پارگی مینیسک یکی از آسیب‌های شایع زانو است. منیسک یک صفحه C شکل لغزان است که مانند یک بالش برای استخوان‌های مفصل زانو عمل می‌کند. هر زانو دارای دو مینیسک است (یک جفت مینیسک) یکی در لبه خارجی زانو و دیگری در لبه داخلی آن. مینیسک‌ها با متعادل سازی وزن در زانو، باعث ثابت نگه داشتن زانوی شما می‌شوند. پارگی مینیسک می‌تواند مانع حرکت صحیح زانو شود. برای درمان پارگی مینیسک گزینه‌های بسیاری وجود دارد که این گزینه‌ها شامل مصرف داروهای ضد التهاب، گذراندن جلسات توانبخشی با یک متخصص فیزیوتراپی و عمل جراحی می‌باشند. جراح ارتوپد معالج، این گزینه های درمانی را مورد بحث و بررسی قرار می‌دهد و بر اساس سابقه بیمار، معاینه فیزیکی و نوع پارگی که در بررسی‌های عکسبرداری دیده شده است، درباره گزینه ایده‌آل تصمیم گیری می‌کند.
فهرست مقاله
مینیسک چیست؟
منیسک‌ها قطعاتی از غضروف در زانو هستند که نقش حیاتی در تحرک زانو دارند. این دو ساختار C شکل، بین استخوان فمور و استخوان تیبیا در لبه‌های داخلی (میانی) و خارجی (جانبی) زانو قرار دارند. مینیسک عمدتاً از آب و الیاف کلاژن تشکیل شده است. عملکرد مینیسک از نظر تاریخی مشخص نبود و برخی آن را مانند آپاندیس از بقایای بافتی دوران جنینی می‌دانستند. به همین دلیل برداشتن کامل مینیسک (مینیسککتومی کامل) برای اصلاح پارگی مینیسک دارای علائم، چندان نادر نبود. متاسفانه ثابت شده است که عمل جراحی مینیسککتومی کامل در بیماران جوان باعث افزایش چشمگیر فرسایش دژنراتیو در زانو می‌شود.
عملکردهای اساسی مینیسک
عمده ترین عملکردهای مهم مینیسک که برای حفظ سلامت زانو به خوبی انجام می‌شوند عبارتند از:
- انتقال بار- مینیسک به طور متوسط وظیفه انتقال ۵۰ تا ۷۰ درصد بار موجود روی مفصل زانو را بر عهده دارد. در نبود مینیسک‌ها این بار مستقیماً به غضروف مفصلی در انتهای استخوان‌ها منتقل می‌شود.
- ثبات مفصل- مینیسک باعث ثبات مفصل زانو در بسیاری از سطوح می‌شود و هنگامی که یک ورزشکار از پارگی رباط صلیبی قدامی (پارگی ACL) رنج می‌برد، مینیسک به اولین ثبات دهنده مفصل زانو برای حرکت جلو به عقب (حرکت قدامی خلفی) تبدیل می‌شود.
- جذب شوک و ضربه
- لغزندگی و تغذیه مفصل
آناتومی مینیسک
مینیسک، قطعاتی از غضروف «گَوِه ای شکل» است که در مفصل زانو، مابین استخوان فمور (استخوان ران) و استخوان تیبیا (استخوان ساق پا) قرار دارد. دو مینیسک وجود دارد: یک مینیسک میانی در داخل زانو و یک مینیسک جانبی روی لبه خارجی زانو. مینیسک میانی به شکل C است در حالی که مینیسک جانبی بیشتر به شکل نیم دایره است. هر دو مینیسک روی سطح استخوان ساق پا قرار دارند و در قسمت جلویی و پشتی به استخوان متصل شده‌اند (ریشه‌های مینیسک).
مینیسک‌ها را میتوان بر اساس (i) محل قرارگیری در زانو (ii) یا خونرسانی، به بخش‌هایی تقسیم کرد. بر اساس موقعیت مکانی، هر مینیسک را میتوان بر اساس محل قرارگیری آن در مفصل زانو یا خون رسانی، به بخش‌هایی تقسیم کرد. مینیسک‌ها را میتوان بر اساس موقعیت مکانی (i) شاخ خلفی (ii) بدنه و (iii) شاخ قدامی تقسیم کرد. این اصطلاحات برای توصیف محل پارگی های مینیسک مفید هستند. پارگی در شاخ خلفی شایع‌ترین نوع پارگی مینیسک است.
خونرسانی به مینیسک از پیرامون محل اتصال آن به مفصل زانو (کپسول) صورت می‌گیرد. به همین دلیل یک سوم بخش خارجی به خوبی خونرسانی می‌شود. در حالی که بخش‌های داخلی، خونرسانی محدودتری دارند و به همین دلیل پتانسیل آنها برای بهبودی محدودتر است. این نواحی، از حاشیه به مرکز مینیسک، مناطق «قرمز- قرمز»، «قرمز- سفید» و «سفید – سفید» نامیده می‌شوند.این طبقه بندی در هنگام ارزیابی پارگی‌های مینیسک و در نظر گرفتن ظرفیت آن برای بهبودی پس از جراحی مینیسک اهمیت بسیاری دارد.
انواع پارگی مینیسک زانو
پارگی مینیسک را میتوان از لحاظ موقعیت آناتومیک، مجاورت و نزدیکی ناحیه به عروق تامین کننده خون و غیره به روش‌های مختلفی طبقه بندی کرد. الگوهای مختلف پارگی مینیسک اشکال مختلف آن توصیف شده‌اند. این موارد عبارتند از:
- پارگی‌های رادیال
- پارگی‌های فلپ یا منقار طوطی
- پارگی مینیسک دسته سطلی
- پارگی‌های شکاف افقی
- پارگی‌های دژنراتیو پیچیده
این پارگی‌ها را میتوان بر اساس نزدیک بودن آنها به محل خونرسانی نیز طبقه بندی کرد؛ یعنی اینکه در کدام ناحیه «قرمز- قرمز»، «قرمز- سفید» و «سفید – سفید» قرار دارند.
با این حال اهمیت کارکردی طبقه بندی‌ها این است که در نهایت میتوان به وسیله آنها مشخص کرد که آیا مینیسک قابل ترمیم است یا خیر. با توجه به کارکردهای مهم و اساسی مینیسک در فعالیت ورزشکاران، باید در هر زمان ممکن از آن مراقبت شده و ترمیم شود.
علائم پارگی مینیسک چیست؟
بسته به اندازه پارگی و محل قرار گیری آن و اینکه آیا سایر آسیب‌های مفصلی نیز در کنار آن اتفاق افتاده‌اند یا خیر، علائم پارگی مینیسک، مانند درد، بروز می‌کنند. درد می‌تواند ناشی از تورم یا آسیب به بافت‌های اطراف نیز باشد.
علائم پارگی‌های کوچک
اگر پارگی مینیسک کوچک باشد، ممکن است در هنگام آسیب دیدگی درد اندکی داشته باشید. طی چند روز به تدریج ورم اندکی ایجاد می‌شود. در بسیاری از موارد افراد می‌توانند صرفاً با اندکی درد راه بروند؛ اگرچه با افزایش وزن، انجام حرکت اسکوات، بلند کردن اجسام یا بلند شدن از موقعیت نشسته، درد افزایش پیدا می‌کند. این علائم معمولا از بین می‌روند. اگرچه ممکن است هنوز هم هنگام خم شدن یا پیچاندن زانو، درد داشته باشید.
پارگی متوسط معمول
در پارگی‌های متوسط معمولی، شما بسته به محل پارگی مینیسک، در یک طرف زانو یا در مرکز آن احساس درد خواهید کرد. اغلب همچنان قادر به راه رفتن هستید. معمولاً طی چند روز، تورم به تدریج افزایش پیدا می‌کند و ممکن است باعث سفت شدن زانو و محدودیت در انعطاف پذیری آن شود. اغلب هنگام پیچ خوردن زانو یا جمع کردن آن درد شدید وجود دارد. ممکن است علائم از بین بروند اما با استفاده بیش از حد از زانو یا با انجام فعالیت‌هایی که شامل پیچ دادن زانو است، بازگردند. ممکن است در صورت عدم درمان پارگی، درد طی سالهای متمادی رفت و برگشت داشته باشد.
پارگی‌های بزرگتر
علائم بیشتر شامل تورم فوری و عدم انعطاف پذیری می‌شوند. ممکن است تکه‌های پاره شده مینیسک در فضای مفصل شناور شوند. این امر می‌تواند باعث قفل شدگی زانو یا صدا دادن آن شود. ممکن است قادر به صاف کردن زانوی خود نباشید. در صورتی که آسیب‌های دیگر، بخصوص پارگی رباط‌ها نیز همراه با پارگی مینیسک اتفاق افتاده باشد، ممکن است درد و تورم به سرعت افزایش پیدا کند؛ احساس بی‌ثباتی و ناپایداری در زانو داشته باشید و در راه رفتن مشکل داشته باشید.
ممکن است افراد مسن دچار فرسودگی مینیسک، نتوانند اتفاق خاصی که باعث پارگی شده است را به خاطر بیاورند اما ممکن است علائم پس از یک حادثه جزئی، مانند بلند شدن از وضعیت چهار زانو را به خاطر داشته باشند. اغلب درد و تورم تنها علائم پارگی مینیسک هستند.
داخل یا خارج
ممکن است درد در ناحیه داخلی زانو به معنای وجود پارگی در مینیسک داخلی باشد. درد در قسمت خارجی زانوی آسیب دیده می‌تواند به معنای وجود آسیب یا پارگی در مینیسک جانبی باشد.
آسیب‌های مرتبط با پارگی مینیسک
اگرچه پارگی مینیسک می‌تواند به تنهایی اتفاق بیفتد اما اغلب با سایر آسیب‌ها در زانو نیز همراه است. در بررسی آسیب ناشی از نیروی زیاد، ممکن است شکستگی‌های مربوط به استخوان درشت نی (سطح تیبیال) نیز دیده شود. گزارش شده است که پنجاه درصد پارگی‌های مینیسک با این شکستگی‌ها همراه بوده‌اند.
پارگی مینیسک با پارگی رباط صلیبی قدامی و/ یا پارگی رباط صلیبی پیشین همراه است. شاخ خلفی منیسک داخلی برای انتقال قدامی- خلفی مفصل، تثبیت کننده ثانویه می‌باشد. بنابراین به دلیل آسیب دیدگی یا نقصان رباط صلیبی قدامی (تثبیت کننده اولیه قدامی- خلفی) به طور خاص مستعد آسیب دیدگی می‌شود.
چگونه مینیسک خود را پاره کردم؟
پارگی مینیسک معمولاً ناشی از فعالیتی است که باعث چرخش ناگهانی و شدید زانو می‌گردد. بسیاری از پارگی‌های مینیسک در ورزش، هنگامی اتفاق می‌افتند که ورزشکار به طور ناگهانی متوقف می‌شود یا هنگامی که با قرار دادن پای خود در یک محل، به یک سو می‌چرخد. البته پارگی مینیسک فقط منحصر به ورزشکاران نیست و هرکسی ممکن است با انجام فعالیت‌هایی مانند حرکات زیر دچار پارگی مینیسک شود:
- زانو زدن
- حرکت اسکوات
- بلند کردن اجسام سنگین
تغییرات دژنراتیو در زانو به دلیل فرسایش ناشی از افزایش سن نیز می‌توانند در پارگی مینیسک دخیل باشند. غضروف می‌تواند با ضعیف شدن و گاهی اوقات به سادگی و صرفاً با انجام حرکات ساده ای مانند بلند شدن از یک موقعیت شسته یا پیاده شدن از ماشین مستعد پارگی شود.
عوامل خطرناک
عوامل خاصی وجود دارند که ممکن است خطر پارگی مینیسک را افزایش دهند. این عوامل عبارتند از:
- مشارکت جستن در ورزش‌های تماسی مانند فوتبال و هاکی
- مشارکت در فعالیت‌ها و ورزش‌هایی که شامل جهش و چرخش هستند؛ مانند بسکتبال
- افزایش سن
- داشتن یک مشکل پزشکی که مفصل زانو را تحت تاثیر قرار می‌دهد مانند استئوآرتروز
تشخیص
پارگی مینیسک با استفاده از جزئیات سابقه پزشکی شما، معاینه جسمانی و آزمایشهای تصویربرداری تشخیص داده می‌شود. اگر شما علائم احتمالی مربوط به پارگی مینیسک را تجربه می‌کنید پزشک شما موارد زیر را انجام خواهد داد:
بررسی سابقه پزشکی شما
پزشک از شما می‌خواهد تا علائم و چگونگی آغاز شدن آنها را توضیح دهید. به احتمال زیاد پزشک از شما می‌خواهد تا فعالیت یا حرکتی که باعث بروز علائم شده است را به او اطلاع دهید. همچنین ممکن است از شما پرسیده شود که آیا از یک بیماری دژنراتیو مفصلی رنج می برید یا خیر.
انجام معاینه فیزیکی
پزشک محل قرارگیری مینیسک را فشار می‌دهد تا حساسیت شما نسبت به آن را بررسی کند. وجود حساسیت نسبت به لمس یکی از علائم شایع پارگی است. پزشک همچنین آزمایشی که McMurry نامیده می‌شود را انجام خواهد داد (این آزمایش شامل خم کردن و راست کردن زانوی شما و چرخاندن آن است). اگر شما دچار پارگی مینیسک باشید، در پی انجام این آزمایش صدایی کلیک مانند از زانوی شما به گوش می‌رسد.
عکسبرداری اشعه ایکس
از آنجا که غضروف در عکس برداری اشعه ایکس دیده نمی‌شود، این نوع از عکسبرداری معمولاً اولین آزمایش عکس برداری برای تشخیص است که به منظور کمک به رد کردن احتمال وجود آسیب‌های دیگر زانو، مانند شکستگی‌های استخوان که می‌توانند علائمی مشابه پارگی مینیسک داشته باشند، تجویز می‌شود.
انجام سونوگرافی
آزمایش سونوگرافی تصاویری در زمان حقیقی فراهم می‌کند که به پزشک شما اجازه می‌دهد تا در حین حرکت زانو، تصویر آن را بررسی کند تا بتوانند قطعه شل شده غضروف که ممکن است باعث مداخله در حرکت مفصل زانو شود را پیدا و بررسی کند.
تجویز آزمایش تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) (h3)
این نوع از اسکن تصویری، تصاویری مقطعی و سه بعدی را فراهم می‌کند که هر دو بافت سخت و نرم را با جزئیات عالی و بدون استفاده از تابش اشعه نشان می‌دهد.
انجام آرتروسکوپی
این روش را میتوان برای تشخیص پارگی مینیسک و سایر آسیب‌های زانو و همچنین ترمیم آنها استفاده کرد. این روش مستلزم قرار دادن یک وسیله نازک و انعطاف پذیر همراه با یک دوربین فیبر نوری در انتهای آن (آرتروسکوپ) درون زانو، از طریق یک برش کوچک می‌باشد و از این طریق میتوان قسمت داخلی زانو را بر روی مانیتور مشاهده کرد.
ترمیم مینیسک
ترمیم منیسک به عوامل مختلفی بستگی دارد عوامل عبارتند از:
- سن
- سطح فعالیت
- الگوی پارگی مینیسک
- مزمن بودن پارگی
- همراه بودن پارگی با آسیب های دیگر (آسیب رباط صلیبی قدامی)
- پتانسیل بهبودی
درمان پارگی رباط صلیبی زانو
چگونگی درمان پارگی مینیسک شما به میزان آسیب، اندازه پارگی و محل آن و همچنین سن شما، سلامت عمومی بدن شما و سطح فعلی فعالیت‌های شما بستگی دارد.
یک سوم خارجی مینیسک به خوبی خونرسانی می‌شود. این امر باعث می‌شود احتمال بهبودی آن به خودی خود بیشتر باشد. از طرف دیگر در دو سوم قسمت داخلی مینیسک خونرسانی کافی برای بهبود مجدد پارگی صورت نمی‌گیرد .
تا زمانی که زانوی شما ثبات داشته باشد، ممکن است بتوانید علائم خود را با گزینه‌های غیر جراحی درمان کنید. .این گزینه‌ها می‌توانند ترکیبی از موارد زیر باشند :
استراحت کردن
استراحت دادن پا و زانوی خود و کنار گذاشتن فعالیت‌هایی که باعث پارگی مینیسک شده‌اند، می‌تواند در درمان و بهبود علائم پارگی مینیسک به شما کمک کند. برداشتن وزن از روی زانو با استفاده از عصا نیز ممکن است به شما توصیه شود. بالا نگه داشتن پاها در هنگام استراحت نیز می‌تواند به کاهش تورم کمک کند.
گذاشتن بسته‌های یخ
قرار دادن بسته‌های یخ روی ناحیه آسیب دیده به مدت ۲۰ دقیقه و چندین بار در روز می‌تواند به کاهش تورم کمک کند.
داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDها)
داروهای ایبوپروفن و ناپروسین باعث کاهش درد و تورم می‌شوند. ممکن است داروهای ضد التهاب نیز تجویز شوند.
عمل جراحی
عمل جراحی آخرین درمان پارگی‌های مینیسک است. اگر با وجود انجام گزینه‌های غیر جراحی، علائم شما همچنان باقی بمانند؛ ممکن است پزشک شما عمل جراحی آرتروسکوپیک را به شما توصیه کند.
- آرتروسکوپی زانو – یکی از رایج‌ترین عمل‌های جراحی است که برای پارگی مینیسک انجام می‌شود. در این عمل جراحی یک دوربین مینیاتوری از طریق یک برش موضعی به داخل بدن فرستاده می‌شود. این دوربین، تصویری واضح از سطح داخلی زانو فراهم می‌کند. جراح ارتوپد می‌تواند ابزارهای جراحی مینیاتوری دیگری را نیز از طریق سایر برش‌های کوچک، برای بریدن یا ترمیم پارگی وارد زانو کند.
- مینیسککتومی جزئی- در این روش بافت آسیب دیده مینیسک به طور کامل خارج می‌شود.
- ترمیم مینیسک- برخی از پارگی‌های مینیسک را میتوان با بخیه زدنقطعات پاره شده به یکدیگر ترمیم کرد. اینکه آیا میتوان یک پارگی مینیسک را با موفقیت ترمیم یا درمان کرد به نوع پارگی و همچنین وضعیت کلی مینیسک آسیب دیده بستگی دارد. از آنجا که در این روش، مینیسک باید مجدداً و به طور کامل بهبود پیدا کند، دوران نقاهت برای جراحی ترمیم مینیسک از دوران نقاهت جراحی مینیسککتومی بسیار طولانی تر است.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی در دوره نقاهت پس از پارگی مینیسک اهمیت بسیار زیادی دارد. بیمارانی که از گزینه‌های غیر جراحی برای درمان استفاده می‌کنند، درمان خود را بلافاصله با روش‌های لازم برای کاهش تورم و تمرینات ROM آرام، آغاز می‌کنند. بیمارانی که تحت عمل جراحی قرار می‌گیرند، معمولاً بسته به چگونگی پارگی و میزان ترمیم آن، از پروتکل درمانی جراح ارتوپد پیروی می‌کنند. ترمیم مینیسک به دلیل مرحله اولیه تحمل وزن، مدت زمان بیشتری طول می‌کشد. تمرینات پارگی مینیسک شامل گردش پاشنه پا، بلند کردن پا به شکل صاف و تمرینات انعطاف پذیری می‌باشند.
