منوال تراپی زانو: کاهش درد و ترمیم آسیب مفصل زانو با درمان دستی

تکنیک درمانی دستی ارتوپدی که به آن منوال تراپی نیز گفته می‌شود، یک روش بالینی است که توسط فیزیوتراپیست‌ها استفاده می‌شود. این روش از تکنیک‌های ماهرانه دست برای ارزیابی و درمان ستون فقرات، مفاصل، عضلات، تاندون‌ها و رباط‌های دست و پاها استفاده می‌کند. در جلسه اولیه درمانی، سابقه بیمار مورد بررسی قرار می‌گیرد و یک معاینه جسمانی جامع انجام می‌شود. سپس یک برنامه درمانی طراحی می‌شود که شامل تکنیک‌های خاصی برای کاهش درد، کاهش التهاب، تسریع فرآیند ترمیم بافت و افزایش حرکت می‌باشد. هدف نهایی منوال تراپی، بهبود عملکرد بدون درد است. از منوال تراپی زانو به عنوان یک روش درمانی مناسب و مؤثر برای افرادی که از درد و سفتی مفاصل زانو رنج می‌برند، استفاده می‌شود.

علل زانو درد

---

درد زانو یک مشکل رایج است که افراد را در هر سنی درگیر می‌کند. بیشتر انواع درد جزئی زانو، به خود مراقبتی و خود درمانی پاسخ می‌دهند؛ اما ممکن است در برخی موارد تخصص پزشکی مانند فیزیوتراپی یا منوال تراپی نیاز باشد. بیایید کمی بیشتر درباره علت ایجاد درد در زانو و اینکه چه زمانی لازم است درباره آن با پزشک مشورت کرد، صحبت کنیم.

علل و علائم

زانو درد معمولاً یا نتیجه یک آسیب است، مانند آسیب ACL  (رباط صلیبی قدامی) یا شکستگی یا پارگی مینیسک؛ یا مشکلات پزشکی مانند آرتروز. محل و شدت درد زانو بسته به علت آن می‌تواند متفاوت باشد. علائم و نشانه‌های آن عبارتند از:

• تورم و سفتی در زانو
• قرمزی و حرارت در هنگام لمس شدن
• ضعف یا بی‌ثباتی
• شنیده شدن صدای شکستگی یا ترکیدگی از آن
• عدم توانایی صاف کردن کامل زانو

یکی از دلایل اصلی این وضعیت می‌تواند سندروم درد پاتلوفمورال باشد. این یک اصطلاح رایج است که به دردی اطلاق می‌شود که از وسط کاسه زانو (پاتلا) و استخوان ران (فمور) احساس می‌شود. این درد در ورزشکاران، ازجمله ورزشکارانی که ورزش‌های تفریحی انجام می‌دهند، و افراد مسنی که ممکن است کاسه زانوی آنها جا به‌ جا شده باشد، بسیار رایج است.

عوامل خطر 

---

چند عامل وجود دارند که ممکن است باعث افزایش خطر زانو درد شوند. از جمله:

• افزایش فشار روی مفاصل زانو به دلیل افزایش وزن
• عدم قدرت و انعطاف پذیری عضلانی
• ورزش‌های خاص از جمله ورزش بسکتبال، فوتبال، اسکیت، لاکروس و اسکی روی زمین
• ورزش کردن بدون کشش منظم و مناسب
• آسیب دیدگی قبلی زانو

حتی وارد شدن یک صدمه جزئی به زانو که درمان نشده باقی بماند می‌تواند احتمال بروز آسیب‌های مشابه در آینده را افزایش دهد.

منوال تراپیست کیست؟ 

---

دانشجویان فیزیوتراپی، آموزش‌های پایه تکنیک‌های منوال تراپی را در آموزشگاه PT دریافت می‌کنند. از سوی دیگر درمانگران منوال تراپی با تجربه، علاقه زیادی به ارزیابی منوال تراپی و تکنیک‌های درمانی آن نشان داده‌اند و بسیاری از دوره‌های آموزشی پس از تحصیلات تکمیلی که توسط موسسات آموزشی منوال تراپی ارائه می‌شود را می‌گذرانند. این دوره‌های متوالی شامل مطالعه پیشرفته آناتومی، فیزیولوژی و بیومکانیک بافت مفاصل و بافت‌های نرم، استدلال بالینی و غربالگری پزشکی و همچنین اِعمال ارزیابی و تکنیک‌های درمانی منوال تراپی می‌باشد. متخصصان درمانی پس از تقریباً سه تا چهار سال مطالعه فشرده طبق رویکرد سازمان آموزشی مربوطه، واجد شرایط دریافت گواهی منوال تراپی می‌شوند. این روند معمولاً مستلزم گذراندن موفقیت آمیز امتحانات جامع کتبی و عملی، ارائه مطالعات موردی و تجربه بالینی مستند شده با استفاده از ارزیابی‌های سازمانی و تکنیک‌های درمانی است. صدور گواهینامه برای استفاده از تکنیک‌های منوال تراپی الزامی نیست و برخی درمانگران در طول دوران حرفه‌ای خود در سازمان‌های مختلفی تحصیل می‌کنند.

انواع منوال تراپی زانو 

---

روش‌های منوال تراپی زانو به شکل زیر طبقه بندی می‌شوند:

آمادگی مفصل زانو/ دستکاری (manipulation) 

آمادگی مفصل یا دستکاری، یک سیستم ارزیابی و درمان است که در آن درمانگر با استفاده از درجات مختلف، سرعت مختلف و اعمال دامنه های مختلف فشار، از حرکت غیر فعال ماهرانه ستون فقرات و مفاصل اندام‌ها از جمله فک (TMJ) بهره می‌گیرد. این تکنیک‌های پیشرفته به استخوان‌های یک مفصل اجازه می‌دهند تا به شکلی حرکت کنند که بیماران نتوانند خود را حرکت داده یا کنترل کنند. درجات کوچکی از فشار با هدف کمک به کاهش درد در مفصل و بافت‌های احاطه کننده آن و کمک به شل کردن مفصل اعمال می‌شود تا حرکت راحت‌تر را ممکن سازد. درجات بالاتر فشار، مفصل را به درون مانع محدود کننده آن حرکت می‌دهد و باعث می‌‌شود بافت‌های مفصل کشیده شوند و در نتیجه حرکت بدون درد و هماهنگی را بهبود می‌بخشد.

تکنیک‌های انرژی عضلات (MET)

تکنیک‌های انرژی عضلات یا MET انقباض عضلانی ایزومتریک فعال ایجاد شده توسط بیمار را در یک جهت و موقعیت خاص که برخلاف مقاومت متقابل کنترل شده درمانگر است، ترکیب می‌کنند. تکنیک‌های امنیتی برای کمک به شل کردن عضلات هیپرتونیک و گسترش و تقویت آن‌ها بسیار مفید است. این تکنیک‌ها همچنین به طور غیر مستقیم باعث آمادگی مفاصل ستون فقرات و اندام‌ها می‌شوند و عملکرد، تحرک و هماهنگی ماهیچه و مفصل را بهبود می‌بخشند.

آمادگی بافت نرم و آزادی میوفاسیال

آمادگی بافت نرم و رهاسازی میوفاسیال، تکنیک‌های دستی مفیدی هستند که از اعمال فشارهای مختلف روی عضلات، تاندون‌ها و رباط‌ها و فاسیا در سراسر بدن استفاده می‌کنند. هدف از این تکنیک، کاهش تنش غیر طبیعی (یعنی اسپاسم‌ها و تنش‌های بیش از حد عضلات) چسبندگی بافت زخم و محدودیت‌های فاسیال در سیستم میوفاسیال است. از این طریق، حرکت بدون درد بهبود پیدا می‌کند. از دیگر مزایای این تکنیک، می‌توان به بهبود گردش خون و درمان، کاهش التهاب و آدما و شل شدن عضلات نیز اشاره کرد. به منظور بهبود قابلیت توسعه و تحرک میوفاسیال، برخی از تکنیک‌ها با حرکت فعال ترکیب می‌شوند .

آزاد کردن نقطه ماشه (نقاط محرک درد)

تکنیک‌های آزاد کردن نقطه ماشه تا حد زیادی در از بین بردن درد ناشی از نقاط ماشه‌ای و همچنین از بین بردن مکانیسم عصبی روانی که باعث آنها می‌شود، موثر است. نقاط ماشه، نوارها و گره‌های سفت و دردناکی هستند که درون عضلات قرار دارند و دارای یک الگوی مشخصه درد ارجاعی به سایر بخش‌های بدن می‌باشند. درمان نقاط ماشه شامل فشار دستی مستقیم به نوار سفت شده و کشش خاص عضله است. پس از آزاد شدن، دردی که از نقاط ماشه به سایر نقاط بدن انشعاب پیدا می‌کند برطرف شده و حرکت بدون درد در عضله و نواحی اطراف آن بهبود پیدا می‌کند.

ماساژ با اصطکاک عمیق

ماساژ با اصطکاک عمیق با شکستن و ساختن مجدد بافت زخمی، حرکت بدون درد در عضلات، تاندون‌ها و رباط‌ها را بهبود می‌بخشد. در این روش از فشار دستی عمیق استفاده می‌شود که به طور عرضی روی بافت اعمال می‌گردد و معمولاً روی رباط‌های دچار کشیدگی اعمال می‌شود؛ مثلاً پس از رگ به رگ شدگی مچ پا، آسیب دیدن عضلات زانو و مشکلاتی که باعث کاهش تحرک تاندون می‌شوند (به عنوان مثال تاندونیت). هدف از این کار کاهش زخم، بهبود گردش خون و درمان و بازیابی حرکت طبیعی بدون درد ‌در بافت هدف و نواحی اطراف آن می‌باشد.

تکنیک‌های انتشار فعال ART

تکنیک‌های انتشار فعال یا ART، تکنیک‌های ماساژ بافت نرم، مبتنی بر حرکت هستند که مشکلات عضلات، تاندون‌ها، رباط‌ها، فاسیا و اعصاب را بررسی و ارزیابی و درمان می‌کنند. در این تکنیک‌ها از ترکیبی از فشار دست اعمال شده توسط درمانگر و حرکت فعال یا غیر فعال بیمار در دامنه حرکتی خاصی، استفاده می‌شود تا باعث آزاد شدن چسبندگی‌های بافت نرم و محدودیت‌های آن شود. اهداف درمانی این تکنیک شامل کاهش درد و بافت زخم و بهبود طول و قابلیت کشش عضلات و حرکت بدون درد است.

تکنیک‌های ASTYM و گراستون از ابزارهای کمکی برای آمادگی بافت نرم استفاده می‌کنند تا تشکیل بافت زخم که باعث درد، سفتی و حرکت تغییر یافته می‌شود را کاهش دهند. درمانگر از ابزارهای طراحی شده با ارگونومی خاص برای ارزیابی و در نهایت درمان بافت نرمی که دچار زخم فیبروتیک و یا التهاب مزمن شده است استفاده می‌کند. پزشکان برای استفاده از ابزارهای لازم باید در گرایش ASTYM یا تکنیک گراستون آموزش‌دیده و مجوز بگیرند.

دستکاری احشایی

دستکاری احشایی شامل تکنیک‌های دستی است که به بدن کمک می‌کنند تا محدودیت‌های احشای درونی بدن مانند روده‌ها و کلیه‌ها که باعث اختلال در عملکرد، همترازی و حرکت و ناهماهنگ و درد می‌شود را آزاد کند. این تکنیک از رویکردی استفاده می‌کند که سراسر بدن را دربر می‌گیرد. زیرا درمانگر پیش از اعمال تکنیک‌های دستی اصلاح کننده خاص، کاهش حرکت در احشای داخلی بدن و همچنین الگوهای محدودیت در سراسر بدن فرد را احساس می‌کند.

ماساژ تخلیه لنفاوی

ماساژ تخلیه لنفاوی یک روش ماساژ ملایم است که برای جابجایی و تخلیه مایعات لنفاوی ناشی از لنفودما استفاده می‌شود که می‌تواند یکی از عوارض جانبی پس از جراحی برداشتن غدد لنفاوی باشد. علاوه بر مداخلات درمانی که در کلینیک انجام می‌شود، معمولاً بیماران برای برنامه مراقبت خانگی از خود آموزش داده می‌شوند که این آموزش شامل تکنیک‌های ماساژ برای پاکسازی مایعات و کمک به جذب مجدد آنها توسط خود فرد است. اغلب برای این بیماران پوشیدن لباس‌هایی با آستین تنگ توصیه می‌شود.

اگر درباره منوال تراپی سوالی دارید یا احساس می‌کنید یکی از روش‌های فوق برای شما مناسب است، لطفاً در این باره با فیزیوتراپیست خود صحبت کنید.

کشش دستی

تکنیک‌های ارزیابی و درمان کشش دستی، از طریق تماس مستقیم دست درمانگر بر استخوان اندام‌های بدن، TMJ یا مفاصل ستون فقرات انجام می‌شود. در این روش از اعمال یک نیروی بسیار خاص و کنترل شده برای کاهش فشار و درد، شل کردن بافت‌های نرم اطراف مفصل و کمک به بازیابی حرکت بدون درد استفاده می‌‌شود. کشش دستی در ستون فقرات اغلب برای اختلالات دیسک از جمله سیاتیک و بیماری دیسک دژنراتیو و همچنین در مورد بیماری‌های آرتروز انجام می‌شود. در دست‌ها و پاها، کشش دستی به تخلیه مفاصل دردناک از جمله مفاصل دچار آرتروز کمک می‌کند و همچنین باعث شل شدن بافت‌های نرم احاطه کننده مفصل و بهبود سلامت مفصل و تحرک بدون درد آن می‌شود. کشش اغلب همراه با تکنیک‌های آماده سازی و دستی رایج و همچنین همراه با ورزش‌های درمانی PNF استفاده می‌شود. در صورت پاسخ مطلوب  به درمان کشش دستی، ممکن است درمانگر شما واحد کششی خانگی یا بریس را نیز توصیه کند.

زانو درد: آنچه که شما باید درباره آن بدانید

برای جلوگیری از درد زانو یا بدتر شدن آن، به بدن خود گوش فرا دهید. اگر پس از ورزش کردن احساس درد می‌کنید، سعی کنید حداقل چند روز در هفته، ورزش خود را به شنا کردن یا ایروبیک آبی یا فعالیت‌های سبک تر دیگر تغییر دهید.

اگر درد مداوم دارید یا اگر نمی توانید به طور کامل زانوی خود را خم کنید یا وزن خود را روی آن بیندازید، یا متوجه هر گونه تورم یا عدم ثبات شدید، همیشه به پزشک یا مراقبت‌های فوری HRHC مراجعه کنید.