کنترل درد مزمن زانو کار ساده‌ای نیست، اما بسیاری از افراد آنقدر درد دارند که مجبور می‌شوند فعالیت‌های روزانه خود را محدود کنند. زانو و سیستم عصبی آن ساختاری پیچیده است و بسیاری از بیماران مبتلا به درد مزمن لزوما گزینه مناسبی برای عمل جراحی نیستند. در برخی موارد، ممکن است جراحی به علت عوامل محدود کننده دیگری مانند بیماری‌های قبلی یا احتمال موفقیت پایین در مقایسه با عوارض احتمالی امکان پذیر نباشد. در این موارد، هنگامی که درمان‌های محافظه کارانه تر تاثیری نداشته باشند ، پلاکت درمانی یا تزریق پی آر‌پی به زانو ممکن است گزینه بسیار خوبی برای از بین بردن درد و کاهش التهاب باشد.
در سال‌های اخیر، پزشکان متوجه شده‌اند که بدن توانایی ترمیم خود را دارد. پلاکت درمانی روش درمانی است که می‌تواند این توانایی را به خدمت گرفته و عوامل طبیعی رشد بدن را که بدن برای ترمیم بافت استفاده می‌کند، تقویت کند.
متخصصین کلینیک امید پس از معاینه دقیق بیمار براساس سن بیمار و شدت بیماری بهترین روش‌های درمانی را توصیه خواهند کرد.
پلاسما غنی از پلاکت (پی آر‌پی) چیست؟
“اگرچه بیشتر حجم خون از مایعی (به نام پلاسما) تشکیل شده، اما خون حاوی اجزای جامدی ( گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها) نیز هست. پلاکت‌ها بیشتر به خاطر نقشی که در لخته شدن خون دارند شناخته شده‌اند. اما، پلاکت‌ها حاوی صدها پروتئین هستند که به نام فاکتور رشد شناخته می‌شوند و نقش بسیار مهمی در بهبود زخم‌ها ایفا می‌کنند. پی آر‌پی پلاسمایی است که تعداد پلاکت موجود در آن بسیاری بیشتر از تعداد پلاکت‌های خون در شرایط معمولی است. غلظت پلاکت‌ها در پی آر‌پی ممکن است ۵ تا ۱۰ برابر بیشتر از معمول باشد و به همین ترتیب غلظت فاکتورهای رشد آن نیز بیشتر است.
مزایای پی آر‌پی چیست؟
برخی از مزایای درمان با پی آر‌پی یا پلاکت درمانی عبارتند از:
• طبیعی بودن فرایند: در این درمان صرفا از خون خود بیمار استفاده می‌شود .خون پس از خارج شدن از بدن بیمار در یک سانتریفیوژ قرار می‌گیرد تا پردازش شده و اجزای آن جدا شود. سپس پزشک پلاسمای غنی از پلاکت را به بیمار تزریق می‌کند. این روش از خواص طبیعی بدن برای درمان بیماری یا جراحت استفاده می کند.
• خطر واکنش منفی وجود ندارد: از آنجا که خون از خود بیمار گرفته شده و پس از تغلیظ پلاسما مجددا به بدن او تزریق می‌شود، به هیچ عنوان خطر پس زدن دارو یا واکنش آلرژیک وجود ندارد.
• زمان بهبودی سریع‌تر: پلاکت درمانی را می‌توان برای بیماران مبتلا به بیماری‌های مزمن برای کمک به بهبود روند طبیعی درمان استفاده کرد. همچنین زمان بهبودی برای بیماران مبتلا به آسیب‌های حاد که معمولا هفته ها طول می‌کشد تا بهبود یابند، را نیز سرعت می‌بخشد.
با توجه به تحقیقات کنونی، عواملی که در اثربخشی پلاکت درمانی تاثیر دارند شامل سلامت عمومی بیمار، ناحیه‌ای از بدن که قرار است درمان شود و حاد یا مزمن بودن اسیب هستند.
چه کسی کاندیدای مناسبی برای این درمان است؟
در بسیاری از موارد، تزریق پی آر‌پی به زانو برای زانو دردی که در اثر آرتروز یا آسیب‌های ورزشی باشد مفیید است. سایر علل شایع زانو درد و تاثیر پی آر‌پی برای ان‌ها را در زیر شرح داده‌ایم. یک فرد در صورتی می‌تواند نامزد خوبی برای انجام پی آر‌پی باشد که علائم ارتروز یا استئوارتریت زانوی او با روش‌های متداول مانند استفاده از داروهای ضد التهاب، تزریق کورتیزون، فیزیوتراپی و طب فیزیکی قابل کنترل نباشد.
در رفتگی کشکک زانو
شما احتمالا استخوان گوه شکلی که زانوی شما را پوشانده است را می‌شناسید. این استخوان کشکک زانو نامیده می شود، و ممکن است از محل خود خارج شده وباعث زانو درد شود. این مورد اغلب در آسیب دیدگی‌های ورزشی زانو اتفاق می‌افتد. پس از جا انداختن کشکک زانو، ممکن است همچنان درد مزمن و مداومی در زانو احساس شود. اگر پس از استفاده از روش‌های محافظه کارانه دیگر، بیمار همچنان درد داشته باشد ، ممکن است نامزد خوبی برای تزریق پی آر‌پی به زانو باشد.
نقرس
نقرس نام بیماری است که در آن سطح اسید اوریک خون بالا رفته و شروع به رسوب کردن ( کریستالیزه شدن ) در مفاصل می‌کند. اگر چه نقرس اکثرا انگشت شست پا را درگیر می‌کند اما ممکن است روی مفاصل، تاندون‌ها و بافت‌های دیگر، از جمله در زانو نیز تاثیر بگذارد.
سندروم زانوی دوندگان (عارضه ایلیوتیبیال باند)
ایلیوتیبیال باند(نوار لگنی درشت درشت نی) از بیرون استخوان لگن تا بیرون استخوان درشت نی کشیده شده است. فعالیت های خاصی – مثل، دویدن برای مدت طولانی – می‌تواند باعث شود این نوار سخت شده و با استخوان ران اصطکاک پیدا کرده و موجب زانو درد شود.
بورسیت زانو
اطراف زانو را کیسه‌هایی احاطه کرده که با مایعی به نام بورس پر شده‌اند و از مفصل زانو در برابر حرکات تاندون‌ها و رباط‌ها محافظت می‌کنند. به وضعیتی که بورس ملتهب شده باشد، بورسیت زانو گفته می‌شود. بورسیت ممکن است در مناطق دیگری از بدن مانند شانه و آرنج نیز اتفاق بیافتد.
از دست رفتن بافت
گاهی اوقات ممکن است در اثر آسیب‌دیدگی یک قطعه استخوانی، رباط یا بافت دیگری در مفصل زانو از بین رفته و یا درجایی که نباید گیر بیافتد. اثرات این اتفاق می‌تواند دردناک و ناتوان‌کننده باشد.
تاندونیت کشکک
تاندون‌ها مسئول اتصال عضلات به استخوان‌ها هستند. تاندون کشکک عضله چهارسر را به استخوان تیبیا متصل می‌کند و اگر به علت آسیب و یا استفاده بیش از حد ملتهب شود، می تواند موجب زانو درد شود. تاندونیت کشکک زانو قابلیت درمان با تزریق پی آر‌پی به زانو را دارد. به این دلیل که بهترین استفاده از پلاکت درمانی یا پی‌آر‌پی در مواردی است که بدن بتواند به طور طبیعی با بالا رفتن میزان پی‌ار‌پی خود را درمان کرده و پی ار‌پی باعث کاهش التهاب و درد شود.
پارگی رباط صلیبی جلوی زانو
چهار رباط استخوان تیبیا را به استخوان ران وصل می‌کنند. یکی از این چهار رباط ، رباط صلیبی جلویی نامیده می‌شود. هنگامی که این رباط ضربه یا صدمه‌ای ببیند، ممکن است دچار پارگی شود، آسیبی که معمولا در هنگام ورزش‌هایی مانند فوتبال یا بسکتبال که فرد باید مرتبا و به طور ناگهانی تغییر جهت دهد اتفاق می‌افتد. بهترین درمان برای پارگی رباط صلیبی جلویی جراحی است. با این حال، برای تاندون‌هایی که دچار کشیدگی شده‌اند، ممکن است تزریق پی‌ار‌پی به زانو به کاهش التهاب کمک کرده و بدن را به طور طبیعی درمان کند.
پارگی منیسک زانو
بین استخوان تیبیا و استخوان ران یک لایه غضروفی به نام منیسک وجود دارد. اگر در حالی که فشار وزن روی زانو است آن را به طور ناگهانی یا شدید تکان دهید، ممکن است باعث پارگی منیسک زانوی خود شوید.
استئوآرتریت
استئوآرتریت عنوانی است که برای تدریج تخریبی زانو به کار می‌برند. این شایعترین نوع آرتروز است و می تواند بسیار دردناک باشد زیرا بیشتر بافت غضروفی از بین رفته و استخوان‌های مفصلی شروع به تماس مستقیم با یکدیگر می‌کنند. این وضعیت رو پس رفت را می‌توان با تزریق پی آر‌پی به زانو با موفقیت درمان کرد.
آرتریت روماتوئید
روماتیسم یا ارتریت روماتوئید یک بیماری خودایمنی مزمن و التهابی است که عمدتا مفاصل را درگیر می‌کند.
معاینه
اگر شما علاقه‌مند به پلاکت درمانی باشید ، ابتدا باید با پزشکی که در این زمینه متخصص است مشورت کنید. پزشک به شما کمک خواهد کرد تا بفهمید ایا پلاکت درمانی یا روش درمانی دیگری از میان درمان‌های جوانسازی و احیا برای شما و مشکل شما مناسب هست یا نه. از آنجایی که مشکلات مختلفی موجب درد می‌شوند که برای درمان بعضی از آن‌ها می‌توان از روش‌های درمانی احیا کننده استفاده کرد، تشخیص دقیق بیماری به شما در تصمیم گیری در مورد مناسب‌ترین روش درمانی کمک خواهد کرد. پزشکان ابتدا با بیمار صحبت می‌کنند و با تمرکز بر ناحیه درد از بیمار اطلاعاتی درباره فعالیت‌ها، رژیم غذایی و سوابق پزشکی، از جمله آسیب‌دیدگی‌های قبلی کسب می‌کنند.
سوالاتی که از بیمار می‌شود شامل موارد زیر است:
• مشکل بیمار چیست؟
• علائم بیمار چیست؟
• ایا قبلا اقدام به درمان نموده است یا خیر؟
پس از آن، گام بعدی یک معاینه دقیق است. پزشک ظاهر زانو را معاینه می‌کند زیرا هر گونه تورم و یا تغییر شکل ظاهری می‌تواند سرنخی از منبع درد به دست دهد. همچنین معایناتی ، مانند تست عصب واگ و تست استرس واروس و تست لاکمن برای بررسی احتمال آسیب‌دیدگی رباط‌ها روی مفصل انجام می‌شوند. در مواردی که معاینه فیزیکی یا گفتگو با بیمار احتمال اسیب دیدگی استخوان را نشان دهد، پزشک ممکن است تصویربرداری با اشعه ایکس را تجویز کند. برای زانو دردی که به نظر در اثر اسیب دیدگی بافت نرم ایجاد شده باشد انجام ام ار آی ممکن است کمک کند.
آمادگی برای انجام پی‌آر‌پی
از پزشک خود درباره هر کاری که باید قبل از درمان انجام دهید یا از انجام آن پرهیز کنید، سوال کرده و دستورالعمل‌های پزشک خود را به دقت دنبال کنید . احتمالا لازم است:
• از یک هفته قبل از پی آر‌پی از مصرف داروهای ضد التهابی اجتناب کنید
• یک ام ار ای از زانو انجام دهید تا پزشک بتواند میزان آسیب را تعیین کند
• خود را آماده کنید که تا دو روز بعد از تزریق پی ار پی قبل از چوب زیر بغل استفاده کنید
• از کسی بخواهید که بعد از تزریق شما را به خانه برساند.
چه اتفاقاتی در جلسه تزریق پی آر‌پی می‌افتد؟
به عنوان بخشی از کار ، پزشک مقداری خون از دست شما می‌کشد. سپس، خون به دست آمده به مدت ۱۵ دقیقه در یک سانتریفیوژ قرار داده می‌شود. سانتریفوژ اجزاء زیر را در خون از هم جدا می‌کند:
• گلبول‌های قرمز خون
• گلبول‌های سفید خون
• پلاسما
• پلاکت‌ها
پزشک شما از این خون برای استخراج پی‌ار‌پی استفاده خواهد کرد. سپس زانو را خراشیده و پی‌ار‌پی را به داخل زانو تزریق می‌کند. پس از آن ۱۵ دقیقه استراحت کرده، و سپس مرخص می‌شوید. کل کار حدود یک ساعت طول خواهد کشید.
پس از انجام پی‌ار‌پی چه اتفاقی می‌افتد؟
بعد از انجام کار، هر ۲ تا ۳ ساعت ، هر بار به مدت ۲۰ دقیقه روی زانوی خود یخ قرار دهید. این کار را تا سه روز ادامه دهید اگر درد شدیدی داشتید، ممکن است لازم باشد داروهای مسکن نیز مصرف کنید. لازم است که فعالیت بدنی خود را محدود کرده و از انجام فعالیت‌هایی که سبب وارد آمدن فشار بر زانو می‌شوند خودداری کنید. ممکن است پزشک برای برداشتن فشار وزن بدن از روی زانوها توصیه کند که چند روزی از چوب زیر بغل استفاده کنید.
بعد از گذشت ۶ تا ۸ هفته از تزریق پی‌آر‌پی باید برای ارزیابی و بررسی میزان اثربخشی کار مجددا به پزشک خود مراجعه کنید. در این جلسه می‌توانید در مورد اقدامات احتمالی بعدی نیز با پزشک خود صحبت کنید.
آیا بعد از پلاکت درمانی نیازی به انجام فیزیوتراپی و تمرینات توانبخشی نیز هست؟
انجام یک یک برنامه توانبخشی بعد از تمرین کمک می‌کند تا نتایج مثبت راحتتر به دست بیایند. توانبخشی اولیه بر محافظت از روند بهبود و طیفی از حرکات ملایم متمرکز است. پس از مراحل اولیه، نوبت به تمرینات قوی سازی و تمرینات کنترل عصبی-عضلانی در سراسر اندام تحتانی می‌رسد. در مراحل نهایی توانبخشی، تمرکز بر کنترل و توقف حرکت اندام تهتانی در حرکات خاص ورزشی مانند تغییر مسیر و حرکات چرخشی خواهد بود.
آیا پلاکت درمانی خطری دارد؟
در پلاکت درمانی از خون خود شخص استفاده می‌شود و بنابراین خطر بروز عوارض بسیار کم است. با این حال، برخی از خطرات نادر، عبارتند از:
• عفونت موضعی
• درد در محل تزریق
• آسیب دیدگی عصب، بیشتر در محل تزریق
از پزشک خود در مورد علائمی که ممکن است نشانه‌ای از بروز عوارض باشد و این که در صورت بروز این علائم چه کارهایی باید انجام دهید سوال کنید.
راه‌های دیگر درمان مشکلات زانو
روش‌های محافظه کارانه
بسیاری از مشکلات زانو با انجام اقدامت ساده‌ای برطرف می‌شوند. از جمله:
• استراحت
• گرما درمانی و سرما درمانی
• فیزیوتراپی
• کایروپراکتیک
به زانو دردی زانو درد مزمن می‌گویند که سه ماه یا بیشتر بعد از یک اسیب دیدگی طول بکشد. اگر دچار آسیب دیدگی ورزشی شده‌اید و یا مشکل دیگری دارید که موجب درد شده است و انجام روش‌های محافظه‌کارانه هم تاثیر نداشته باشند ممکن است بخواهید گزینه‌های پیچیده‌تری مثل تزریق پی‌آر‌پی به زانو را امتحان کنید.
تزریق استروئید و / یا تزریق ژل اسید هیالورونیک
یکی از روش‌های درمانی تزریق استروئید و / یا ژل اسید هیالورونیک است که به شکل تزریق داخل مفصلی ( مستقیما به خود مفصل)، و یا خارج از مفصل (به بافت نرم اطراف مفصل) انجام می‌شود. برای انجام دقیقتر تزریق داخل مفصل می‌توان از فلورسکوپیک استفاده کرد، در حالی که برای تزریق به بافت نرم سونوگرافی دید دقیقتری به دست می‌دهد.
درمان‌های پیچیده‌تر برای زانو
در صورتی که گزینه‌های محافظه‌کارانه درمانی موثر نباشند ممکن است بتوان از روش بلوک هدفمند عصبی برخی از اعصاب استفاده کرد. در صورتی که نتایج روش بلوک عصبی برای یک بیمار موفقیت آمیز باشد، در مرحله بعدی می‌توان روش حذف با بسامد رادیویی (Radiofrequency ablation) را به کار برد. بلوک عصبی در کوتاه مدت باعث تسکین درد می‌شود ، اما ثابت شده که روش حذف با بسامد رادیویی بدون ایجاد عوارض جانبی جدی، تاثیری طولانی مدتی در کنترل درد زانو دارد. روش حذف با بسامد رادیویی نه تنها در اعصاب اصلی زانو، بلکه در مناطق L2 و L3 ستون فقرات نیز قابل اجرا است.
همچنین پزشک ممکن است از روش تحریک نخاعی (SCS) یا تحریک عصبی محیطی (PNS) برای اختلال ایجاد کردن در پیام‌های عصبی درد که از اعصاب به مغز منتقل می‌شوند استفاده کند. در این روش‌ها یک دستگاه محرک زیر پوست قرار داده می‌شود و با کنترل بیمار هر چند وقت یکبار که لازم باشد سیگنال‌های الکتریکی را برای جلوگیری از ارسال سیگنال‌های درد به مغز توسط محرک ارسال می‌شود. احتمال ابتلا به عفونت در محل قرار دادن دستگاه محرک و یا این که درد به محدوده‌ای خارج از دسترسی پالس‌های الکتریکی منتقل شود وجود دارد. اما مطالعات امیدبخشی انجام شده که نشان می‌دهد این روش‌ها ممکن است بتوانند درد مزمن زانو را کاهش دهند.
جراحی
در آخرین مرحله بیماران به یک جراح ارتوپد ارجاع داده می‌شوند تا ببیند آیا جراحی برای درمان مشکل ان‌ها روش مناسبی هست یا نه. در صورتی که بیماران به درمان‌های کم تهاجمی‌تر پاسخ نداده باشند، ممکن است چیزی تغییر کرده باشد که باعث شود آن‌ها گزینه خوبی برای عمل جراحی باشند.
