را از دست میدهد.
کاهش دامنه حرکات زانو
در این حالت ممکن است توانایی حرکت دادن کامل مفاصل خود را نداشته باشید و یا برخی حرکات را که پیشتر انجام میدادید، نتوانید انجام دهید که در واقع نتیجهی کاهش انعطاف و خشکی زانو است.
احساس سایش و شنیدن صدای زانو
ممکن است صدای تق تق یا غیژغیژ زانو را بشنوید یا احساس کنید مفاصل زانویتان درحال خرد شدن یا ترک برداشتن است. صدا دادن زانو معمولا با درد همراه نیست. اگر از بین تمامی علائم آرتروز زانو فقط صدا دادن زانو را داشتید باید بدانید که به احتمال بالا به آرتروز مبتلا نیستید زیرا در یک آزمایش که اخیرا انجام شده است ثابت میشود که صدا دادن زانو به خودی خود نمیتواند علامت آرتروز باشد و باید با نشانههای دیگر مثل درد و التهاب همراه باشد.
تورم زانو
هنگامی که غضروف زانو از بین برود، استخوان ران و استخوان درشت نی (و گاهی اوقات کشکک) میتوانند به هم ساییده شوند و در نتیجه تحریک شوند. گاهی اوقات این تحریک منجر به تولید مایع اضافی مفصلی و در نتیجه تورم زانو میشود که اصطلاحا میگویند زانو آب آورده است.
احساس ضعف و سستی در زانو
در این حالت فرد احساس میکند توانایی سرپا شدن و ایستادن را ندارد و زانوهایش نمیتوانند وزن بدنش را تحمل کنند.
قفل شدن و خالی کردن زانو
در اکثر موارد بیمار احساس قفل شدن زانو را دارد و واقعا چنین اتفاقی نیفتاده است، به ویژه زمانی که طولانی مدت نشسته یا چمباتمه زده است و اکنون میخواهد بلند شود. خالی کردن زانو را بیشتر ورزشکاران عنوان میکنند و از این که نمیتوانند به زانوی خود در تحمل وزن و انجام برخی حرکات اعتماد کنند، شکایت دارند. این علامت آرتروز زانو نسبت به سایر علائم کمتر شایع است.
علت بروز آرتروز زانو
آرتروز زانو بر اساس علت ایجاد به دو نوع اولیه و ثانویه تقسیم میشود. در آرتروز اولیه زانو علت بیماری کاملا واضح نیست و صرفا میتوان دربارهی آن حدسهایی زد. اما در آرتروز ثانویه علت مشخص است. مثلا فرد به علت داشتن سابقه آسیب جدی یا عفونت زانو، به آرتروز زانو دچار شده است.
- کهولت سن :رایجترین علت آرتروز زانو بالا رفتن سن است. هرچه سن فرد بالاتر رود قابلیت ترمیم غضروف کاهش مییابد. بسیاری از افراد با گذشت زمان تا حدودی به ساییدگی و آرتروز زانو مبتلا میشوند.
- اضافه وزن :افزایش وزن باعث افزایش فشار وارد شده به همه مفاصل و به طور خاص مفاصل زانو میشود. کسانی که دارای شاخص توده بدنی(BMI) 30 و بالاتر هستند، 7 برابر بیشتر در معرض ابتلا به آرتروز زانو نسبت به افراد لاغرتر قرار دارند. کیلو وزن اضافی به زانوها وارد کند.
- ژنتیک و وراثت :مانند بسیاری از بیماریها آرتروز زانو نیز میتواند ارثی باشد. احتمال بروز این بیماری در افراد با سابقه خانوادگی ابتلا به آرتروز، بسیار بیشتر از سایر افراد است.
- جنسیت: زنان در سنین 50 سال و بالاتر با احتمال بیشتری نسبت به مردان به آرتروز زانو مبتلا میشوند.
- آسیبهای تکراری ناشی از وارد شدن فشار به مفاصل زانو: این آسیبها معمولاً در نتیجه نوع شغلی که فرد به آن اشتغال دارد ایجاد میشود. به عنوان مثال مشاغلی که در آنها فرد مجبور است اجسام سنگینی را بلند کند، خطر ابتلا به ساییدگی زانو را افزایش میدهند.
- فعالیتهای ورزشی سنگین :انجام فعالیتهای ورزشی همچون فوتبال، تنیس، یا دوی ماراتن میتواند فرد را در معرض ریسک بالاتر ابتلا به آرتروز زانو قرار دهد.
- سایر بیماریها :افراد مبتلا به روماتیسم بیشتر به آرتروز زانو مبتلا میشوند. همچنین افراد دچار مشکلات متابولیک همچون افزایش غیرطبیعی آهن خون یا افزایش غیرعادی هورمون رشد به احتمال بیشتری ممکن است به آرتروز مبتلا شوند.
- سابقه آسیب جدی به زانو :آسیب دیدن و یا پارگی رباط، تاندون یا مینیسک زانو در گذشته میتواند یکی از دلایل ابتلا به آرتروز زانو در آینده باشد.
زمان مراجعه به پزشک
در برخی موارد ممکن است علائمی مانند درد و التهاب زانو در اثر انجام فعالیتی خاص و یا حتی تغییرات آب و هوایی به وجود بیاید و در این صورت باید ظرف مدت کوتاهی از بین برود. اما اگر با درد، التهاب، خشکی و تورم زانو به مدت حداقل دو هفته و بدون علائم بهبودی مواجه شدید، لازم است فورا به پزشک مراجعه کنید. تشخیص هرچه سریعتر پزشک میتواند در روند درمان کمک کننده باشد و جلوی پیشرفت آرتروز زانو را بگیرد به ویژه اگر بیماری هنوز در مراحل اولیه باشد.
تشخیص آرتروز زانو
چندین روش برای تشخیص آرتروز زانو وجود دارد که تعیین این که کدام روش بهتر و کارآمدتر است، بسته به شرایط بیمار متفاوت است. ارائه گزارش دقیق بیمار از وضعیتش در معاینه اولیه میتواند بسیار راهگشا باشد و پزشک در همان مراجعه اول آرتروز زانو را تشخیص دهد. البته امکان دارد در برخی موارد پیچیدهتر برای اطمینان از صحت تشخیص پزشک شما را برای اسکن زانو ارجاع دهد.
معاینه فیزیکی
پزشک زانو را به دقت برای یافتن نشانههای ابتلا به آرتروز معاینه میکند. پزشک زانو و پا را با ملایمت حرکت میدهد تا انعطافپذیری و دامنۀ حرکتی مفصل را ارزیابی کند. همچنین پزشک به صدا دادن و ترق توروق کردن زانو گوش میدهد. در اصطلاح پزشکی به صدا دادن زانو کریپتوس گفته میشود که میتواند یکی از نشانههای آسیب مفصلی باشد.
متخصص احتمالاً فشار ملایمی را به زانو وارد میکند تا حساسیت به لمس را بررسی کند و ببیند که آیا حرکت داخل مفصل باعث ناراحتی بیمار میشود یا خیر.
همچنین ارائه شرح حال دقیق و با جزئیات توسط بیمار میتواند به پزشک در تشخیص سریع تر کمک کند. در بسیاری از موارد در مرحله معاینه پزشک با توجه به بررسی فیزیکی که روی زانوی بیمار انجام داده و سوالاتی که از او میپرسد آرتروز را تشخیص میدهد و نیاز به روشهای دیگر تشخیص نیست.
اسکن اشعه ایکس(X ray)
یکی از بهترین و متداولترین روشهای تشخیص آرتروز زانو اسکن اشعه ایکس است. در عکس ایکس ری فقط استخوانها دیده میشوند و بافتهای نرمتر مانند غضروف قابل رویت نیستند. بنابراین در مفصل زانوی یک فرد سالم باید بین استخوانها فضای خالی وجود داشته باشد. این فضا در بیماری آرتروز با تخریب غضروف به مرور زمان باریک و باریکتر میشود تا جایی که دیگر هیچ فضایی باقی نمیماند و سایش استخوانها شروع میشود.
سونوگرافی
در روش سونوگرافی از امواج صوتی با فرکانس بالا که برای انسان قابل شنیدن نیست(فراصوت)، برای ایجاد تصاویر فوری از ساختارهای داخل بدن استفاده میکند که هم پزشک و هم شخص مورد معاینه میتوانند آن را ببینند. تصویر سونوگرافی میتواند التهاب در بافتهای نرم و تجمع غیرطبیعی مایع در جلو یا پشت مفصل زانو را نشان دهد. سونوگرافی به پزشک اجازه میدهد تا میزان التهاب را ارزیابی کرده و محل مایع اضافی و در نهایت آرتروز زانو را شناسایی کند.
عکس برداری ام آر آی(MRI)
در ام آر آی از امواج رادیویی و یک میدان مغناطیسی قوی برای ایجاد عکسهای دقیق از استخوان و بافتهای نرم آن مثل غضروفها استفاده میشود. ام آر آی معمولاً برای تشخیص آرتروز لازم نیست، اما میتواند اطلاعات بیشتری را در صورت پیچیده بودن شرایط در اختیار پزشک معالج قرار دهد.
درمان آرتروز زانو
برای درمان آرتروز زانو به طور کلی دو روش اصلی وجود دارد. روشهای غیر جراحی و جراحی. باید توجه داشته باشید از آن جا که درمانهای پیشنهادی برای آرتروز زانو قطعی نیستند بنابراین روند بهبودی و کاهش درد تا حد زیادی به خودتان بستگی دارد. به همین دلیل پزشکان در ابتدا معمولا تغییر سبک زندگی را در کنار درمانهای دیگر به بیماران خود پیشنهاد میکنند. با توجه به شرایط بیمار و همچنین درجه وخامت بیماری پزشک ممکن است یک یا چند روش درمانی را پیشنهاد کند.
تغییر سبک زندگی
بگذارید درد راهنمای شما باشد. انجام هر فعالیتی که فشار بیش از اندازه به زانو وارد میکند و باعث ایجاد درد و التهاب در مفصل زانو میشود را متوقف یا کمتر کنید. این فعالیتها میتوانند شامل شغل شما، کارهای روزمره و یا فعالیتهای ورزشیتان باشند. سعی کنید برای انجام کارهایی مانند جا به جایی اجسام سنگین که میدانید درد شما را بیشتر خواهد کرد از دیگران کمک بگیرید. همچنین جایگزین کردن توالت فرنگی با ایرانی یا عدم استفاده از پله میتواند یکی از تغییرات مهم سبک زندگی در جهت بهبود آرتروز زانو باشد.
کاهش وزن
افراد دارای اضافه وزن و چاقی بیشتر از افرادی که وزن نرمالی دارند دچار آرتروز زانو میشوند. همچنین وقتی فرد اضافه وزن دارد، به ازای هر کیلو وزن اضافه، 3 الی 4 برابر فشار بیشتر به زانوهایش وارد میشود. بنابراین کاهش وزن یکی از بهترین راه حلهاست. در این روش بدون مصرف دارو یا متحمل شدن عوارض جراحی میتوانید درد را به میزان قابل توجهی کاهش دهید و از پیشرفت بیماری جلوگیری کنید.
دارو درمانی
داروهایی که برای بهبود آرتروز زانو تجویز میشوند شامل قرصها، پمادها، ژلها و کرمها میشوند که به دو صورت خوراکی و موضعی قابل مصرف هستند. عملکرد این داروها یا به صورت کنترل التهاب است که خود باعث کاهش درد میشود و یا به صورت تسکین موقت درد است.
- داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی: این داروها موثرترین درمان دارویی برای آرتروز زانو هستند زیرا با خاصیت ضدالتهابی که دارند باعث کاهش التهاب و درد زانو میشوند. یکی از بزرگ ترین مزایای داروهای NSAIDs این است که غیر مخدر هستند و مشکلات مسکنهای مخدر را ایجاد نمیکنند. داروهای ضدالتهاب غیر استروئیدی به دو صورت خوراکی و موضعی وجود دارند که برخی از آنها مانند آسپرین و ایبوپروفن بدون نسخه هم در دسترس هستند. این داروهای اعتیادآور نیستند اما مصرف خودسرانه و طولانی مدت آنها به هیچ عنوان توصیه نمیشود زیرا با عوارض جانبی جدی مانند خونریزی معده، تخریب غضروفها در طولانی مدت، حمله قلبی و تهوع و استفراغ همراهاند.
- استامینوفن: برخلاف داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی، استامینوفن التهاب زانو را از بین نمیبرد بلکه با مسدود کردن سیگنالهای دریافت کننده درد باعث تسکین و کاهش درد میشود. اگر بیماریهای کبدی ندارید و به دلایل پزشکی از NSAIDs هم نمیتوانید استفاده کنید، میتوانید نهایتا تا 4000 میلی گرم در روز استامینوفن مصرف کنید. برای اطلاع از دوز مناسب استفاده از این قرص با پزشک مشورت کنید، در غیر این صورت ممکن است به بیماریهای کبدی دچار شوید.
- داروهای ضدتحریک: این دسته از داروها شامل کرمها و پمادهای حاوی ترکیباتی مانند منتول یا کپسایسین میشود. کپسایسین همان ترکبی است که باعث تندی و سوزشآور بودن فلفل میشود. مالیدن این داروهای موضعی روی مفصل دردناک ارسال سیگنالهای درد از مفصل به مغز را متوقف میکند.
- مکملهای غضروفساز: درباره استفاده از غضروفسازها ادعاهای ضد و نقیضی وجود دارد. برخی پزشکان معتقدند به علت اینکه بافت غضروف به جریان خون متصل نیست، استفاده از کپسولهای غضروفساز نمیتواند تاثیر چندانی بر ترمیم غضروف و بهبود آرتروز زانو بگذارد. از طرفی برخی دیگر استفاده از آنها را موثر میدانند و برای بیمارانشان تجویز میکنند. چیزی که درحال حاضر میدانیم این است که استفاده از غضروفسازها در کاهش درد و التهاب بعضی بیماران موثر بوده و برای برخی تاثیر چندانی نداشته است. گلوکزامین یکی از بهترین انواع این غضروفسازها است که به کاهش درد کمک میکند. همچنین میتواند تخریب غضروفهای زانو را کُند کند. پیش از اقدام به مصرف غضروفسازها و برای این که بدانید کدام غضروفساز برای شما مناسبتر است با پزشک معالج خود مشورت کنید.
تزریق ژل
در این روش، یک مایع ژله مانند که هیالورونیک اسید نامیده می شود به مفصل زانو تزریق میشود. هیالورونیک اسید یک ماده طبیعی است که در مایع اطراف مفاصل یافت میشود. این ماده به عنوان یک روان کننده عمل میکند و باعث میشود که استخوانها روی یکدیگر به آرامی حرکت کنند و به عنوان یک ضربهگیر برای فشار وارد شونده بر مفصل عمل میکند. در افراد مبتلا به آرتروز زانو غلظت هیالورونیک اسید کمتر از حد نرمال است. بنابراین اضافه کردن اسید هیالورونیک به مفصل مبتلا به آرتروز باعث تسهیل حرکت و کاهش درد می شود. اگر مبتلا به آرتروز زانو هستید و قصد تزریق ژل هیالورونیک اسید را دارید باید در نظر داشته باشید که تاثیر آن موقت است و در صورت نیاز باید پس از 6 ماه تمدید شود. همچنین پس از تزریق، برای مشاهده اثرات باید چند روزی صبر کنید و از ایستادنهای طولانی، جابهجایی اجسام سنگین، دویدن حتی آهسته و… به مدت 48 ساعت تا چند روز بسته به نظر پزشک پرهیز کنید.
تزریق پلاسمای غنی شده با پلاکت (PRP)
یکی دیگر از روشهایی که میتواند به بهبود آرتروز زانو کمک کند، تزریق پلاسمای غنی شده با پلاکت است. انجام این کار نیازمند تهیه یک نمونه از خون بیمار و پردازش آن از طریق سانتریفیوژ برای ایجاد مایعی است که سطح بالاتری از پلاکتها در مقایسه با حالت عادی در آن وجود دارد. در ادامه پزشک این مایع را به ناحیه آسیب دیده تزریق میکند. پلاکتهای خون حاوی مواد شیمیایی طبیعی هستند که میتواند به درمان و بهبود آسیبهای وارد شده به بیمار کمک کند. بیش از یک دهه است که پزشکان از تزریق PRP برای درمان انواع بیماریها مانند آرتروز و آسیبهای وارد شده به تاندونها بهره میگیرند. تزریق پلاسمای غنی شده با پلاکت نیازمند آمادگیهای قبلی و مراقبتهای پس از تزریق است.
تزریق کورتون
تزریق کورتون یا استروئید میتواند به تسکین موقت درد و کاهش ورم زانو ایجاد شده کمک کند. کورتیکواستروئید یک شکل مصنوعی از کورتیزون میباشد که یکی از هورمونهای طبیعی بدن است. هنگامی که این ماده با دوز بالا به زانو تزریق شود، میتواند تاثیر ضد التهاب قوی داشته باشد و به سرعت درد بیمار را کاهش دهد. تزریق کورتون برای بهبود آرتروز زانو باید فقط به عنوان یک درمان کوتاه مدت مورد استفاده قرار گیرد، چرا که تزریقهای متوالی میتواند باعث وارد شدن آسیب به غضروف و بافت پیوندی شود. اثر تزریق کورتون نهایتا تا 2 ماه در بدن باقی میماند.
فیزیوتراپی
متخصص فیزیوتراپی میتواند به شما در ایجاد یک برنامه حرکات ورزشی و تمرین شخصی که نقش تقویت کننده برای عضلات اطراف مفصل آسیب دیده دارد کمک کند و به این ترتیب با افزایش دامنه حرکتی مفصل زانو، بهبود راه رفتن و حفظ تعادل، درد ناشی از آرتروز را به طور موثر کاهش دهد.
ماساژ درمانی
ماساژ درمانی که به عنوان یک روش ایمن درمان شناخته میشود با بهبود جریان خون در اطراف مفصل زانو و درگیر کردن عضلات باعث افزایش انعطاف پذیری مفصل آسیب دیده و کاهش درد آرتروز زانو میشود.
کفش و کفی طبی
استفاده از کفی و کفش طبی یکی از راه حلهای در دسترس برای بهبود درد آرتروز زانو است. این کفیها و کفشها با طراحی مخصوصی که دارند باعث تغییر حالت قرارگیری پا در کفش میشوند و به این ترتیب با توزیع وزن از مفصل آسیب دیده به سایر مفاصل و عضلات پا باعث کاهش فشار وارده بر زانو، بهبود عملکرد عضلات و کاهش درد آرتروز زانو میشوند.
بریس یا زانو بند طبی
بریس یا زانوبند طبی ابزاری برای مدیریت زانودرد ناشی از آرتروز است. بریس با برداشتن وزن از آسیبدیدهترین بخش زانو به کاهش درد آرتروز کمک میکند. بستن زانوبند طبی توانایی حرکتی بیمار را افزایش میدهد و به او کمک میکند که راحتتر راه برود. بریسهای مختلفی برای درمان آرتروز زانو وجود دارد. بریس کاهشدهندۀ بار زانوبندی است که وزن را از روی بخش آسیبدیدۀ زانو برمیدارد.
با وجودی که بسیاری از افراد با استفاده از بریس زانو درد زانوی خود را کاهش دادهاند، همه افراد مبتلا به آرتروز زانو نمیتوانند از این نوع زانو بند طبی استفاده کنند. به همین خاطر لازم است در صورت تمایل به استفاده از بریس با پزشک درباره آن مشورت کنید.
در کلینیک تخصصی زانو، با استفاده از ارزیابیهای دقیق بیومکانیکال در آزمایشگاه از جمله اسکن فشاری کف پا و اسکن ستون فقرات اقدام به طراحی و ساخت بریس و زانو بند طبی شخصی میکنیم.
آب درمانی
آبدرمانی به معنی استفاده از آب با اهداف درمانی است. آب درمانی یک روش ایمن و بدون عوارض جانبی است که با داشتن ویژگی فشار هیدرواستاتیک (فشار آب از هر طرف به بدن) باعث بهبود گردش خون و کاهش تنش و فشار وارده بر عضلات و مفصل آسیب دیده میشود و درد آرتروز را به طور قابل توجهی کاهش میدهد. به همین دلیل است که بیشتر پزشکان استخر رفتن مرتب را به بیماران مبتلا به آرتروز زانو پیشنهاد میکنند. برای این کار نیازی نیست که شنا بلد باشید، همین که بتوانید خود را در سطح آب غوطهور نگه دارید، کافی است.
جراحی
اگر روشهای درمانی غیرتهاجمی در بهبود درد و ساییدگی زانو تاثیر نداشته باشند، پزشک ممکن است برای موارد وخیم آرتروز زانو انواع جراحی را بسته به وضعیت بیمار و نوع و شدت بیماری تجویز کند.
آرتروسکوپی زانو
برای انجام جراحی آرتروسکوپی لازم است که جراح چند برش کوچک را روی زانو ایجاد کند. سپس جراح ابزار جراحی و دوربین بسیار کوچکی را وارد مفصل میکند. جراح ساییدگی ناشی از آرتریت مفصل را حین آرتروسکوپی زانو ارزیابی میکند.
متخصصان نظر یکسانی دربارۀ ارزشمند بودن آرتروسکوپی برای درمان آرتروز زانو ندارند. برخی متخصصان به مطالعات بالینیای استناد میکنند که نتایجشان بیانگر بیفایده بودن آرتروسکوپی برای درمان آرتروز زانو است. اما استدلال بقیۀ متخصصین این است که چون آرتروسکوپی زانو عملی کمتهاجمی است و با خطرهای کمتری همراه است، ارزشش را دارد که آرتروسکوپی را قبل از جراحیهای تهاجمیتری مانند آرتروپلاستی کامل زانو یا تعویض مفصل زانو امتحان کنیم. اکثر متخصصان دراینباره اتفاق نظر دارند که آرتروسکوپی برای درمان دیگر مشکلات زانو، مانند پارگی مینیسک زانو، مفید است. آرتروسکوپی زانو علیرغم سرپایی بودن، همچنان یک عمل جراحی محسوب میشود. بهبودی کامل مفصل پس از جراحی آرتروسکوپی 6 تا 8 هفته طول میکشد.
استئوتومی زانو
جراح همترازی مفصل زانو را در عمل استئوتومی تغییر میدهد تا فشار بیشتری به سمت سالمتر مفصل وارد شود و ساییدگی سمت آسیبدیده کمتر شود. بنابراین عمل استئوتومی به کسانی توصیه میشود که فقط یک طرف مفصل زانویشان آسیب دیده است.
جراحی استئوتومی با هدف کاهش درد و آهسته کردن پیشرفت آرتروز زانو انجام میشود. جراحی موفقیتآمیز استئوتومی لزوم جراحی تعویض کامل مفصل زانو را تا ده سال به تأخیر میاندازد.
برخلاف جراحی تعویض کامل مفصل زانو، بیماران پس از پشت سر گذاشتن دوران نقاهت استئوتومی زانو میتوانند ورزشهای پربرخورد را انجام بدهند. استئوتومی زانو یک جراحی مهم با عوارض جانبی و خطرهای احتمالی است. همچنین بیماران باید فیزیوتراپی و توانبخشی گستردۀ پس از عمل را با جدیت انجام بدهند. بهبودی کامل پس از استئوتومی زانو چند ماه یا حتی یک سال کامل طول میکشد.
جراحی جزئی تعویض مفصل زانو (آرتروپلاستی تکبخشی زانو)
در عمل تعویض جزئی، ناقص یا تکبخشی مفصل زانو فقط یکی از سه بخش زانو تعویض میشود. سه بخش زانو عبارت است از:
- بخش داخلی: بخشی از زانوها که وقتی پاها را کنار هم میگذارید، با هم تماس پیدا میکنند.
- بخش خارجی
- بخش پاتلوفمورال: این بخش به جلوی زانو اشاره دارد و محل تلاقی پاتلا (کشکک یا کاسۀ زانو) با استخوان ران (فمور) است.
در جراحی تعویض جزئی مفصل زانو، بخش آسیبدیده و آرتروزی مفصل زانو، ضمن حفظ بخشهای سالم مفصل، درمان میشود. عموماً بخش داخلی یا خارجی زانو درگیر آرتروز میشود. این عمل فقط برای تعداد اندکی از بیماران مناسب است. چنانچه زانو همترازی مناسبی نداشته باشد، برای مثال بیمار پاپرانتزی یا زانوضربدری باشد، شرایط لازم برای انجام تعویض جزئی مفصل وجود نخواهد داشت. خشکی شدید زانو، آسیبدیدگی رباط یا ابتلا به روماتیسم نیز از جمله مشکلاتی هستند که باعث میشوند بیمار برای انجام عمل تعویض جزئی مفصل واجدشرایط شناخته نشود.
جراحی تعویض جزئی مفصل کمتهاجمیتر از جراحی تعویض کامل مفصل است، به همین دلیل با درد کمتری همراه است و دوران نقاهت کوتاهتری دارد. با اینحال جراحی تعویض جزئی مفصل به اندازۀ تعویض کامل مفصل برای تسکین درد مطمئن و مؤثر نیست.
جراحی تعویض کامل مفصل زانو (آرتروپلاستی کامل زانو)
جراحی تعویض کامل مفصل زانو به بیماران مبتلا به آرتروز متوسط تا شدیدی توصیه میشود که نتیجۀ رضایتبخشی از درمانهای غیرجراحی نگرفتهاند. جراح سر آسیبدیدۀ استخوان ساق پا (درشتنی یا تیبیا) و استخوان ران را میبرد و پروتزهایی، شبیه به روکش دندان، را روی استخوان باقیمانده میگذارد.
دو بخش مصنوعی از فلز یا پلاستیک بادوامی به نام پلیاتیلن ساخته میشود. این سطوح جدید به روانی روی یکدیگر حرکت میکنند تا مفصل زانو عملکرد مناسبی داشته باشد. بهبودی نسبی پس از گذشت چهار تا شش هفته حاصل میشود و بهبودی کامل پس از چند ماه تا یک سال به دست میآید.
جراحی تعویض کامل مفصل زانو درد اکثر بیماران را تسکین و عملکرد مفصل زانویشان را بهبود میدهد. درهرحال زانوی مصنوعی به اندازۀ زانوی سالم قوی و بادوام نیست. بنابراین به بیماران توصیۀ اکید میشود که ورزشهای پربرخوردی مانند دوی آهسته را انجام ندهند، چرا که این ورزشها فرایند سایش مفصل جدید را سریعتر میکنند.
نتیجه گیری
به دلیل آن که هنوز راهی برای جایگزین کردن غضروف از دست رفته در بیماری آرتروز زانو پیدا نشده است، عمده روشهای درمانی نامبرده بیشتر برای جلوگیری از پیشرفت بیماری و کاهش درد است به طوری که بیمار بتواند به زندگی عادیاش برگردد و فعالیتهای روزمرهاش را از سر بگیرد. از این رو بخش زیادی از روند بهبودی به بیمار و میزان همکاری او در برنامه درمانی تجویز شده توسط پزشک بستگی دارد. پزشک ممکن است طبق شرایط بیمار از یک یا چند برنامه ترکیبی درمانی استفاده کند.
برای دریافت برنامه درمان اختصاصی خود و ارتباط با مرکز توانبخشی امید کلیک کنید.
سوالات متداول
آیا آرتروز زانو قابل پیشگیری است؟
شما نمیتوانید صددرصد از ابتلا به آرتروز زانو پیشگیری کنید اما با این حال با اصلاح سبک زندگی میتوانید خطر ابتلا به آن را به میزان قابل توجهی کاهش دهید.
آرتروز زانو چند مرحله دارد؟
این بیماری دارای چهار مرحلهی خفیف، ملایم، متوسط و حاد میباشد. مرحله خفیف با درد اندک همراه است، در مرحله ملایم خارهای استخوانی تشکیل میشود. در مرحله متوسط غضروفها کاملا فرسوده میشوند و در مرحله حاد بیمار درد بسیار زیادی را تجربه میکند.
چرا درد آرتروز زانو در شب بیشتر میشود؟
علت افزایش درد آرتروز در شب هنوز برای پزشکان کاملا روشن نیست اما علت آن احتمالا تغییرات در سطح هورمونهاست.
آیا آرتروز زانو بدون جراحی قابل درمان است؟
در بسیاری از موارد که بیماری پیشرفت نکرده باشد، آرتروز زانو با روشهای غیرتهاجمی قابل کنترل و بهبود یافتن است اما به طور کلی درمان قطعی برای آرتروز وجود ندارد.
در صورت مبتلا بودن به آرتروز زانو از خوردن چه غذاهایی باید پرهیز کرد؟
مواد غذایی التهابآور مانند شکر، غذاهای سرخ کرده، چربهای اشباع شده، چزبیهای ترانس، لبنیات پرچرب، کربوهیدراتهای تصفیهشده، الکل و مواد نگهدارنده باعث افزایش التهاب و درد در زانو میشوند و باید از خوردن آنها پرهیز کرد.
خوردن چه غذاهایی برای آرتروز زانو مفید است؟
خوردن سبزیجات، میوهها، پروتئینهای بدون چربی، غلات کامل و اسیدهای چرب امگا3 به دلیل داشتن خاصیت ضد التهابی توصیه میشود.
بهترین ورزش برای آرتروز زانو کدام است؟
ورزشهای سبک مانند پیادهروی و دوچرخه سواری برای آرتروز زانو مناسب است. به طور کلی ورزش کردن با شدت و سرعت خفیف تا متوسط برای افراد مبتلا به آرتروز توصیه میشود.
بهترین داروهای مسکن برای درد آرتروز زانو کدامند؟
ایبوپروفن و ناپروکسن برای کاهش درد و التهاب زانو بهترین داروهای موجوداند.
چند مدت بعد از جراحی زانو بهبود پیدا میکنیم؟
معمولا بهبود پس از جراحی زانو 6 ماه طول میکشد اما ممکن است در برخی موارد تا 12 ماه هم به طول بیانجامد.
آیا پیاده روی برای آرتروز زانو موثر است؟
بله، تحقیقات نشان دادهاند که بیماری آرتروز زانو در افرادی که به طور منظم پیاده روی میکنند در مقایسه با افراد مبتلا به آرتروزی که پیاده روی نمیکنند بسیار کمتر پیشرفت میکند