احساس خالی کردن یا ضعف زانو وضعیتی است که تحت عنوان ناپایداری زانو توصیه میشود و میتواند به صورت ناگهانی و به تدریج با گذر زمان به وجود بیاید. خالی کردن زانو میتواند تنها علامت یک مشکل در زانو باشد یا آن که با صدا دادن زانو، قفل کردن زانو، بروز درد، تورم یا کبودی همراه شود. علل احتمالی خالی کردن زانو عبارتند از آسیب دیدگی یکی از رباطهای زانو، پارگی مینیسک زانو، آرتریت، ناپایداری کشکک زانو یا حتی آسیب دیدگی عصب. اگر شما هم احساس میکنید که زانویتان خالی میکند باید به پزشک مراجعه کنید تا به طور کامل به بررسی زانوهای شما بپردازد و در صورت لزوم درخواست انجام عکس برداری از زانو را بدهد.
علل خالی کردن زانو چیست؟
با توجه به اینکه زانوها ساختار بسیار پیچیدهای دارند عوامل مختلفی در خالی کردن زانو نقش دارند که برخی از آنها به شرح زیر میباشند:
پارگی رباط
آسیب دیدگی جزئی یا کامل یک یا چند مورد از چهار رباط زانو یکی از دلایل شایع خالی کردن زانو است. برخی از این مشکلات از قبیل پارگی رباط صلیبی زانو اغلب به صورت ناگهانی و با احساس خالی کردن کامل زانو رخ میدهد. در پارگی رباط خلفی زانو معمولاً زانو به صورت خود به خود خالی نمیکند اما ممکن است شما خالی کردن زانوی خود را احساس کنید.
- پارگی رباط صلیبی زانو اغلب به علت برخی حرکات ناگهانی از قبیل تغییر ناگهانی مسیر در هنگام انجام تمرینات ورزشی ایجاد میشود. در اکثر موارد این اختلال یک نوع آسیب دیدگی غیر تماسی است که شما میتوانید صدای تق تق کردن زانوی خود را پس از زمین خوردن و سپس بلند شدن بشنوید. همچنین احتمال بروز این مشکل در تصادفات خودرویی وجود دارد. خالی کردن زانو اغلب با احساس درد و تورم فوری همراه خواهد شد. بارگی رباط صلیبی زانو در میان زنان ورزشکار بیشتر از مردان ورزشکار رخ میدهد.
- پارگی رباط خلفی به علت زمین خوردن و سقوط کردن روی قسمت جلویی زانو به وجود میآید. همچنین این اختلال زمانی ایجاد میشود که استخوان درشت نی با قدرت زیاد از سمت جلو ضربه ببیند. از این نوع پارگی تحت عنوان آسیب دیدگی داشبورد یاد میشود و منظور از این عبارت ضربه دیدن قسمت جلوی زانو در تصادفات خودرویی یا تصادف موتورسیکلت است. اغلب این نوع آسیب دیدگی با آسیب رباط و یا مینیسک همراه است.
- پارگی رباط جانبی داخلی به علت وارد شدن فشار از قسمت جانبی به وجود میآید یعنی زانو از قسمت بیرون و از کنار ضربه میبیند. این اختلال بیشتر در هنگام انجام تمرینات فوتبال به وجود میآید. در صورتی که شما دچار خالی کردن زانو شده باشید احتمال اینکه رباط جانبی داخلی پاره شده باشد وجود دارد. احساس درد، کبودی، تورم و مشکل در خم کردن زانو از علائم شایع این اختلال محسوب میشوند.
- پارگی رباط جانبی خارجی زانو نیز به علت تحت فشار قرار گرفتن قسمت داخلی زانو یا خم کردن بیش از حد زانو به سمت داخل به وجود میآید. این نوع آسیب دیدگی در هنگام انجام فوتبال، اسکی و هاکی بیشتر رخ میدهد. در این نوع آسیب دیدگی همانند پارگی رباط جانبی داخلی احساس خالی کردن زانو نشان دهنده یک آسیب دیدگی جدی است.
پارگی مینیسک
پارگی مینیسک میتواند در هنگام انجام برخی حرکات از قبیل چرخیدن به وجود بیاید. احساس سفتی و درد معمولاً فوراً خود را نشان میدهد و با صدا دادن زانو و قفل کردن آن همراه میشود. حدود یک سوم از پارگیهای مینیسک به آسیب دیدگی رباط صلیبی زانو ارتباط دارند و در میان ورزشکاران جوان بسیار شایع است. پارگی تحلیل برنده مینیسک در میان افرادی که ۴۰ سال به بالا سن دارند بسیار شایع است زیرا مینیسک در افراد جوان انعطاف پذیری بیشتری دارد. هنگامی که مینیسک دچار پارگی میشود احساس درد خیلی بیشتر از خالی کردن زانو خواهد بود. معمولاً پارگی مینیسک با الگوها و گریدهای مختلفی همراه است که پزشک نوع آن را بر اساس علائم و نشانههای بیمار را تعیین میکند و سپس اقدامات درمانی لازم را انجام خواهد داد.
خالی کردن زانو، در رفتگی یا دررفتگی ناقص
کشکک زانو متشکل از تعدادی تاندون و رباط است که در پایداری زانو نقش دارند. این کشکک بین تاندون عضله چهارسر راه قرار دارد که این عضله را به استخوان ران متصل میکند. به طور طبیعی، کشکک درون شیاری به نام پاتلوفمورال در جلوی استخوان ران و در ناحیه زانو لغزش میکند. رباط پاتلوفمورال به عنوان یکی از رباطهای پایدارکننده ثانویه، در دو طرف کشکک عمل میکند. وقوع ضربه مستقیم بر روی کشکک ناشی از تصادفات یا آسیب دیدگی در هنگام ورزش میتواند باعث خروج کشکک از شیار و ایجاد اختلال در حرکت زانو شود. همچنین، چرخش ناگهانی و غیرطبیعی زانو نیز میتواند به این مشکل منجر شود. خروج جزئی یا کامل کشکک میتواند رخ دهد و باعث ناپایداری بیشتر در زانو شود.
سندروم پلیکا
سندروم پلیکا اختلالی است که به علت التهاب بافت سینوویال در مفصل زانو به وجود میآید. این اختلال میتواند به طور ناگهانی در پی انجام برخی حرکات از قبیل خم شدن و یا به عنوان بخشی از سندروم استفاده بیش از حد از زانو ایجاد گردد. پلیکا میتواند باعث بروز علائمی شبیه به آسیب دیدگی مینیسک از قبیل خالی کردن زانو شود.
آرتریت
تحلیل رفتگی غضروف به علت استئوآرتریت زانو با خالی کردن زانو ارتباط دارد. خالی کردن زانو میتواند به علت مشکلات مختلفی که در استئوآرتریت دیده میشوند از قبیل تشکیل غضروف ناپایدار درون مفصل، تحلیل رفتگی مینیسک و پارگی رباط به وجود بیاید. ناپایدار و لق شدن غضروف به ساختارهای کلسیفیته گفته میشود که بین استخوانهای زانو در فضای مفصل گیر میافتند و باعث بروز درد ناگهانی و خالی کردن زانو خواهند شد. این ساختارها علاوه بر آنکه باعث خالی کردن زانو میشوند منجر به قفل کردن زانو و اختلال در صاف نگه داشتن پا نیز خواهد شد. حتی اگر این ساختارها در عکس برداری توسط اشعه ایکس، اسکن ام آر آی یا سی تی اسکن تشخیص داده شوند ناپایداری زانو و خالی کردن آن قابل پیش بینی نخواهد بود. آرتریت زانو اغلب باعث بروز درد در هنگام راه رفتن، بروز سفتی مفصل، کاهش دامنه حرکات زانو و صدا دادن زانو در هنگام راه رفتن خواهد شد.
آسیب دیدگی عصب
نوروپاتی در عصب فمورال میتواند باعث اختلال در حس ناحیه زانو شود و احساس کنید زانوهای شما خالی کرده است. اختلالات متعددی با آسیب دیدگی عصب ارتباط دارد که برخی از آنها عبارتند از دیابت، مصرف بیش از حد و طولانی مدت و مشروبات الکلی و ابتلا به بیماری ام اس. نوروپاتی عصب فمورال علاوه بر تغییر حس ناحیه زانو یا بی حسی میتواند باعث سوزن سوزن شدن یا درد در نقاط اطراف زانو شود.
علائم و نشانههای خالی کردن زانو چیست؟
ممکن است متوجه شده باشید که زانوی شما به طور ناگهانی خالی میکند یا این مسئله به طور تدریجی و با گذر زمان به وجود میآید. در برخی شرایط خالی کردن زانو تنها علامتی است که شما احساس میکنید اما در برخی موارد دیگر خالی شدن زانو میتواند با علائم و نشانههای زیر همراه باشد:
- صدا دادن زانو
- قفل شدن زانو و احساس گیر کردن مفصل زانو
- تق تق کردن زانو
- گیر کردن زانو
- شنیدن صدای خرد شدگی در زانو
- درد زانو
- کبودی زانو
- سفتی مفصل
- کاهش دامنه حرکات زانو
عوارض خالی کردن زانو چیست؟
خالی کردن زانو میتواند باعث بروز عوارض متعددی از قبیل زمین خوردن یا نیاز به انجام عمل جراحی برای درمان پارگی رباط شود. اما خالی کردن زانو که مدت زیادی از بروز آن گذشته است ولی عوارض چندانی را به دنبال نداشته معمولاً نادیده گرفته میشود و نیازی به درمان ندارد. در تحقیقی که انجام شده است محققان متوجه شدند که افراد میانسالی که دچار آرتروز هستند و خالی کردن زانوی آنها درمان نشده است بیشتر زمین میخورند، بیشتر دچار آسیب دیدگیهای ناشی از زمین خوردن میشوند و در مقایسه با همسالان خود که دچار آرتروز هستند ولی مشکل خالی کردن زانوی آنها درمان شده است تعادل کمتری دارند.
فاکتورهای خطر در بروز خالی کردن زانو شامل چه مواردی است؟
برخی از فاکتورهای خطر که در روز خالی کردن زانو نقش دارند به شرح زیر میباشند:
- آرتریت تحلیل برنده
- آرتریت التهابی از قبیل آرتریت روماتوئید
- تعویض مفصل زانو در گذشته
- سابقه آسیب دیدگی خفیف در ورزش
- انجام دادن تمرینات ورزشی سنگین
- توجه نکردن به خالی کردن زانو و عدم درمان آن
- سابقه عمل جراحی برای درمان پارگی رباط در گذشته
چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر زانوی شما به طور ناگهانی خالی میکند وقت آن رسیده که به پزشک مراجعه کنید. اگر دچار درد شدید در ناحیه زانو هستید مراجعه فوری به پزشک کاملاً ضروری است. چنان چه زانوی شما کبود شده است، زانوی شما قفل کرده و صدا میدهد یا آنکه متورم شده و شما تب دارید مراجعه فوری به پزشک کاملاً ضروری خواهد بود.
صدا دادن زانو چگونه تشخیص داده میشود؟
بررسی دقیق سابقه پزشکی شما اولین گام مهم در ارزیابی زانو است. در این فرایند پزشک از شما میپرسد که در چه شرایطی زانوی شما صدا میدهد و سپس به بررسی فاکتورهای خطر در بروز مشکلات زانو خواهد پرداخت.
انجام معاینه جسمانی
پزشک با انجام معاینه جسمانی به بررسی فاکتورهای زیر میپردازد:
- کبودی و بروز انواع حساسیت زانو
- حساس شدن خط مفصل
- صدا دادن زانو هنگام کشیدن کشکک
- بروز هرگونه بد شکلی در زانو
- بررسی دامنه حرکات زانو
پزشک از برخی روشهای خاص برای بررسی پارگی مینیسک و ارزیابی رباط استفاده میکند به عنوان مثال انجام دادن حرکات زانو به دو طرف با هدف بررسی پایداری نواحی جانبی زانو انجام میشود. تست کشیدن زانو به سمت جلو و عقب با هدف بررسی وضعیت رباط صلیبی داخلی و خارجی انجام میگردد.
عکس برداری از زانو
انتخاب نوع روش عکس برداری به نوع مشکلی که پزشکان مشکل شده است بستگی دارد به عنوان مثال عکس برداری توسط اشعه ایکس برای تشخیص زائدههای کلسیمی سودمند است اما از اسکن ام آر آی برای بررسی و تشخیص آسیب دیدگی بافت نرم از قبیل غضروف و رباط استفاده میشود.
خالی کردن زانو چگونه درمان میشود؟
درمان خالی کردن زانو و هر گونه مشکل دیگر در این ناحیه به علت اصلی بروز این مشکلات بستگی دارد. هدف اصلی از درمان، تسکین درد، بهبود قدرت زانو و بهبود عملکرد مفصل آن است. معمولاً پزشک استراحت کردن و استفاده از کمپرس یخ، استفاده از باند فشاری و قرار دادن پا بالاتر از سطح بدن را توصیه میکند و برای تسکین درد به تجویز داروهای ضد التهاب خواهد پرداخت. برخی از اختلالات از قبیل پارگی رباط یا پارگی مینیسک اغلب به انجام عمل جراحی نیاز دارند اما سایر اختلالات را میتوان به کمک فیزیوتراپی و تمرینات مخصوص توان بخشی زانو درمان کرد. در برخی موارد استفاده از بریس زانو برای ثابت کردن آن توصیه میشود.
چگونه میتوان از صدا دادن زانو جلوگیری کرد؟
در صورتی که به درمان مشکلات زانو نپردازید بدون شک میتواند باعث خالی کردن زانو شود به همین دلیل مراجعه فوری به پزشک برای ارزیابی مشکلات ایجاد شده و درمان زود هنگام آنها کاملاً ضروری است. در ورزشکاران بیشتر به جلوگیری از پارگی رباط صلیبی به ویژه در زنان ورزشکار توجه میشود به همین دلیل یک برنامه ۱۵ دقیقهای پیشگیری کننده با هدف کاهش ریسک بروز پارگی رباط صلیبی در نوجوانان طراحی شده است که شامل تمرینات پلی متریک و تعادلی است. ورزشکاران باید هنگامی که بیمار هستند یا زمانی که به اندازه کافی استراحت نکردهاند از انجام تمرینات سنگین خودداری کنند. در برخی موارد و در برخی تمرینات ورزشی استفاده از بریس زانو میتواند به کاهش ریسک آسیب دیدگی زانو کمک نماید. در افرادی که دچار ضعف عضله پا هستند برنامه تقویت عضلات میتواند ریسک بروز آسیب دیدگی زانو را کاهش دهد. استفاده از کمربند ایمنی بهترین روش و یک راه حل ساده برای جلوگیری از آسیب دیدگی زانو در هنگام تصادفات خودرویی است.
