به دردی که در قسمت باسن یا پاها هنگام فشرده شدن یا تحریک شدن عصب سیاتیک ایجاد میشود سیاتیک گفته میشود. این عصب از پاها، از طریق ساق پاها، باسن و در نهایت به پشت لگن میرسد. ممکن است علائم سیاتیک فقط چند هفته طول بکشد اما گاهی ممکن است تا سالها ادامه داشته باشد. علائم سیاتیک با توجه به عواملی که باعث ایجاد سیاتیک میشوند برای هر کسی متفاوت خواهد بود. اگر به شما تشخیص سیاتیک داده شده باشد، به احتمال زیاد میخواهید درمانهای درد سیاتیک را پیدا کنید.
چه چیزی باعث درد سیاتیک میشود؟
سیاتیک به دلیل آسیب دیدگی دیسکهای ستون فقرات، در ناحیه کمر رخ میدهد.ستون فقرات انسان از 33 استخوان یا ‘مهره’ تشکیل شده است که روی هم قرار گرفته و ستون فقرات را تشکیل میدهد. رشتههای عصبی از کل ستون فقرات عبور میکنند و مغز را به هر قسمت از بدن متصل میکنند تا بتواند به هر قسمت پیام ارسال و دریافت کند. مهرهها همراه با دیسک نگه داشته میشوند، که به انعطاف پذیری ستون فقرات کمک میکنند. دیسکها از یک پوشش سخت خارجی با مادهای ژله مانند در داخل تشکیل شدهاند. گاهی اوقات، به این دیسکها آسیب وارد میشود و قسمت نرم و داخلی دیسک از قسمت خارجی بیرون میزند که به آن فتق دیسک یا دیسک لغزنده میگویند. ممکن است دیسک لغزنده یا پاره شده یک عصب را فشار داده یا لمس کند، که همین باعث میشود در اطراف ناحیه دیسک آسیب دیده درد ایجاد شود. سیاتیک به دلیل لغزیدن دیسک و فشار به اعصاب موجود در آن ناحیه از بدن، باعث ایجاد درد در قسمت کمر، باسن و پاها میشود. بنابراین، چه عواملی باعث ایجاد سیاتیک و آسیب رسیدن به ستون فقرات میشوند؟ در اینجا متداولترین عوامل آورده شده است:
• پیری، هنگامی که دیسکها معمولاً به طور طبیعی انعطاف پذیر نیستند
• سیگار کشیدن
• وضعیت بد بدن هنگام نشستن
• تکنیکهای نادرست بلند کردن اجسام (به عنوان مثال بلند کردن اجسامی که بیش از حد سنگین هستند یا وقتی بدن را به شکل اشتباهی خم میکنید)
• داشتن اضافه وزن
• تصادفات، یعنی با اتومبیل یا سقوط
• فرسودگی و ساییدگی ناشی از ورزش و سرگرمی
• بارداری و زایمان سایر موارد بهداشتی که کمتر شایع و جدی هستند اما ممکن است باعث سیاتیک شوند، از جمله:
• اسپوندیلولیستزیس (تخریب ستون مهرهای کمر)
• سندرم کوادا اکوینا (نشانگان دم اسب) سندرومی که باعث کمردرد شدید در قسمت تحتانی بدن میشود
• آسیب / عفونت ستون فقرات
• تومور در ستون فقرات
علائم سیاتیک
هر فرد مبتلا به سیاتیک علائم متفاوت و درجات مختلفی از آن را تجربه خواهد کرد. علائم سیاتیک ممکن است بیایند یا بروند یا برای مدت زمان طولانیتر باقی بمانند. علائم سیاتیک اغلب شامل موارد زیر است:
• درد، سوزن سوزن شدن و / یا بی حسی در ناحیه کمر و باسن
• درد، سوزن سوزن شدن و / یا بی حسی در پایین ساق پا و پاها
• ضعف عضلانی
• مشکل در راه رفتن
• مشکل در ایستادن از حالت نشسته
• مشکل در خم شدن پا یا بالا بردن یک پا
• اسپاسم عضلات اگر حرکات ناگهانی، مانند عطسه یا سرفه انجام دهید، یا موقع نشستن یا دراز کشیدن در موقعیتهای خاص برای مدت طولانی در آن حالت باقی بمانید، علائم ممکن است تشدید شوند.برخی از پزشکان و متخصصان بین دو نوع سیاتیک تفاوت قائل میشوند و نوعی که برای شما تشخیص داده شده علت ریشهای درد سیاتیک و برنامه درمانی شما را تعیین میکند. اولین نوع سیاتیک نوروژنیک است و در اثر آسیب دیسک و تحریک عصب ایجاد میشود.
تشخیص
برای تشخیص وجود سیاتیک یا عدم وجود آن، بهتر است حتماً به پزشک مراجعه کنید. پزشک با بررسی شرایط و شواهد، به شما پاسخ قطعی میدهد. پزشک شما احتمالاً سوالاتی درباره علائمی که تجربه میکنید، مطرح میکند، بنابراین اهمیت بسیاری دارد که به دقت احساسات خود را شرح دهید تا پزشک بتواند به درستی تشخیص بدهد. ممکن است پزشک شما از لحاظ جسمی شما را معاینه کند یا از شما بخواهد در حالت خوابیده پاهای خود را به صورت جداگانه بلند کنید تا ببیند آیا این حرکات باعث درد برای شما میشود یا خیر. سپس پزشک میتواند یک روش درمان مناسب برای شما توصیه کند.
اگر فکر میکنید شما دچار دردهایی شبیه به سیاتیک هستید، بسیار مهم است که به پزشک مراجعه کنید، زیرا علائمی که شما تجربه میکنید، ممکن است ناشی از بیماریهای جدیتر و نادر دیگری باشد که میتوانند علائم مشابهی داشته باشند. اگر احساس میکنید اندامهای پایینیتان بیحس میشود یا درد ناگهانی و تیز یا احساسی شبیه به تیرکشی در هر دو پا تجربه میکنید، باید فوراً با خدمات اورژانس تماس بگیرید. این ممکن است علائم سندرم کوادا اکوینا (سندرم دم اسب) باشد که نیازمند بررسی و درمان فوری است.
درمان درد سیاتیک
درمان درد سیاتیک که ناشی از فشار بر روی عصب سیاتیک که از پایین کمر است و از طریق باسن و پشت هر پا منتشر میشود، معمولاً از اقدامات محافظه کارانه مانند ورزش ملایم و کشش، استفاده از یخ و یا گرما و داروهای مسکن است. اگرچه رویکردهای تهاجمی زیادی برای درمان سیاتیک وجود دارد، مانند تزریق نخاع یا جراحی، اما استفاده از آنها به ندرت مورد نیاز است.
فعالیت
هر چند متناقض به نظر میرسد، اما اگر پزشک تشخیص دهد که شما دچار سیاتیک هستید، احتمالاً توصیه میکند که شما تا جایی که ممکن است فعالیت داشته باشید. حرکت به کاهش التهاب کمک میکند، در حالی که استراحت در رختخواب یا کم تحرکی میتواند باعث درد در سایر نواحی بدن میشود. این به این معنی نیست که باید به ورزشگاه بروید: پیاده روی و کشش ملایم تا حدی که تحمل این فعالیتها را داشته باشید کافی است.
درمان ملایم کیسه آب گرم یا سرد میتواند به شما کمک کند
هنگامی که برای اولین بار درد سیاتیک را تجربه میکنید، کیسه آب سرد را به مدت 20 دقیقه در هر نوبت، چند بار در روز روی آن قسمت دردناک بگذارید. پس از چند روز، به مدت 20 دقیقه هربار کیسه آب گرم یا پد گرم کننده روی آن قسمت بگذارید. اگر درد ادامه داشت، کیسه آب گرم و سرد را تعویض کنید.
صاف بنشینید
اگر بیشتر مواقع در طول روز پشت میز کار خود در حالت خمیده کار میکنید، به وضعیت بدنی خود بسیار توجه کنید. باید سعی کنید در حالتی بنشینید که سرتان با لگن شما در یک راستا باشد. همچنین برای رفع فشار از ستون فقرات باید مرتباً استراحتهای کوتاه داشته باشید.
بیش از 80٪ موارد درد سیاتیک در طی چند هفته با درمان محافظه کارانه برطرف میشوند.
وسایل کمکی برای زندگی روزانه
درد سیاتیک برای برخی افراد در انجام کارهای روزمره مشکل ایجاد میکند و ممکن است باعث ناراحتی هنگام نشستن، راه رفتن یا دراز کشیدن شود. علائم سیاتیک برای هر کسی میتواند مدت زمان متفاوتی ادامه داشته باشد، بنابراین گفتن میزان تأثیر آن روی زندگی روزمره دشوار است. برای برخی افراد، درمانهای سیاتیک بسیار موثر خواهد بود، و آنها روشهایی برای کنترل درد خود پیدا میکنند. برای دیگران ممکن است بهبودی بیشتر طول بکشد.
وسایل کمکی برای زندگی روزمره محصولاتی طراحی شده برای افرادی است که به دلیل مشکلات حرکتی یا شرایط مراقبتهای پزشکی فعالیتهای روزمره برایشان دشوار شده است. طیف وسیعی از این محصولات وجود دارد که میتواند به کاهش علائم سیاتیک کمک کند، حالت نشستن یا خوابیدن را بهبود میبخشد و باعث میشود با احساس راحتی بیشتری کارهای خود را انجام دهید. در اینجا مجموعهای از وسایل کمکی برای سیاتیک آورده شده است که برای شما مفید است:
- باشتک مخصوص – برای حفظ ستون فقرات در وضعیت طبیعی خود
- بالشتک مخصوص در ماشین– برای حمایت از کمر هنگام رانندگی
- محافظ کمر – برای کمک به حالت بدن در اتومبیل یا صندلی
- بالش زانو – برای خواب راحتتر
- گوه (بالشتک مخصوص گوه مانند) تختخواب – برای کمک به استراحت و خواب
- صندلی با تکیه گاه بلند – با پشتیبانی از کمر میتواند به شما در نشستن راحتتر کمک میکند
- صندلی راحتی و بلندشو – اگر در سوار شدن و خارج شدن از یک صندلی راحتی استاندارد مشکل دارید، این نوع صندلی میتواند در بلندشدن به شما کمک کند
- بالشتک حفظ تعادل – برای کمک به بهبود وضعیت بدن و کاهش فشار در ناحیه کمر
- باندهای ورزشی – برای ورزشهای کششی و مقاومتی مناسب است
- بالشتک دنبالچه– فشار بر روی ستون فقرات را کاهش میدهد
- چرخ دستی خرید – برای بالا بردن و حمل کیسههای سنگین خرید به شما کمک میکند
- واگن برقی باغبانی – برای جلوگیری از بلند کردن وسایل در باغ
- ابزار باغبانی با دستههای بلند – برای کمک به شما در صورتی که هنگام خم شدن مشکل دارید
رژیم غذایی برای سیاتیک
حفظ یک رژیم غذایی سالم برای عملکرد بهتر بدن مهم است. اضافه وزن یکی از چندین محرک سیاتیک است که به دلیل افزایش فشار به ستون فقرات و عضلات باعث ایجاد سیاتیک میشود.
رژیم غذایی خاصی برای سیاتیک وجود ندارد اما برخی از متخصصان تغذیه توصیه میکنند غذاهایی را که به مقابله با التهاب کمک میکنند مانند پنیر و گوشت بره حاوی ویتامین B12 و غذاهای غنی از منیزیم مانند غذاهای دریایی، برنج قهوه ای و ماهی را استفاده کنید. بعضی از افراد سعی میکنند اینها را مثل مکملهای سیاتیک مصرف کنند. سایر مکملهای پیشنهادی سیاتیک، بروملین، کورکومین یا گیاه سنت جان است که به عنوان داروهای ضد التهاب پیشنهاد میشوند. قبل از شروع هر رژیم غذایی جدید یا مصرف مکملهای سیاتیک با پزشک خود مشورت کنید.
داروها
روشهای درمانی بدون نسخه
برای تسکین درد و کاهش التهاب، پزشک ممکن است داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی OTC (NSAID) مانند ایبوپروفن، ناپروسین (ناپروکسن) یا آسپرین را توصیه کند. از آنجا که این داروها ممکن است عوارض جانبی مانند خطر زخم معده همراه با آسپرین داشته باشند، ممکن است پزشک شما استامینوفن را به شما توصیه کند.
هرگز به کودکان یا نوجوانان زیر 18 سال آسپرین ندهید، زیرا با خطر ابتلا به بیماری جدی به نام سندرم ری (reye) همراه است.
نسخهها
اگر داروهای مسکن بدون نسخه درد شما را تسکین نمیدهند، پزشک ممکن است یک دوره کوتاه داروهای مسکن قوی را برای شما تجویز کند. انواع دیگر داروهای تجویزی که بعضی اوقات برای درمان سیاتیک استفاده میشود شامل داروهای شل کننده عضلات مانند فلکسریل (سیکلوبنزاپرین)، داروهای ضد افسردگی سه حلقهای یا داروهای ضد تشنج است.
فیزیوتراپی و ورزش
تمرینات هدفمند اغلب میتوانند به تسکین درد سیاتیک کمک کنند. یک فیزیوتراپیست (PT) میتواند تمریناتی را برای شما و شرایط خاص شما پیشنهاد کند. برای برخی از شرایطی که باعث ایجاد سیاتیک میشود، ورزش ممکن است بیش از اینکه فایده داشته باشد آسیب برساند.
ورزشهای کششی و تقویتی که عضلات کمر، شکم و ران را هدف قرار میدهند میتوانند به کاهش علائم سیاتیک کمک کنند. چند تمرین مفید برای کمک به کاهش درد همراه با سیاتیک (با توجه به علت):
- کششهای عضلانی
- کشش کمر
- کشش همسترینگ
- تقویت مرکز بدن
تزریق استروئید
استفاده از تزریق کورتیکواستروئید در ناحیه اپیدورال ستون فقرات ممکن است به منظور کاهش التهاب ریشه عصب نخاعی به کار برده شود. این روش یک فرآیند سرپایی است که تحت بیحسی موضعی انجام میشود. این تزریق معمولاً برای تسکین در دورههای کوتاه مدت (به مدت حداکثر سه ماه) استفاده میشود. با این حال، مطالعات نشان میدهد که این رویکرد به طور قابل توجهی مزیتها و سودها را ندارد و خطرات و هزینههای آن ممکن است بیشتر از فواید آن باشد.
جراحی
برخی از قسمتهای سیاتیک ممکن است به درمانهای تهاجمی بیشتری نیاز داشته باشند. این موارد معمولاً فقط در صورت عدم تسکین پس از درمان محافظه کارانه انجام میشود.
اگر درمان محافظه کارانه پس از سه ماه درد را تسکین ندهد ،گاهی اوقات برای رفع علت اصلی سیاتیک جراحی انجام میشود. این اقدامات ممکن است شامل یک میکرو دیسککتومی با حداقل تهاجم برای از بین بردن قطعات دیسک فتق باشد. یا لامینکتومی باشد که در آن سقف کانال نخاع برداشته شود. بهبودی از این روشها ممکن است سه تا شش ماه طول بکشد.
در صورت شروع علائم شدید سندرم به نام کوادا اکوینا (نشانگان دم اسب) که با از دست دادن کنترل مثانه و / کنترل روده و یا از دست دادن احساس در ناحیه تماس با مفاصل “زینی اسب بدن” مشخص میشود، جراحی به صورت اضطراری انجام میشود. اگر فشار به موقع برطرف نشود، سندرم کوادا اکوینا منجر به آسیب دائمی عصب، فلج و از دست دادن عملکرد میشود.
