قفل شدن زانو عبارتی است که برای توصیف ناتوانی در خم کردن یا صاف کردن زانوها به کار می‌رود. قفل شدن زانو میتواند این اختلال بسیار دردناک باشد که علاوه بر ناتوانی در خم کردن پاها منجر به بروز مشکل در هنگام راه رفتن، گام برداشتن یا حتی نشستن شود. تسکین درد و ناراحتی ناشی از قفل شدگی زانو به مشخص کردن علت بروز مشکل و سپس رفع مشکل ایجاد شده برای خم کردن زانو به طور طبیعی بستگی دارد. به طور کلی قفل شدگی زانو به دو دسته تقسیم میشود: قفل شدگی زانو میتواند به علت قفل شدن مکانیکی زانو برای حرکت کردن یا قفل شدن زانو ناشی از بروز درد شدید به وجود بیاید که امکان حرکت کردن زانو را فراهم کند. اولین اقدامی که پزشک انجام میدهد این است که مشخص کند آیا خم نشدن زانو به روز در ربط دارد یا آنکه یک اختلال در بخش داخلی مفصل زانو ایجاد شده است که امکان تکان دادن زانو را فراهم میکند.
آیا زانوی شما قفل میشود؟ آیا می‌‌توانید به طور صحیح بایستید؟
اکثر افراد دچار گرفتگی عضلات هستند. هنگامی که شما به طور مداوم در حال منقبض کردن عضلات خود هستید باعث میشود که جریان خون رسانی در این ناحیه کاهش پیدا کند و مفاصل و عضلات شما تحت فشار قرار بگیرند. فشرده شدن مفاصل میتواند باعث کاهش توانایی حرکتی، ساییدگی استخوان‌ها روی هم، استفاده نامناسب از زانو و بروز آرتروز زانو شود. شما باید بتوانید به طور صحیح بایستید به نحوی که اصلاً زانوهای شما در هنگام راه رفتن خم نشود و پای شما کاملاً صاف باشد تا از گرفتگی عضلات زانو جلوگیری گردد. البته صاف بودن پاها صرفاً به معنای قفل نشدگی زانو نیست. پاها زمانی قفل می‌‌شوند که عضلات چهار سر ران منقبض شوند اگر این عضلات شل شوند شما باید بتوانید عضلات خود را منقبض کنید (به حالت زانوی خود در هنگام بالا آوردن پا دقت کنید) و آنها را به حالت اول برگردانید. اگر شما نتوانید متوجه بالا آمدن کشکک زانوی خود شوید به احتمال زیاد عضلات چهار سر ران شما در حالت انقباض قرار دارند یعنی کشکک زانو به استخوان ران فشرده شده است و باعث کاهش ناتوانی حرکتی زانو و اصطکاک آن شده که این امر منجر به بروز آرتروز زانو خواهد شد. قرار دادن زانوها در حالت خنثی کار بسیار راحتی است اما اگر منقبض کردن عضلات چهار سر ران به یک عادت غیر ارادی برای شما تبدیل شده است که شما به صورت ناخودآگاه از این عضلات برای جلوگیری از افتادن در هنگام راه رفتن استفاده می‌کنید قرار دادن زانوها در حالت خنثی کار دشواری خواهد بود. عضلات چهار سر ران به نحوی طراحی شده است که وقتی شما ساق پای خود را صاف می‌کنید به صورت یکسان و هم زمان فعال شوند اما گاهی اوقات تناسب و تعادل در همکاری این عضلات به هم می‌‌خورد و این وضعیت باعث میشود که استخوان ران از داخل بچرخد و تعادل لگن بر هم بخورد. این تغییرات بر روی توانایی عضلات چهار سر ران برای عملکرد صحیح تاثیر می‌گذارد. هنگامی که لگن تعادل خوبی نداشته باشد باعث میشود که بر روی استفاده صحیح از عضلات برای راه رفتن و ایستادن تاثیر بگذارد و شما دچار مشکل شوید. گاهی اوقات عضلات چهار سر ران آنقدر برای راه رفتن و انجام دادن فعالیت‌های سنگین مورد استفاده قرار می‌گیرند که نمی‌‌توان حتی هنگامی که مغز به این عضلات فرمان حرکت میدهد شروع به راه رفتن کرد. این همان وضعیتی است که از آن تحت عنوان اسپاسم عضلات چهار سر ران یاد میشود.
علل قفل شدگی زانو چیست و این اختلال چگونه تشخیص داده میشود؟
در صورتی که قفل شدگی زانو به علت بروز مشکلات مکانیکی برای حرکت کردن به وجود آمده باشد یعنی یک اختلال در مکانیسم حرکتی زانو ایجاد شده است. در این شرایط معمولاً علت قفل شدگی زانو به پارگی می‌نیسک ارتباط دارد. هنگامی که این نوع پارگی می‌نیسک رخ دهد بخش بزرگی از می‌نیسک آسیب دیده درون زانو در این عضو گیر می‌افتد و از حرکت کردن طبیعی آن جلوگیری میکند. در مواردی که درد زانو در هنگام راه رفتن بسیار شدید باشد نیز احتمال قفل شدن زانو وجود دارد. اگرچه بیمار نمی‌‌تواند به این نتیجه برسد که آیا بروز مشکل در زانو باعث قفل شدگی آن شده است یا آنکه این مشکل به احساس درد ارتباط دارد پزشک میتواند با انجام معاینه جسمانی منبع اصلی بروز مشکل را تشخیص دهد. گاهی اوقات عکس برداری از زانو میتواند در تعیین علت مشکل قفل شدگی زانو موثر باشد. عکس برداری توسط اشعه ایکس از زانو میتواند لق شدگی استخوان، ترک برداشتن آن و تورم درون مفصل را نشان دهد. عکس برداری از زانو همچنین میتواند به پزشک کمک کند مطمئن شود که هیچ گونه مشکل حادی درون مفصل زانو و اطراف آن به وجود نیامده است که از خم شدن زانو جلوگیری کند. در صورتی که عکس برداری توسط اشعه ایکس نتواند به تشخیص این اختلالات کمک کند پزشک درخواست انجام اسکن ام آر آی را خواهد داد. در این روش پزشک میتواند اطلاعات زیادی را در خصوص غضروف، رباط‌ها و تاندون‌ها و مشکلات مرتبط با آنها به دست بیاورد. در اسکن ام آر آی پارگی یا غیر عادی بودن می‌نیسک یا لق شدگی غضروف به خوبی نشان داده خواهد شد.
هنگامی که زانو قفل شد چه باید کرد؟
روشهای غیر جراحی برای بهبود زانوی قفل شده
اولین مرحله در درمان قفل شدگی زانو مشخص کردن علت بروز این مشکل است. اگر قفل شدگی زانو گاهی اوقات به وجود می‌‌آید یا آنکه به بروز درد ارتباط دارد روشهای درمانی غیر جراحی اولین مرحله در روند درمان محسوب می‌‌شوند. اگر درد زانو باعث قفل شدگی زانو شده است هدف از درمان باید کنترل درد و کاهش التهاب باشد. استراحت کردن، استفاده از کمپرس یخ، قرار دادن پا روی سطحی که بالاتر از قلب است و مصرف داروهای ضد التهاب اولین روش‌هایی هستند که برای بهبود این مشکل مورد استفاده قرار خواهد گرفت. برای استفاده از کمپرس یخ باید مقداری یخ را درون یک کیسه پلاستیکی بریزید و سپس آن را درون یک پارچه قرار دهید و روی زانوی خود بگذارید. از قرار دادن یخ به طور مستقیم روی پوست خود اجتناب کنید زیرا باعث میشود پوست شما دچار سوختگی شود. شما می‌‌توانید کمپرس یخ را به مدت ۲۰ دقیقه روی زانوی خود قرار دهید تا هم به کنترل درد بپردازد و هم باعث کاهش تورم شود. اگر زانوی شما تورم دارد قرار دادن آن روی یک شی که بالاتر از سطح قلب است در کاهش تورم سودمند خواهد بود. زانوی خود را بالا بیاورید و یک عدد بالش را زیر آن قرار دهید تا به تدریج از تورم آن کم شود. مصرف داروهای غیر استروئیدی ضد التهاب یا سایر داروهای مسکن از قبیل تیلنون، ایبوپروفن و ناپروکسن میتواند به کاهش درد و تورم کمک کند. اگر مصرف این داروها باعث بهبود شما نشد پزشک به تجویز داروهای ضد التهاب قوی تری خواهد پرداخت. کورتیزون یک داروی ضد التهاب است که به درون مفصل دردناک و متورم زانو تزریق میشود تا باعث بهبود وضعیت آن شود. علاوه بر موارد بالا فیزیوتراپی نیز در بهبود وضعیت زانو بسیار موثر است. در این روش پزشک تمرینات ورزشی، کششی و برخی حرکات را به شما یاد میدهد که به بهبود عملکرد زانوها کمک میکند و باعث کاهش درد و تورم در زانو خواهد شد.
انجام دادن عمل جراحی برای درمان قفل شدگی زانو
اگر قفل شدگی زانو شما به وجود یک مشکل در ساختار آن ارتباط داشته باشد یا آن که حتی پس از امتحان کردن روشهای درمانی غیر جراحی همچنان دچار مشکل قفل شدگی زانو هستید در مرحله بعدی پزشک انجام جراحی آرتروسکوپیک را پیشنهاد خواهد داد. آرتروسکوپی زانو یک روش کم تهاجمی است که در این روش پزشکی یک عدد دوربین و وسایل تخصصی را وارد زانو میکند و به این ترتیب جراح میتواند به طور مستقیم ساختار درون مفصل را مشاهده کند و به بررسی و رفع مشکلات ایجاد شده بپردازد
