نرمی غضروف کشکک زانو: علت و درمان

کندرومالاسی کشکک یا سندرم زانوی دونده همان نرمی غضروف زانو است. اگرچه در بسیاری از موارد علت اصلی این بیماری مشخص نیست، ولی ضربه‌های قبلی به مفصل زانو و استخوان کشکک در ایجاد آن موثرند. بیماری طی زمان پیش‌رونده بوده و معمولاً در مراحل پایانی، آرتروز کشککی-رانی ایجاد می‌کند.از نکات قابل توجه در نرمی غضروف کشکک زانو یا کندرومالاسی این است که گاهی بیمار از درد شاکی است در حالی که ممکن است در زمان‌های دیگر دردی نداشته باشد.
کندرومالاسی کشکک بیشتر در جوانان به خصوص دختران جوان دیده می‌شود. در اکثر موارد بیمار یک دختر ۱۵تا ۱۸ ساله است. در این بیماری غضروف کشکک نرم و به تدریج تکه تکه می‌شود.

دررفتگی کشکک زانو زمانی رخ می‌دهد که استخوان درشت نی (تیبیا) و نازک نی (فیبولا) از موقعیت طبیعی خود نسبت به استخوان ران (فمور) خارج شوند. “دررفتگی کشکک زانو” آسیب دیدگی مشابه دیگری است که پی‌آمد خارج شدن استخوان کشکک زانو (پاتلا یا کاسه زانو) از محل اصلی خود در  شیار کشککی ـ رانی (پاتلوفمورال) است. این استخوان‌ها توسط رباط‌ها، یعنی نوارهای بافت پیوندی محکم پایدار کننده زانو در جای خود نگه داشته می‌شوند. دررفتگی زانو به معنای پاره شدن رباط است.

علت

معمولا نرمی غضروف کشکک زانو زمانی اتفاق می افتد که کاسه زانو به جای اینکه روی استخوان ها بلغزد، مجاور استخوان ها سائیده می شود. این مساله باعث ایجاد پارگی های کوچک در غضروف می شود که ملتهب شده و درد ایجاد می کنند. علل نرمی کشکک زانو از قرار زیر هستند:

• عدم تعادل عضلانی: ترکیبی از سفتی عضلانی در عضلات چهار سر و ساختارهای دیگر مثل رتیناکولوم در خارج از زانو و ضعف عضلانی در داخل زانو می تواند وضعیت کاسه زانو در شیار کشکک را تحت تاثیر قرار می دهد. کاسه زانو در عوض اینکه به راحتی در مرکز شیار به بالا و پایین بلغزد، به کناره کشیده می شود و باعث ساییدگی کشکک زانو و در نهایت آسیب دیدگی غضروف کشکک زانو و بیماری نرمی غضرف و زانو می شود. به این مشکل همچنین اختلال در مسیر حرکت کشکک نیز گفته می شود. خوشبختانه با انجام حرکات ورزشی مناسب می توان اقدام به درمان نرمی کشکک زانو نمود.
• انطباق ضعیف کاسه زانو : وقتی کشکک در جای مناسبی قرار نداشته باشد یا خیلی بالا و یا خیلی پایین باشد. بعضی از افراد با این مشکل به دنیا آمده اند، اما تا زمان نوجوانی علائم مشخص نمی شود.
• استفاده بیش از حد از زانو: هر کاری که باعث وارد شدن فشار زیاد به زانو می شود (برای مثال دویدن، پریدن، پیچ خوردن) می تواند احنمال ابتلا به نرمی کشکک زانو یا کندرومالاسی را افزایش دهد.
• صافی پا : این مشکل باعث تغییر در نحوه توزیع نیروها در زانو می شود و غضروف را بیشتر در معرض آسیب دیدگی و نرمی غضروف کشکک زانو قرار می دهد.

علائم و تشخیص نرمی غضروف کشکک زانو

از علائم نرمی کشکک زانو عبارتند از:

•  درد گسترده در زانو و پشت استخوان کشکک در زمان اعمال فشار و تحمل وزن، مانند موقعی که فرد آسیب دیده روی زانوی خود می نشیند.
• هنگام قدم زدن یا دویدن روی تپه و پله ها، به ویژه هنگام پایین آمدن، مشکل تشدید می شود.
• احساس سفتی و درد در هنگام برخاستن از وضعیت نشسته به وضعیت ایستاده، با انجام حرکات دولا شدن مشکلات تشدید می شود.
• احساس درد، هنگامی که استخوان کشکک روی استخوان ران فشار داده می شود.
• حساسیت اطراف کشکک.
• شنیدن صدا از پشت کشکک در هنگام خم و باز کردن مفصل زانو نیز از جمله علائم نرمی غضروف کشکک زانو می باشد.
• در بعضی مواقع مختصری تورم، لقی و میل به در رفتگی کشکک در مفصل زانو قابل توجه است.
• زاویه افزایش یافته q (بیشتر از 20 درجه).
• ناهنجاری اندام تحتانی شامل چرخش افزایش یافته پا به داخل، ناهنجاری استخوان درشت نی، زانوی ضربدری (زاویه افزایش یافته میان استخوان درشت نی و ران)، آنتروورشن افزایش یافته گردن استخوان ران، چرخش افزایش یافته استخوان ران و موارد مشابه که ممکن است از عوامل مهم نرمی غضروف کشکک زانو باشند.
• وضعیت غیر صحیح پا و ضعف عضله های ران به ویژه فیبرهای متصل به جانب داخلی استخوان کشکک از عوامل مؤثر هستند.
• عکس برداری از مفصل زانو با اشعه X می تواند از زوایای گوناگون انجام شود.
• معاینه مفصل با آرتروسکوپی می تواند تشخیص به عمل آمده را تأیید کند.

درمان بدون جراحی

برای درمان نرمی غضروف زانو ، اولین کار تشخیص علت کندرومالاسی می باشد، بنابراین پزشک شما را به یک فیزیوتراپیست ارجاع می دهد تا عضلات پای شما را با دقت بیشتری معاینه کند. روش های درمان نرمی کشک زانو از قرار زیر است:

دارو

پزشک برای کنترل درد داروهای زیر را تجویز می کند:

• داروهای غیزتجویزی بازاری مثل ایبوپروفن یا استامینوفن
• داروهای مسکن موضعی پمادها یا مشمع های ضد درد که روی پوست قرار داده می شوند تا باعث تسکین درد بافت نرم شوند
• داروهای مسکن تجویزی

استراحت و کمپرس

استراحت، کمپرس یخ، فشارموضعی و بالا بردن اندام به کاهش علائم کندرومالاسی کمک می کند. زانوی شما برای التیام به زمان نیاز دارد. از فعالیت هایی که باعث وارد شدن فشار زیاد بر زانو و تشدید علائم نرمی کشکک زانو می شوند خودداری کنید. فعالیت هایی که باعث ایجاد زانو درد می شوند را انجام ندهید. این فعالیت ها شامل دویدن، پریدن و وزنه برداری با استفاده از عضلات پا می شود. در صورتی که پیاده روی نرمال باعث آسیب وارد شدن به شما می شود، قدم های خود را کوتاه کنید. تا زمانی که پزشک اجازه نداده، به سراغ ورزش نروید.

با فشار موضعی می‌توان از ورم ناشی از نرمی غضروف کشکک زانو جلوگیری کرد. پزشک یک بانداژ فشاری لاستیکی را دور زانو شما قرار می‌دهد. اما باید مراقب باشید که بانداژ را خیلی سفت نبندید. پس از درمان، نیاز به استفاده از آستین زانوی پلاستیکی یا زانوبند طبی است، تا ناحیه کاسه زانو بریده شده و به حفاظت از مفصل زانو کمک کند.

بالا بردن اندام نیز می‌تواند منجر به کاهش ورم شود. زانو را تا جای ممکن بالاتر از قلب قرار دهید. روزانه چهار بار، به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه، یخ را روی استخوان کشکک زانو یا ناحیه دردآور قرار دهید یا از کمپرس یخ استفاده کنید. این کار را در چند روز اول پس از آسیب دیدگی انجام دهید. بهتر است یخ را مستقیماً بر روی پوست قرار ندهید، بلکه آن را در یک حوله بپیچید تا از سوختگی جلد جلوگیری شود.

حرکات و تمرینات ورزشی

یک برنامه توانبخشی کامل مخصوص زانو با حرکات ورزشی مخصوص برای شما ارائه می شود. این حرکات ورزشی عموما باعث افزایش استحکام عضله پهن داخلی در داخل زاو یا کشیده شدن عضله چهارسر جانبی در خارج از زانو و بهبود علایم نرمی کشکک زانو می شود. ماساژ ورزشی با انقباض ساختارهای جانبی زانو به درمان کندرومالاسی کمک می کند. دویدن را محدود کنید و در عوض به شنا یا دوچرخه سواری بپردازید. در صورتی که می خواهید بدوید، مطمئن شوید که کفش های مناسب با کفی های مطلوبی را پوشیده اید و از دویدن بر روی سطوح سفت مثل سطوح بتنی پرهیز کنید.

لیزر پر توان

برای کاهش درد و ناراحتی بسیاری از بیماریهای تخریبی مثل نرمی کشکک زانو می توان از لیزردرمانی استفاده کرد. گفته می شود که با استفاده از این روش درمانی، درمان کندرومالاسی در سطح سلولی ایجاد می شود و با افزایش جریان خون در ناحیه آسیب دیده باعث تسکین زانو درد می شود. همچنین نشان داده است که لیزر درمانی باعث افزایش سطوح اندروفین و سرتونین در بدن و کاهش قابل توجه درد می شود. از لیزر کم فشار برای افزایش جریان خون در ناحیه زانو و تقویت رشد مجدد غضروف در پشت کاسه زانو استفاده می شود.
در تمامی بیماری های تخریبی از جمله کندرومالاسی، نوعی آسیب دیدگی عصبی یا سلولی وجود دارد. با استفاده از این روش درمانی غیرتهاجمی، بیماران کاهش درد و افزایش دامنه حرکت را بدون نیاز به جراحی شدید و درمان با دارو که عوارض جانبی ناخواسته ای دارد، تجربه می کنند. لیزر درمانی کم فشار علاوه بر نرمی کشکک زانو، برای درمان اختلالات تخریبی مثل پوکی استخوان، رادیکولوپاتی، دیسکوژنیک و… مورد استفاده قرار می گیرد. لیزر مورد استفاده در کلینیک تخصصی امید یکی از بهترین انواع لیزر موجود در ایران است.

فیزیوتراپی

فیزیوتراپی بر استحکام عضلات چهارسررانی، همسترینگ ها و عضلات نزدیک کننده تمرکز دارد و عضلات نزدیک کننده باعث بهبود استحکام و تعادل عضلانی می شوند. تعادل عضلانی به جلوگیری از هم تراز نبودن زانو و بروز علائم کند رومالاسی کمک می کند. ورزش های غیراستقامتی عموما مثل شنا یا دوچرخه ثابت به منظور کاهش علائم نرمی غضروف کشکک زانو تجویز می شود. علاوه بر این، ورزشی های ایزومتریک که شامل سفت کردن و شل کردن عضلات می شود برای حفظ جرم عضله مورد استفاده قرار می گیرند. فیزیوتراپیست‌های مجرب مرکز تخصصی امید با تخصص و تجربه بالا به تسریع روند بهبود شما کمک خواهند کرد.

زانو بند طبی و کفی

بستن نوار در زیر کاسه زانو باعث رفع فشار از مفصل و کاهش شدید زانو درد ناشی از کندرومالاسی می شود. این نوارها به آسانی قابل استفاده هستند و کارایی زیادی دارند. همچنین بستن چسب به رفع فشار از کاسه زانو کمک می کند. بستن چسب مخصوصا برای ورزشکاران مفید هستند. فیزیوتراپیست نحوه انجام این کار را آموزش می دهد. کفی های کفش که همچنین ارتز نامیده می شود به اصلاح پای صاف و کاهش فشار بر روی کاسه زانو و درمان نرمی کشکک زانو کمک می کند.

درمان با عمل جراحی

در صورتی که تکنیک های درمانی غیر جراحی برای بهبود بیماری موثر نباشند، روش جراحی در نظر گرفته می شود. روش های جراحی که برای درمان مشکلات کشکک زانو انجام میشود بسیار مختلف است. در مواردی که مشکلات کشکک زانو بسیار وخیم باشد یک یا ترکیبی از روش های زیر برای جراحی انتخاب می شود :

آرتروسکوپی

روش آرتروسکوپی در بعضی موارد برای درمان مشکلات کشکک زانو می تواند مفید باشد. با استفاده از آرتروسکوپ می توان مستقیما به بافت غضروفی زیر کشکک زانو و شیار موجود در انتهای استخوان ران (که کشکک زانو درآن قرار دارد) نگاه کرد و به دقت و با اطمینان میزان آسیب و فرسایش بافت غضروفی را تعیین نمود. جراح همچنین نحوه حرکت استخوان کشکک زانو در شیار استخوان ران را بررسی می کند تا تعیین کند که استخوان کشکک در محل خود به درستی و به طور طبیعی حرکت می کند یا نه. در صورتی که سطح غضروف استخوان کشکک زانو آسیبی دیده باشد که زائده یا سطح ناهمواری در فضای بین مفصلی ایجاد کرده باشد، جراح توسط وسایل خاصی این قسمت ها را بر میدارد تا سطح غضروف دوباره صاف و صیقلی شود و درد بیمار کاهش یابد.

جراحی غضروف کشکک زانو

در موارد ساییدگی زانو یا آرتروز زانو و فرسایش شدید غضروف کشکک زانو، جراحان عملی را برای بازسازی بافت آسیب دیده غضروف انجام می دهند. البته شیوه های درمان ساییدگی زانو با توجه به شرایط و عواملی که باعث ایجاد آن شده، متفاوت است. از روش جراحی ویژه ای می‌توان برای ترمیم بافت غضروفی استفاده کرد. همراه با این روش جراحی ممکن است روش های جراحی دیگری نیز به کار گرفته شود تا استخوان کشکک در محل صحیح خود جایگذاری شود و در نتیجه فشار کمتری به غضروف ( که در حال بازسازی است) وارد شود.

آزاد سازی جانبی رباط

در صورتی که مشکلات کشکک زانو در نتیجه عدم قرار گیری کشکک در محل صحیح خود ایجاد شده باشد ، عملی با عنوان آزاد سازی جانبی رباط انجام می شود. این عمل به این منظور انجام می شود که استخوان کشکک زانو که از محل خود جا به جا شده است به محل جاگذاری صحیح خود بازگردد. با انجام این عمل فشار به بافت غضروفی کشکک زانو نیز کاهش پیدا می کند .در این عمل در قسمت منقبض شده از رباط هایی که در بخش جانبی کشکک زانو قرار دارند برش کوچکی ایجاد می شود و به این ترتب کشکک زانو (که قبلا به سمت کنار جا به جا شده بود) به سمت مرکز (در محل صحیح خود) حرکت میکند.

جراحی بستن رباط

در موارد دررفتگی های مکرر کشکک زانو، جراح ممکن است این عمل را برای بهبود عملکرد ماهیچه و تقویت عضلات چهار سر ران انجام دهد. در این حالت علاوه براین که آزاد سازی رباط خارجی انجام می شود، در طرف دیگر زانو رباط ها داخلی ، به وسیله جراحی تنگ و سفت تر می شوند، ممکن است این عمل بر روی رباط های میانی نیز انجام شود.