درمان آرتروز زانو در دوران بارداری (ساییدگی زانو در حاملگی)
ابتلا به آرتروز زانو بر توانایی باردار شدن شما تأثیری ندارد ولی اگر برای درمان این عارضه دارو مصرف می‌کنید باید قبل از اقدام به بارداری با پزشک خود مشورت کنید. برخی داروها ممکن است بر جنین تأثیر گذاشته و اثر برخی دیگر از آنها نیز ممکن است پس از قطع مصرف هنوز در بدن شما باقی بمانند.
از آنجا که آرتروز بر تمام مفاصل بدن اثر می‌گذارد، وزن اضافه ناشی از بارداری باعث افزایش درد و ناراحتی به خصوص در زانوها می‌شود. فشار اضافی بر ستون فقرات ممکن است باعث ابتلا به اسپاسمهای عضلانی یا بیحسی در پاها شود.
وزن آب نیز ممکن است باعث ابتلا به سندرم تونل کارپال یا خشک‌شدگی لگن، زانوها، مچ پا و پاها شود. این علائم معمولاً پس از متولد شدن نوزاد برطرف می‌شوند. زنانی که به بیماری خودایمنی روماتیسم مفصلی دچار هستند نیز ممکن است احساس خستگی بیشتری داشته باشند.
آرتروز چگونه بر بارداری تأثیر می‌گذارد؟
تغییرات فیزیکی که معمولاً در دوران بارداری اتفاق میافتد مکن است بر عضلات و مفاصل به طرق زیر تأثیر بگذارد:
- مفاصل شل‌تر شده و پایداری و ثبات آنها کاهش می‌یابد و باعث می‌شود که زنان باردار مانند اردک راه بروند.
- مشکلات زانو ممکن است به دلیل افزایش وزن یا به دلیل ضعیف‌تر شدن عضلات مجاور زانو تشدید شده و در زمان بالا رفتن از پله‌ها یا در هنگام صاف کردن زانوها باعث ابتلا به زانو درد شوند.
- رشد رحم باعث افزایش انحنای ستون فقرات برای جبران این رشد می‌شود که ممکن است منجر به اسپاسمهای عضلانی در کمر شود و گاهی اوقات نیز ممکن است باعث درد، بیحسی یا احساس گزگز در پاها شود.
- گردش جریان خون در بدن در دوران بارداری بیشتر می‌شود بنابراین عملکرد طبیعی قلب در این دوران از اهمیت زیادی برخوردار است. اگر قلب شما به طور عادی و طبیعی کار کند، مشکلی پیش نخواهد آمد اما اگر به مشکلات قلبی نظیر پری کاردیت (التهاب کیسه اطراف قلب) یا میوکاردیت (التهاب عضلات قلب) مبتلا باشید ممکن است پزشک از شما بخواهد تا زمانی که این مشکلات تحت کنترل قرار گیرند، بارداری خود را به تعویق بیندازید.
- افزایش وزن آب ممکن است باعث ایجاد خشکی مفاصل به خصوص در مفاصل تحمل‌کننده وزن بدن (لگن، زانوها، مچ پا و پاها) شود. همچنین این مشکلات ممکن است باعث ابتلا به سندرم تونل کارپال شوند – یک بیماری که باعث درد، بیحسی و احساس گزگز در انگشت شصت و انگشت میانی دست می‌شود – و معمولاً پس از وضع حمل برطرف می‌شوند. در هنگام مراجعه به مطب باید گزارش افزایش آب را به پزشک یا ماما بدهید. هر گونه افزایش آب غیرعادی در قسمت پایین پاها مانند ران‌ها یا صورت را باید بلافاصله به اطلاع پزشک برسانید.
- تنفس: عضلات تنفسی با رشد جنین به سمت بالا حرکت می‌کنند و این باعث تنگی نفس خفیف می‌شود. اگر تنگی نفس شما زیاد بود یا تغییری در نفس کشیدن شما ایجاد شد باید بلافاصله با پزشک تماس بگیرید.
کنترل آرتروز
برای داشتن احساس عالی در دوران بارداری و پس از زایمان، سعی کنید آرتروز خود را در حد امکان قبل از بارداری تحت کنترل نگه دارید. این بدان معنی است که باید با پزشک در تماس باشید و برنامه درمانی خود را به دقت قبل و بعد از بارداری دنبال کنید. در ادامه به برخی نکات در این مورد اشاره می‌کنیم.
ممکن است شما برنامه درمانی خود برای آرتروز را از قبل آغاز کرده باشید. زمانی که باردار شدید باید برخی قسمت‌های این برنامه را تغییر دهید. به عنوان یک زن باردار مبتلا به آرتروز باید در برنامه درمانی خود موارد زیر را در نظر بگیرید:
- داروهای آرتروز: داروهای آرتروز خود را شناخته و بدانید که چه تأثیری بر جنین دارد
- ورزش: برای حفظ قدرت عضلات و انعطاف مفاصل باید ورزش کنید
- رژیم غذایی: از یک رژیم غذایی متعادل پیروی کنید.
- محافظت از مفصل: روش‌های تسکین درد مفاصل و کاهش فشار بر آنها را بیاموزید.
- مدیریت استرس: برای کمک به کاهش ناراحتی‌های عاطفی ناشی از بارداری باید استرس خود را مدیریت کنید.
داروها
شما احتمالاً وقتی که بدانید می‌توانید در دوران بارداری هنوز داروهای آرتروز خود را مصرف کنید غافلگیر خواهید شد. با این که بهترین کار این است که مصرف همه داروها را در دوران بارداری قطع کنید اما این کار همیشه امکان‌پذیر نیست. با پزشک خود در مورد داروهایی که می‌توانید در دوران بارداری مصرف کنید و خطری به دنبال ندارند صحبت کنید. برخی داروها در دوران بارداری بیش از داروهای دیگر مصرف می‌شوند و پزشک ممکن است برخی از داروهایی که در ادامه نام آنها آمده است را برای شما تجویز نماید. برخی داروها نیز تاکنون به اندازه کافی در دوران بارداری استفاده نشده‌اند که بتوان گفت برای جنین در این دوران مضر هستند یا نه. البته مهم‌ترین نکته و نگرانی این است که در حد امکان سلامت خود و جنین را در این دوران حفظ کنید.
در مورد هر دارویی که مصرف می‌کنید – اعم از داروهای تجویزی و داروهای بدون نیاز به نسخه پزشک- با پزشک خود صحبت کنید. اگر شما باید در دوران بارداری دارویی را مصرف کنید، پزشک کمترین دوز ممکن را برای شما تجویز خواهد کرد تا اثرات آن بر شما و نوزادتان به حداقل برسد. مصرف داروهای تجویزی و بدون نیاز به نسخه پزشک را بدون نظر پزشک قطع یا شروع نکنید.
ورزش
احتمالاً شما یک برنامه ورزشی برای آرتروز خود دارید که آن را دنبال می‌کنید. در عین حال که شما باید این ورزش‌ها را انجام دهید تا مفاصل شما در بهترین وضعیت بمانند اما باید مطمئن باشید که انجام این تمرینات به نوزاد شما آسیبی وارد نمی‌کند. در مورد ورزش‌هایی که انجام می‌دهید با پزشک خود صحبت کنید به خصوص اگر شما مشکلات زیر را دارید:
- مشکلات قلبی
- فلبیت (التهاب وریدی که معمولاً در پاها اتفاق میافتد)
- عفونت‌های جدی
- فشار خون بسیار بالا
- بالا بودن احتمال زایمان زودرس
- مشکلات دهانه رحم (یک مشکل که باعث زایمان زودرس می‌شود)
- خونریزی آر رحم
- مشکلات جنین
اگر آرتروز شما در دوران بارداری بهبود یافت می‌توانید تمرینات ورزشی خود را مانند گذشته ادامه دهید.
نکاتی در مورد ورزش کردن
- انجام تمرینات دامنه حرکتی به حفظ انعطاف مفاصل کمک می‌کنند.
- قبل از بارداری حرکات ورزشی تقویتی عضلات را انجام دهید — به خصوص عضلات چهار سر ران (بلندترین عضله‌ای که بالای ران قرار گرفته است) – عضلات قوی از مفاصل بیشتر حمایت می‌کنند. با متخصص زنان در مورد انواع و میزان ورزش‌های تقویتی (ایزومتریک) که باید انجام دهید صحبت کنید. تمرینات اشتباه اگر زیاد انجام شوند باعث کاهش گردش جریان خون جنین شده و ممکن است به وی آسیب وارد کنند.
- سعی کنید پیاده‌روی کرده و شنا کنید. این تمرینات عمومی به حفظ قدرت عضلانی کمک کرده و باعث افزایش استقامت شما می‌شوند و برای یک زن باردار مطمئن و بی‌خطر هستند.
رژیم غذایی
تغذیه خون برای سلامت شما و فرزندتان از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. شما باید از یک رژیم غذایی متعادل پیروی کرده و قبل از بارداری عادات خوب غذایی در خود ایجاد کنید؛ به خصوص اگر به نوزادتان شیر می‌دهید. یک متخصص تغذیه یا پزشکان دیگر می‌توانند یک برنامه غذایی متعادل به شما ارائه دهند. آرتروز به دلایل زیر ممکن است باعث بروز مشکلاتی در تغذیه شما شود:
- کاهش میزان بزاق (سندرم اسجوگرن)
- مشکلات دندانی
- زخم‌های دهانی
- گیر کردن غذا در مری
- اختلال در باز کردن دهان به دلیل درد فک
درد مفصل ممکن است باعث شود که شما در آماده کردن غذا مشکل پیدا کرده و نتوانید از یک رژیم غذایی متعادل پیروی کنید. اگر شما پردنیزون مصرف می‌کنید باید یک رژیم غذایی مخصوص داشته باشید تا از بالا رفتن قند خون شما که یکی از عوارض جانبی مصرف این دارو است جلوگیری شود. این مشکلات را با پزشک خود در میان بگذارید.
محافظت از مفصل
وزن اضافی ناشی از بارداری ممکن است باعث آسیب‌دیدگی بیشتر مفاصل شما شود. برای جلوگیری از آسیب‌دیدگی مفاصل باید از آنها در برابر فشار و استرس اضافی محافظت کنید. برخی کارهایی که می‌توانید برای کمک و محافظت از مفاصل خود انجام دهید عبارتند از:
- در حد امکان از مصرف داروهای مسکن پرهیز کنید. قبل از مصرف داروهای مسکن با پزشک خود صحبت کنید و در مورد امکان به کارگیری روش‌های سرما درمانی و گرما درمانی برای تسکین درد خود از وی سؤال کنید.
- از بسته‌های سرمایی و گرمایی روی مفاصل خود استفاده کنید. این کار در دوران بارداری خطری به همراه نخواهد داشت.
- از اسپلینت استفاده کنید، استفاده از آنها به خصوص برای دست‌ها و پاها بسیار مفید است. در مورد استفاده از اسپیلنت با متخصص طب شغلی یا پزشکان دیگر مشورت کنید.
- هر چه می‌توانید استراحت کنید زیرا به تسکین درد در مفاصل تحمل‌کننده وزن بدن مانند لگن، زانو، مچ پا و پا کمک می‌کند.
- سعی کنید خود را آرام کنید مثلاً با کمک بیوفیدبک یا تصاویر بصری
- کفش‌های راحت بپوشید (مانند کفش‌های پیاده‌روی) که به خوبی از مفاصل شما حمایت کند. پاشنه کفش‌های شما باید بین ۲٫۵ تا ۳ سانتی‌متر باشد و فضای کافی در پنجه داشته باشد و همچنین پاشنه آن به اندازه کافی سخت باشد و قوس آن مناسب پای شما باشد. استفاده از کفش‌های بندی یا چسبی بیشتر از پای شما حمایت می‌کنند.
- وضعیت بدنی و روش راه رفتن درست را در همه حال تمرین کنید
- روی یک تشک سفت بخوابید تا اسپاسمهای عضلانی شما کاهش یابد
- از متخصص زنان در مورد استفاده از جوراب‌های مخصوص برای کاهش احتباس مایعات در پاها، مچ پا و ساق پا سؤال کنید
- هر گونه افزایش درد در مفاصل و عضلات و همچنین هر گونه بیحسی یا احساس گزگز را در دست‌ها و پاهای خود به اطلاع پزشک برسانید.
- سعی کنید مفاصل خود را منعطف و عضلات خود را قدرتمند نگه دارید.
بهبودی
بسیاری از زنان مبتلا به روماتیسم مفصلی در نیمه دوم بارداری بهبودی می‌یابند که ممکن است تا شش هفته پس از زایمان نیز ادامه می‌یابد. برخی نیز کمتر احساس خستگی می‌کنند. اگر آرتروز شما در سه ماهه اول نسبتاً خفیف باشد ممکن است به همین صورت پیش رود.
محققان، علت بهبودی زنان در دوران بارداری را نمی‌دانند. یک مطالعه نشان می‌دهد که احتمال بهبودی علائم زنان مبتلا به روماتیسم مفصلی در دوران بارداری بیشتر است به خصوص اگر عوامل روماتیسمی و اتوآنتی بادی anti-CCP در آنها منفی باشد.
خطرات احتمالی ناشی از ابتلا به آرتروز در دوران بارداری
نتایج یک تحقیق نشان می‌دهد که ابتلا به روماتیسم مفصلی باعث افزایش احتمال ابتلا به پره اکلاماسی می‌شود. پره اکلاماسی یک بیماری است که در آن فشار خون زن باردار افزایش یافته و احتمالاً در ادرار وی پروتئین دیده می‌شود. به ندرت، این بیماری ممکن است پس از زایمان اتفاق بیفتد. این ممکن است یک بیماری خطرناک و مهلک هم برای مادر و هم برای نوزاد باشد.
نتایج یک تحقیق مشابه نیز نشان می‌دهد که زنان مبتلا به روماتیسم مفصلی بیش از سایر زنان در معرض ابتلا به بیماری‌های دیگر هستند. یکی از این خطرات، به دنیا آمدن کودک با سایز کوچک‌تر از متوسط یا وزن کمتر از متوسط است.
آیا یک کودک ممکن است به آرتروز ارثی مبتلا شود؟
شاید نه. با این که دلیل ابتلا به بیشتر انواع آرتروزها هنوز ناشناخته است اما برخی از آنها در اعضای یک خانواده دیده می‌شوند. این نوع از آرتروزها که به آنها “آرتروز خانوادگی ” گفته می‌شود تنها عامل تعیین‌کننده ابتلا به آرتروز در یک نفر نیست. عوامل دیگر مانند عوامل محیطی (قرار گرفتن در معرض ویروس‌ها و مواد شیمیایی) نیز می‌توانند در ابتلا به آرتروز مؤثر باشند.
دانشمندان دریافته‌اند که برخی مارکرهای ژنتیکی که ممکن است نشان‌دهنده این باشند که احتمال ابتلا به آرتروز در یک نفر بیش از سایرین است. به هر حال رابطه بین این مارکرها و ابتلا به آرتروز واقعی هنوز نامشخص است و به معنی انتقال بیماری آرتروز به کودک نیست.
به طور معمول نمی‌توان به قطعیت گفت که آیا یک کودک در آینده دچار آرتروز می‌شود یا نه.
