همارتروز زانو خونریزی مفصل زانو، معمولاً پس از مصدومیت است. در این عارضه عروق خونی داخل زانو آسیب دیده و خونریزی می‌کنند. سپس خون در داخل فضای مفصل جمع می‌شود. زانو یکی از شایع‌ترین مفاصل بدن است که در آن همارتروز رخ می‌دهد و اگر این بیماری درمان نشود، می‌تواند مننجر به آسیب دائمی شود. امکان دارد مفاصل شانه، آرنج، قوزک و لگن نیز درگیر این مصدومیت شوند.
اگر همارتروز یا خونریزی درون مفصلی به سرعت تشخیص داده شود و با درمان علل زمینه‌ای آن، همارتروز نیز درمان شود، در اکثر موارد بیمار می‌تواند به زندگی عاری از درد و مولد خود ادامه دهد. کسانی که از اختلالات مزمن لخته شدن خون همچون هموفیلی رنج می‌برند، غالباً تأثیر بسیار زیادی را از انجام تمرینات فیزیوتراپی در زندگی خود احساس خواهند کرد.
متخصصین کلینیک توانبخشی و فیزیوتراپی امید پس از معاینه دقیق بیمار و انجام اسکن های لازم بهترین برنامه درمانی و توانبخشی را طبق شرایط بیمار تجویز می کنند. رویکرد پلکانی این کلینیک از درمان های ساده آغاز می شود و در صورت لزوم درمان های پیچیده تر را تجویز خواهند کرد.
همارتروز و علل آن
همارتروز می‌تواند ناشی از هر چیزی از مصدومیت مفصل گرفته تا مشکلات عصبی یا حتی اختلالات خونریزی باشد. افرادی که از اختلال خونریزی یا لختگی خون رنج می‌برند بیش از سایرین در معرض این مصدومیت هستند.
در ادامه نگاهی خواهیم انداخت به عللی که افراد را دچار این مصدومیت می‌کند:
- مصدومیت/ آسیب: پیچ خوردگی یا مصدومیت بسیار شدید به مفاصل بزرگ بدن می‌تواند منجر به خونریزی در ناحیه آن مفصل شود.
- عفونت: برخی از انواع عفونت باعث خونریزی مفصلی می‌شود.
- هموفیلی: کسانی که از این عارضه مادرزادی رنج می‌برند بیش از سایرین در معرض همارتروز هستند. این بیماری مکانیسم لخته شدن خون را مختل می‌کند
- داروها: داروهای ضد انعقاد خون مثل وارفارین نیز می‌توانند منجر به خونریزی مفصل شوند.
- مفاصل کلاتون: این نوع از التهاب مفاصل کسانی را درگیر می‌کند که به سیفیلیس مادرزادی مبتلا هستند.
- سندروم خونریزی دهنده: یک دسته از افراد هستند که غشای مخاطی آن زمینه خونریزی دارد و معمولاً از نوعی از سندروم خونریزی دهنده رنج می‌برند.
- تعویض مفصل (آرتروپلاستی) زانو: تعویض مفصل زانو نیز یکی دیگر از علل همارتروز است.
- تب خونریزی دهنده کریمه کنگو: این ویروس معمولاً از طریق نیش حشراتی که در تماس مستقیم با دام آلوده بوده‌اند منتقل می‌شود.
- نقایص عصبی: برخی از انواع نقایص عصبی به همارتروز مرتبط است.
- آرتروز استخوان: اگرچه ارتباط بین این دو بیماری نادر است ولی در برخی از بیماران مسن مبتلا به آرتروز استخوان، همارتروز خودبخودی نیز مشاهده شده است.
- سرطان: برخی از مبتلایان به رشد نئوپلاستیک نیز همارتروز را تجربه کرده‌اند. این تومور در استخوان رخ می‌دهد.
- آسیب عروقی: این بیماری مربوط به وجود نقص در دیواره شریان است.
- شکستگی: گاهی اوقات شکستگی می‌تواند منجر به خونریزی در ناحیه مفصل شود.
- پارگی مینیسک: مینیسک یک دیسک ابری است که مانند بالشتکی برای زانو عمل می‌کند. اگر مینیسک پاره شده احتمال بروز همارتروز در مفصل وجود دارد.
- جراحی آرتروسکوپیک: جراح از این جراحی برای تشخیص و درمان مشکلات مفصل استفاده می‌کند.
علائم همارتروز
علائم همارتروز اغلب به علت خونریزی بستگی دارد، ولی برخی از علائم شایع در هر نوع همارتروزی دیده می‌شود. علائم همارتروز حاد، که معمولاً در اثر مصدومیت شدید رخ می‌دهد، می‌تواند باعث مشکلات جدی شود. در ادامه چند مورد از علائم و نشانه‌های شایع را بررسی می‌کنیم:
- درد در هنگام لمس با دست یا حساسیت به لمس
- التهاب اطراف مفصل
- ورم
- قرمزی
- حرارت مفصل در هنگام لمس
- سوزن سوزن شدن، درد یا حس ترکیدن حباب
- خشکی
- کاهش دامنه حرکتی مفصل
- کبودی بیش از حد در ناحیه مفصل
- پاره شدن عروق خونی در اطراف مفصل
برای برخی افراد مبتلا به همارتروز زانو، عدم تحرک به مشکل بزرگی تبدیل می‌شود که انجام کارهای روزمره را بسیار دشوار می‌کند.
عوارض همارتروز
همارتروز می‌تواند یکی از بیماری‌های جدی باشد و به عوارض زیادی منجر شود. حتی یک خونریزی خفیف یا یک بار خونریزی شدید می‌تواند مشکلات فراوانی را ایجاد کند. یکی از عوارض شایع همارتروز، از دست رفتن قدرت عضلات اطراف مفصل است. همچنین، درد در هنگام استفاده یا استراحت مفصل نیز یکی از مشکلات این بیماری است. از کار افتادگی و عدم توانایی برای انجام فعالیت‌های روزمره مانند پیاده‌روی، حمل وزن‌های سنگین، بالا و پایین کردن پله‌ها می‌تواند بسیار مشکل‌آفرین باشد. افرادی که از همارتروز زانو رنج می‌برند، ممکن است به آرتروز تحلیل رونده نیز مبتلا شوند، زیرا خونریزی می‌تواند به خرابی غضروف زانو منجر شود.
نحوه تشخیص همارتروز زانو
پزشک مفصل آسیب دیده را معاینه خواهد کرد. درباره علائم و زمان شروع آنها با پزشک خود صحبت کنید. پزشک سوالاتی را درباره بیماری‌های زمینه‌ای خواهد پرسید، از جمله هموفیلی. اگر مفصل شما آسیب دیده یا اگر جدیداً آرتروپلاستی زانو انجام داده‌اید، پزشک را در جریان بگذارید. همچنین اگر داروی رقیق کننده خون مصرف می‌کنید به وی اطلاع دهید. همچنین ممکن است به موارد زیر نیاز پیدا کنید:
- آسپیراسیون خارج کردن مایعات مفصلی برای آزمایش را آسپیراسیون می‌گویند، این آزمایش برای دیدن نشانه‌های وجود خون در مایعات مفصلی انجام می‌شود. به این فرآیند آرتروسنتز نیز می‌گویند. پزشک می‌تواند از آسپیراسیون برای درمان همارتروز نیز کمک کند.
- عکس ام آر آی (MRI) یا تصاویر فراصوت نیز می‌تواند مصدومیت مفصل یا سایر مشکلات مفصل را نشان دهد. هنگام ورود به اتاق ام آر آی تمام وسایل فلزی را از خود دور کنید. همراه داشتن هر چیز فلزی می‌تواند منجر به آسیب جدی شود. اگر در بدن خود یا روی آن هرگونه دستگاه فلزی دارید به پزشک خود اطلاع دهید.
نحوه درمان همارتروز زانو
درمان همارتروز زانو به علت بیماری بستگی دارد، ولی در تمام موارد اگر زانوی بیمار ورم کرده، ملتهب یا دردناک است باید در اولین فرصت ممکن به پزشک مراجعه کند. اگر این نشانه‌ها در اثر اختلال خونی باشند، معمولاً می‌توان با تزریق فاکتور لخته کننده خون جلوی خونریزی را گرفت. همچنین می‌توان به بیمار دارویی داد که بدن را به تولید فاکتور لخته کننده خون تشویق کند. در ادامه چند مورد از روش‌های درمانی همارتروز آورده شده، کارایی هر کدام از این روش‌ها به علت همارتروز بستگی دارد.
استراحت
استراحت نیز می‌تواند خونریزی را بند بیاورد. همچنین امکان دارد پزشک تجویز کند تا مقدار محدودی به مفصل استراحت دهید. عدم تحرک برای مدت طولانی می‌تواند باعث مشکلاتی در انقباض (کوتاهی) عضله شود.
دستگاه‌های کمکی
دستگاه‌های کمکی همچون عصا یا عصای زیر بغل برای کمک به استراحت دادن مفصل یا عضله ضروری است، مخصوصاً در هنگام بروز خونریزی حاد. دستگاه‌های کمکی را می‌توان تنها در هنگام ضرورت استفاده کرد. اگر از دستگاه‌های کمکی برای مدت طولانی استفاده شود، شانس بروز خونریزی در بالا تنه، مخصوصاً در آرنج را افزایش می‌دهد.
دارو
در صورتی که شخص هموفیلی داشته باشد، داروهایی برای لخته شدن خون به وی داده می‌شود. اگر همارتروز در اثر مصرف داروهای رقیق کننده خون به وجود آمده باشد، پزشک دوز مصرفی را تغییر خواهد داد. امکان دارد پزشک از بیمار بخواهد تا زمانی که قابلیت لختگی خون بهتر شود مصرف آنها را قطع کند. مصرف داروها تا زمانی که پزشک اجازه نداده نباید قطع شود. قطع خودسرانه منجر به مرگ می‌شود.
با پزشک خود درباره تمام داروهایی که مصرف می‌کنید صحبت نمایید. هیچ دارو، ویتامین، یا مکملی را بدون مشورت با پزشک مصرف نکنید. از پزشک بپرسید که آیا مصرف آسپرین برای شما بی‌خطر است یا خیر. آسپرین می‌تواند بر توانایی لختگی خون تأثیر بگذارد.
گرما
از گرما می‌توان برای کمک به تسکین درد و افزایش ریلیکسیشن استفاده کرد. در هنگام وقوع خونریزی حاد از گرما استفاده نکنید.
یخ
استفاده از یخ در درمان خونریزی حاد مفصل و عضله موثر است. استفاده از یخ پیش یا پس از تمرین ورزشی می‌تواند به کاهش التهاب کمک کند. یخ به کاهش درد و ورم کمک می‌کند. همچنین از آسیب به بافت جلوگیری خواهد کرد. از پک یخ استفاده کنید، یا می‌توانید یخ را در یک کیسه پلاستیکی ریخته و آن را با حوله بپیچید. طبق دستور پزشک، هر یک ساعت پک یخ یا حوله را برای 15 دقیقه روی مفصل بگذارید.
ماساژ و ریلکسیشن
ماساژ، ریلکسیشن و تصویرسازی ذهنی به شل شدن عضلات سفت کمک می‌کند. این کار موجب استرس تسکین شده و درد مرتبط با خونریزی را کاهش می‌دهد.
آتل و بریس
می‌توان از آتل‌ها و زانوبندهای انعطاف پذیر از جنس نئوپرن برای حمایت از مفصل و برخی از عضلات مجاور مفصل استفاده کرد. این آتل‌ها به حفاظت از مفصل کمک کرده ولی در عین حال می‌تواند حرکت مفصل را محدود کند. محدود شدن حرکت مفصل موجب تحلیل رفتن و ضعف عضله شده و بنابراین برای بازیابی قدرت طبیعی عضله انجام تمرینات تقویتی ضروری است.
فیزیوتراپی
اگر مفصل در اثر همارتروز آسیب دیده باشد شاید پزشک توصیه کند که باچندین جلسه فیزیوتراپی انجام دهید. فیزیوتراپ می‌تواند دامنه حرکتی مفصل را بهبود بخشد. معمولاً فیزیوتراپی هنگامی توصیه می‌شود که برنامه درمانی دیگری برای همارتروز آغاز شده باشد.
تحریک الکتریکی
از تحریک الکتریکی می‌توان برای تحریک انقباض عضله برای تقویت آن عضله بهره برد. طی فرآیندی موسوم به تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (TENS) می‌توان درد را کنترل کرد.
طبق دستور پزشک ورزش کنید
تمرینات ورزشی به تقریت عضلات و سالم ماندن مفاصل کمک می‌کند. عضلات قوی از مفاصل محافظت خواهد کرد، شاید پزشک ورزش‌هایی همچون شنا، پیاده‌روی یا دوچرخه سواری را برای بیمار توصیه کند. از وی درباره میزان ورزش مورد نیاز و بهترین حرکات ورزشی سوالاتتان را بپرسید.
هدف نهایی در فیزیوتراپی و درمان هموفیلی بازیابی بیشینه عملکرد عضلانی – اسکلتی فرد بعد از وقوع خونریزی است. برای این منظور، بیمار باید تمرینات ورزشی را وارد برنامه روزمره زندگی خود نماید. ورزش‌های خاص از جمله شنا، وزنه‌برداری، گلف، تنس، دوچرخه سواری و پیاده روی تند برای مبتلایان به هموفیلی بسیار مفید است و قدرت عضلانی و تناسب قلبی عروقی این افراد را بازیابی می‌کند. عقل سالم در بدن سالم است، بنابراین ورزش کردن کیفیت زندگی بیمار را نیز افزایش می‌دهد.
جراحی
از جراحی می‌توان برای برداشتن بافت عضله یا استخوان نزدیک به مفصل آسیب دیده استفاده کرد.
- سینووکتومی به تراشیدن لایه مخاطی داخلی کپسول مفاصل به منظور روان شدن حرکت مفصل گفته می‌شود.
- منیسکتومی به برداشتن تمام یا بخشی از مینیسک اطلاق می‌گردد.
- استئوتومی به بریدن قسمتی از استخوان نزدیک به مفصل آسیب دیده و برداشتن آن گفته می‌شود.
- عمل ابلیشن. در این فرآیند بافت مرده که ممکن است عامل خونریزی باشد برداشته می‌شود.
- تعویض مفصل که می‌تواند به صورت جزئی یا کلی انجام شود و به شدت عارضه بستگی دارد. اگر تعویض مفصل به صورت کامل انجام شود، مفصل با یک مفصل مصنوعی یا پروتز تعویض خواهد شد.
طبق دستورالعمل پزشک به فعالیت‌های خود بازگردید
باید تا زمانی که مفصل کاملاً استراحت کند و داروها تأثیر خود را بگذارند صبر کنید. از پزشک بپرسید که آیا ورزش کردن مثل فوتبال خطری دارد یا خیر، زیرا می‌تواند باعث آسیب دیدگی یا خونریزی شود. ورزش کردن برای مبتلایان به هموفیلی سیار خطرناک است.
چه زمانی باید به دنبال درمان فوری بود؟
- زمانی که بیمار درد مفصل جدید یا شدید دارد.
- هنگامی که درد مفصل باعث تکان خوردن عضله یا سایر نواحی شود.
- وقتی که بیمار نتواند مفصل را حرکت بدهد.
