درد زانو ممکن است به علت انواع مختلفی باشد و یکی از علل شایع در افراد مسن، نکروز زانو است. نکروز زانو در زمانی رخ میدهد که خون به مقدار کافی به سلولهای استخوان زانو ارسال نشود. هر عاملی که باعث ایجاد فشار بر روی زانو شود و باعث کاهش جریان خون به سلولهای استخوانی شود، میتواند منجر به نکروز زانو شود. اگر در داخل عروق خونی لختهای تشکیل شود یا عروق خونی تنگ شوند، جریان خون به استخوان کاهش خواهد یافت. این وضعیت باعث بروز درد، آرتروز (تغییرات زانوی زمانی که بافت غضروفی تخریب شده است) و اختلال در حرکت زانو میشود. در صورتی که نکروز زانو در مراحل اولیه قرار داشته باشد و تنها قسمت کوچکی از بافت زانو آسیب دیده باشد، روشهای درمانی غیرجراحی میتوانند موثر باشند. اما اگر تشخیص زودهنگام صورت نگیرد و بیماری در مرحله پیشرفتهتر باشد، روشهای غیرجراحی ممکن است کارآمدی کمتری داشته باشند. در این مقاله، علت، علائم و درمانهای نکروز زانو به طور کامل توضیح داده شده است.
جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره نکروز زانو و یا رزرو نوبت در کلینیک توانبخشی امید با شماره تلفنهای 02188898444 –02188801800 تماس حاصل فرمایید.
علت نکروز زانو
در صورتی که شرایط زیر را دارید احتمال بروز نکروز زانو در شما بالا است:
- آسیب دیدگی یا ضعیف بودن استخوانهای زانو باعث شکستگی استخوان و تجمع مایع در مغز استخوان خواهد شد.
- مصرف داروهای استروئیدی از قبیل پردنیزولون برای درمان التهاب ناشی از برخی بیماریها مانند لوپوس باعث بروز نکروز زانو میشود. محققان به طور دقیق نمیدانند چرا استروئید باعث نکروز زانو میشود اما ممکن است علت آن کاهش توانایی بدن برای تجزیه چربیها باشد که این امر باعث مسدود شدن عروق خونی میشود.
- مصرف مشروبات الکلی به مدت طولانی باعث میشود بدن توانایی خود برای تجزیه چربیها را از دست بدهد و به این ترتیب عروق خونی مسدود شوند.
- استفاده از تنباکو نیز باعث تنگ شدن عروق خونی خواهد شد و در صورتی که سایر فاکتورهای بالا نیز در شما صدق کند احتمال بروز نکروز زانو افزایش خواهد یافت.
سایر علل بروز نکروز زانو به شرح زیر میباشند:
- اختلالات خونی از قبیل کم خونی ناشی از داسی شدن سلولهای خونی، عفونت اچ آی وی، بیماری کایسون و بیماری گوشه
- پرتو درمانی
- شیمی درمانی
- پیوند عضو
انواع نکروز زانو
نکروز زانو به سه دسته تقسیم میشود که به شرح زیر میباشند:
- نکروز بی دلیل زانو شایع ترین نوع نکروز زانو است و در میان زنان بالای ۶۰ سال بسیار شایع میباشد. این اختلال معمولاً فقط یکی از زانوها را درگیر میکند و پزشکان عقیده دارند به علت شکستگیهای کوچک در استخوانهای ضعیف زانو به وجود میآید. این شکستگیها باعث تجمع مایع در مغز استخوان میشوند و به این ترتیب از ارسال خون به سلولهای استخوانی جلوگیری خواهد شد.
- نکروز ثانویه معمولاً در زنان زیر ۴۵ سال دیده میشود و هر دو زانو درگیر خواهد شد. این نوع نکروز اغلب به علت سایر بیماریها از قبیل لوپوس یا کم خونی ناشی از داسی شدن گلبولهای قرمز ایجاد شود. این اختلال در افرادی که از کورتیکواستروئیدها استفاده میکنند یا مقدار بسیار زیادی مشروبات الکلی میخورند به وجود میآید.
- نکروز پس از جراحی آرتروسکوپی بسیار شایع است و در افرادی به وجود میآید که به منظور ترمیم پارگی مینیسک، غضروفی که بین استخوانهای زانو قرار دارد، تحت عمل جراحی قرار گرفته اند رخ میدهد اما یک اختلال نادر است.
علائم و نشانههای نکروز زانو چیست؟
درد و سفتی زانو شایع ترین علائم نکروز زانو محسوب میشوند. سایر علائم این اختلال به شرح زیر میباشد:
- نکروز بی دلیل زانو معمولاً باعث بروز درد در قسمت داخلی یکی از آنها خواهد شد. درد به صورت ناگهانی شروع میشود و در هنگام شب یا تحت فشار قرار گرفتن زانو بدتر میشود. گاهی اوقات درد ناشی از نکروز زانو شبیه درد حاصل از پارگی مینیسک است.
- نکروز ثانویه باعث بروز درد میشود که به طور تدریجی ایجاد میگردد. معمولاً درد در قسمت داخلی زانو به وجود میآید اما گاهی اوقات در قسمت بیرونی آن نیز ایجاد میشود. فردی که دچار نکروز ثانویه زانو است در سایر مفاصل بدن خود از قبیل مفصل ران نیز دچار درد خواهد شد زیرا این اختلاط تعداد زیادی از مفاصل بدن را درگیر میکند.
- در صورتی که یک روز پس از عمل جراحی به وجود بیاید معمولا باعث بروز درد در قسمت داخلی زانو خواهد شد و به طور ناگهانی و حدود ۶ تا ۸ هفته پس از جراحی مینیسک به وجود میآید.
اگر شما دچار درد زانو شده اید و در هنگام انجام فعالیتهای روزمره بدتر میشود به ویژه اگر فاکتورهایی که باعث بروز نکروز میشوند را دارید هر چه زودتر به پزشک مراجعه نمایید.
نکروز زانو چگونه تشخیص داده میشود؟
در صورتی که شما دچار درد زانو شده باشید پزشک درخواست انجام یک یا چند مورد از روشهای تشخیصی زیر خواهد داد:
- پزشک به بررسی سابقه پزشکی شما میپردازد و از شما در خصوص نوع درد زانو، محل بروز آن، زمان شروع آن و عواملی که باعث بدتر شدن درد میشوند سوال خواهد پرسید.
- زانوهای شما رو معاینه میکند و از شما میخواهد آن را در جهات مختلف حرکت دهید.
- درخواست انجام یکی از روشهای عکسبرداری زیر خواهد داد:
- عکس برداری توسط اشعه ایکس میتواند اطلاعات مناسبی را در خصوص استخوان زانو در اختیار پزشک قرار دهد اما معمولاً نمیتواند تغییرات استخوان در مراحل اولیه بروز نکروز زانو را نشان دهد به همین دلیل پزشک درخواست انجام روشهای عکسبرداری دیگری را خواهد داد.
- سی تی اسکن در مقایسه با عکسبرداری توسط اشعه ایکس حساسیت بالاتری دارد و تصاویر بهتری را از استخوان و مغز استخوان نشان خواهد داد.
- اسکن ام آر آی میتواند تغییرات استخوانی ناشی از نکروز زانو را در مراحل اولیه نشان دهد.
- اسکن استخوان در مواردی انجام میشود که نتایج حاصل از عکسبرداری توسط اشعه ایکس چیزی را نشان ندهد به ویژه اگر هیچ گونه دلیلی برای نکروز وجود نداشته باشد.
- بیوپسی یک روش جراحی برای تهیه نمونه از بافت استخوان زانو است که معمولاً در موارد خاص درخواست میشود.
- ارزیابی عملکرد زانو از طریق یک روش جراحی و بررسی فشار داخل استخوان انجام میشود که یک روش رایج نیست.
درمانهای بدون جراحی نکروز زانو
روشهای غیر جراحی متعددی برای درمان علائم و نشانههای نکروز زانو وجود دارد که برخی از آنها به شرح زیر میباشند:
دارو درمانی
در صورتی که نکروز زانو زمان تشخیص داده شود که فقط یک بخش کوچک از استخوان درگیر شده است پزشک برای متوقف کردن بیماری و پیشرفت آرتروز و ایجاد آسیب دیدگی دائمی در مفصل اقدام به تجویز برخی داروهای خاص خواهد کرد. دارو درمانی باعث تسکین درد و بهبود توانایی حرکت بیمار خواهد شد. در طول درمان از پیشرفت نکروز جلوگیری میشود و پزشک به صورت دوره ای هر ۶ ماه یک بار درخواست عکسبرداری از زانو را میدهد تا وضعیت آن را ارزیابی نماید. به طور کلی داروهایی که برای درمان نکروز زانو مورد استفاده قرار میگیرند به شرح زیر میباشند:
- بیوفسفوناتها داروهایی هستند که با هدف کاهش تراکم استخوان و تحلیل رفتگی آن ناشی از تخریب سلولها تجویز میشوند. این داروها به حفظ سلامت بافتهای استخوانی کمک میکند.
- داروهای غیر استروئیدی ضد التهاب باعث کاهش التهاب بافتهای نرم اطراف مفصل، کاهش درد و تورم میشوند. داروهای غیر استروئیدی ضد التهاب شامل ایبوپروفن، ناپروکسن و آسپرین است.
- استاتینها داروهای هستند که با هدف پایین آوردن سطح کلسترول خون و کاهش ذرات چربی موجود در آن تجویز میشوند. در صورتی که این داروها میتوانند چربی را از درون عروق خونی خارج نمایند خون بیشتری به بافتهای استخوانی میرسد و به آنها اجازه میدهد دوباره به ترمیم استخوان بپردازند. این داروها باعث کند شدن یا جلوگیری از پیشرفت نکروز زانو خواهند شد.
فیزیوتراپی نکروز زانو
در صورتی که نکروز زانو به موقع تشخیص داده شود فیزیوتراپی میتواند در درمان نکروز بسیار موثر باشد. فیزیوتراپی باعث تسکین درد و جلوگیری از آسیب دیدگی بیشتر استخوان خواهد شد اما نمیتواند مشکلات ناشی از این اختلال را از بین ببرد. متخصص فیزیوتراپی در جلسه اول به انجام ارزیابیهای لازم میپردازد تا بتواند اطلاعات لازم را در خصوص سطح درد شما، میزان توانایی حرکتی زانو و انجام دادن برخی حرکات خاص به دست بیاورد و میزان پیشرفت یا بهبودی نکروز زانو را ارزیابی نماید. اولین اقدامات درمانی بر کاهش درد یا التهاب زانو متمرکز است.
- استفاده از کمپرس یخ یک روش سودمند برای کاهش درد است با این حال تعداد زیادی از بیماران متوجه میشوند که استفاده از کمپرس گرم نیز باعث تسکین بیشتر درد خواهد شد. شما نیز میتوانید با امتحان کردن هر یک از آنها بهترین نوع کمپرس را متناسب با شرایط خود پیدا کنید.
- درمان دستی نیز یک روش موثر دیگر برای بهبود نکروز است. در جلسات فیزیوتراپی از روشهایی مانند ماساژ بافت نرم، حرکات کششی و به حرکت در آوردن مفصل با هدف بهبود مطابقت، توانایی حرکتی و افزایش دامنه حرکات زانو استفاده میشود.
- کاهش فشاری که به زانو وارد میشود یک روش موثر دیگر برای تسریع فرایند بهبود و کنترل درد است. برای کاهش فشار از روی زانو باید شما از عصا یا واکر به منظور راه رفتن استفاده کنید تا فشار اضافی از روی زانو برداشته شود. در صورتی که زانو اصلاً توانایی تحمل بدن را نداشته باشد بهتر از وزن بدن خود را به زانوی دیگر منتقل کنید تا زانوی آسیب دیده بتواند به ترمیم خود بپردازد و از میزان درد شما کاسته شود.
- متخصص فیزیوتراپی نحوه استفاده از عصا یا واکر را به شما یاد خواهد داد. در صورتی که در منزل شما پله وجود دارد به شما میگوید که چگونه به کمک عصا از پلهها بالا بروید تا فعالیت جسمانی شما حفظ شود. استفاده از وسایل کمکی از بروز سایر مشکلات مرتبط با مفصل در آینده جلوگیری خواهد کرد. اگرچه انتقال وزن بدن به زانوی دیگر باعث بهبود زانوی آسیب دیده میشود تداوم این کار منجر به آسیب دیدگی عضلات و مفاصل خواهد شد و سایر نقاط بدن از قبیل مچ پا، کمر یا شانه آسیب خواهند دید. متخصص فیزیوتراپی با توجه به شرایط شما زمان بهینه برای استفاده از وسایل کمکی را به منظور بهبود نکروز مشخص خواهد کرد.
- پس از آنکه زمان استفاده از وسایل کمکی برای راه رفتن به پایان رسید متخصص فیزیوتراپی به شما میگوید چگونه درست راه بروید. همه ما در طول روز هزاران قدم بر میداریم به همین دلیل درست راه رفتن و جلوگیری از وارد شدن فشار بیش از حد مفاصل زانو اهمیت بسیار زیادی دارد. در صورتی که شما در هنگام راه رفتن دچار لنگی میشوید و بدون لنگ زدن اصلا توانایی راه رفتن را ندارید متخصص فیزیوتراپی به شما توصیه میکند مدت بیشتری از عصا و واکر استفاده نمایید.
- هدف از انجام جلسات فیزیوتراپی علاوه بر تسکین درد، بهبود دامنه حرکات زانو و تقویت عضلات و مفاصل آن است تا از بروز آسیب دیدگی بیشتر در آینده جلوگیری شود و شما بتوانید تا حد امکان انجام فعالیتهای روزمره خود بپردازید.
- متخصص فیزیوتراپی به منظور بهبود دامنه حرکات زانو به تجویز یک مجموعه از تمرینات کششی میپردازد که میتوانید آنها را در منزل و در کلینیک انجام دهید.
- حفظ دامنه حرکات زانو برای جلوگیری از تحلیل رفتگی و آسیب دیدگی بیشتر زانو اهمیت بسیار زیادی دارد. در صورتی که مفصل زانو توانایی حرکتی خود را از دست داده باشد سطوح مفصل نمیتواند مواد مغذی مورد نیاز خود را به دست بیاورند و به این ترتیب به سادگی دچار تحلیل رفتگی میشوند و شما به استئوآرتریت مبتلا خواهید شد.
- حرکت دادن مفصل به رفع تورم زانو کمک میکند و مقادیر زیادی خون به موضع مورد نظر ارسال خواهد شد. ممکن است شما در ابتدا و در هنگام انجام تمرینات کششی دچار مقداری درد شوید که طبیعی است و پس از مدتی بهبود پیدا میکند.
- متخصص فیزیوتراپی از مدالیتههای درمانی مختلف از قبیل التراسوند تراپی، تحریک الکتریکی، استفاده از کمپرس یخ لیزر سرد و سایر روشهای موجود برای کاهش درد استفاده خواهد کرد.
در چه صورت تنها راه درمان نکروز زانو جراحی است؟
در صورت کارآمد نبودن درمانهای بدون جراحی پزشک شما شیوهی جراحی را برای درمان بکار میگیرد. روشهای غیر جراحی متعددی وجود دارد که از آنها برای کند کردن یا جلوگیری از پیشرفت بیماری استفاده میشود. هدف از انجام این روشهای درمانی جلوگیری از آسیب دیدگی بیشتر مفصل و درمان نکروز در مراحل اولیه بیماری است که هنوز استخوان زانو به طور کامل آسیب ندیده است. در صورتی که استخوان زانو دچار افتادگی شده باشد پزشک به منظور کاهش درد و بهبود عملکرد آن جراحی تعویض مفصل زانو را توصیه خواهد کرد.
جراحی رفع فشار
جراحی رفع فشار ساده ترین و رایج ترین روش درمانی است که در آن پزشک یک یا چند عدد سوراخ را درون ناحیه مورد نظر ایجاد میکند تا از میزان فشار داخل استخوان کاسته شود. این روش درمانی معمولاً باعث تسکین درد و تحریک فرآیند بهبود خواهد شد. جراحی رفع فشار در ۶۵ درصد از بیماران باعث پیشگیری از نیاز به جراحی تعویض مفصل زانو یا به تاخیر انداختن آن خواهد شد.
پیوند استخوان
پیوند استخوان یک روش درمانی دیگر برای بهبود نکروز زانو است که در این روش پزشک اقدام به تخلیه بافت استخوانی مرده میکند و از بافت سالم استخوان در سایر نقاط بدن به منظور جایگزین کردن بافت مورد استفاده خواهد کرد به منظور جایگزین کردن بافت مورد استفاده خواهد کرد. پیوند استخوان باعث محافظت از بافت ضعیف استخوانی میشود و بدن را تحریک میکند به تولید استخوان سالم در ناحیه مورد نظر بپردازد.
استئوتومی
استئوتومی یک روش جراحی دیگر است که با هدف حفظ بافت مفصل انجام میشود. این روش جراحی در در ناحیه مفصل انجام میشود و برای بیمارانی که دچار افتادگی استخوان شده اند توصیه میشود زیرا نمیتوانند متقاضی مناسبی برای جراحی رفع فشار یا سایر روشهای درمانی باشند. معمولاً نکروز زانو در آن قسمت از سر استخوان ران به وجود میآید که وظیفه تحمل وزن بدن را بر عهده دارد. جراحی استئوتومی باعث تغییر موقعیت استخوان میشود و به این ترتیب وزن بدن به یک قسمت سالم از سر استخوان ران تحمیل خواهد شد.
جراحی تعویض کامل مفصل زانو
جراحی تعویض کامل مفصل زانو یک روش موثر برای کاهش درد و بهبود دامنه حرکات زانو در مواردی است که نکروز زانو باعث افتادگی قابل توجه مفصل شده است. حدود ۹۵ درصد از بیماران مبتلا به نکروز زانو میتوانند از مزایای حاصل از جراحی تعویض کامل مفصل بهره مند شوند. امروزه به کمک روشها و وسایل تخصصی بیمار میتواند طی مدت ۳ ماه پس از جراحی تعویض مفصل به انجام فعالیتهای معمولی و روزمره خود بپردازد.
