آسیب‌های ورزشی زانو: مصدومیت و زانو درد در فوتبال و والیبال

مفصل زانو یکی از بزرگ‌ترین و پیچیده‌ترین مفاصل در بدن است. همچنین این مفصل یکی از مهم‌ترین مفاصل بدن است. اتصال استخوان ران به استخوان ساق پا، تحمل وزن بدن و تسهیل حرکات و امکان خم کردن زانو از وظایف مهم این مفصل هستند.

این مفصل به دلیل پیچیده بودن بسیار مستعد آسیب‌دیدگی‌های مختلف است. برخی از شایع‌ترین انواع آسیب‌دیدگی‌های ورزشی در ناحیه زانو عبارتند از پارگی رباط‌ها، تاندون‌ها و غضروف. خود کشکک زانو نیز ممکن است دچار شکستگی یا دررفتگی شود.

در اینجا برخی از شایع‌ترین آسیب‌دیدگی‌های زانو را مورد بررسی قرار می‌دهیم و علت و روش‌های درمان آنها را بیان خواهیم کرد.

 چه ورزش‌هایی بیشتر باعث آسیب‌دیدگی زانو می‌شوند؟

---

ورزشکاران از گروه‌های مختلف ورزشی به پزشکان مراجعه می‌کنند. آنها دریافته‌اند که ورزش‌های پربرخورد و تصادم و همچنین ورزش‌هایی که در آنها نیاز به شروع و توقف سریع یا تغییر مسیر ناگهانی است بیشتر از سایر ورزش‌ها باعث آسیب‌دیدگی زانوها می‌شوند. ورزش‌هایی که در آنها باید از ارتفاع‌های بلند فرود آمد نیز از ورزش‌هایی هستند که باعث آسیب‌دیدگی زانو می‌شوند.

برخی از این نوع ورزش‌ها عبارتند از:

• Soccer
• بسکتبال
• چیرلیدینگ
• فوتبال
• ژیمناستیک
• دومیدانی

 ورزشکاران بیشتر دچار چه نوع آسیب‌دیدگی‌هایی در زانو می‌شوند؟

---

آسیب‌دیدگی‌های زانو غالباً به دلیل استفاده بیش از حد یا ضربات وارده به دلیل برخوردهای ناگهانی اتفاق می‌افتند. آسیب‌دیدگی‌های حاد شامل کشیدگی و پیچ‌خوردگی و رگ به رگ شدن و گاهی اوقات حتی پارگی رباط‌ها یا شکستگی‌ها می‌شود. آسیب‌دیدگی‌های ناشی از استفاده بیش از حد شامل سندرم درد پاتلافیمورال، التهاب تاندون یا تاندونیت پاتلار می‌شود.

برخی از آسیب‌دیدگی‌های شایع در ورزشکاران جوان عبارتند از:

 سندرم درد پاتلافیمورال 

سندرم درد پاتلافیمورال که به آن زانوی دوندگان نیز گفته می‌شود یکی از علل شایع درد زانو است. اگر فرزند شما مدام از درد جلوی زانوی خود شکایت می‌کند ممکن است دچار این نوع آسیب‌دیدگی شده باشد که غالباً هم به لیل استفاده بیش از حد از مفصل زانو اتفاق می‌افتد.

 تاندونیت یا التهاب تاندون

تاندونیت به التهاب و تورم تاندون‌ها اشاره دارد. تاندونیت پاتلار بر تاندون کشکک زانو که از پاتلا (کشکک زانو) به سمت تیبیا (استخوان ساق پا) می‌رود تأثیر می‌گذارد. بیماری ازگودشلاتر و درد جلوی زانو ممکن است از دلایل ابتلا به تاندونیت باشند.

 پارگی رباط‌ها و آسیب‌دیدگی غضروف‌ها

آسیب‌دیدگی رباط‌ها و غضروف‌ها ممکن است به دلیل برخوردهای ناگهانی در ورزش‌هایی نظیر فوتبال اتفاق بیفتند. شایع‌ترین نوع آسیب‌دیدگی رباط‌ها، پارگی یا رگ به رگ شدن رباط صلیبی قدامی یا رباط جانبی داخلی است. ممکن است برای درمان آسیب‌دیدگی‌های رباط صلیبی قدامی نیاز به انجام عمل‌های جراحی باشد در حالی که آسیب‌دیدگی‌های رباط جانبی داخلی معمولاً با استراحت کردن، انجام تمرینات تقویتی و برنامه‌های توان‌بخشی درمان می‌شود.

 آسیب‌دیدگی رباط جانبی 

رباط جانبی یکی از چهار رباط اصلی در زانو است. آسیب‌دیدگی رباط جانبی یکی از آسیب‌دیدگی‌های ورزشی شایع است. این رباط ممکن است هنگامی که قسمت پایین پا نیروی زیادی به یک طرف می‌رود به سادگی دچار پارگی شود.

اگر رباط جانبی دچار پارگی شود نیازی به انجام عمل جراحی نیست ولی در صورتی ساختارهای دیگر در زانو به طور همزمان دچار آسیب‌دیدگی شوند احتمالاً زانو باید تحت عمل جراحی قرار گیرد.

 پارگی مینیسک 

مینیسک یک غضروف بین مفصل زانو است که به جذب ضربات در هنگام دویدن و ورزش کردن کمک می‌کند. این غضروف مانند یک بالش عمل کرده و زانو را نیز پایدار نگه می‌دارد.

متأسفانه پارگی مینیسک در ورزش‌هایی که نیاز به پرش دارند مانند فوتبال و والیبال و همچنین ورزش‌های پربرخورد شایع است. وقتی که نفر به طور ناگهانی در هنگام دویدن تغییر جهت می‌دهد ممکن است دچار پارگی مینیسک شود. بسته به شدت و گستردگی پارگی ممکن است برای درمان نیاز به انجام عمل جراحی باشد.

 پارگی تاندون

تاندون زانو که به عنوان تاندون پاتلار شناخته می‌شود در کنار عضلات جلوی ران قرار داشته و به صاف شدن پا کمک می‌کند. در حالی پارگی تاندون پاتلار بیشتر در افراد میانسال و افرادی که ورزش‌هایی نظیر دومیدانی و پرش انجام می‌دهند دیده می‌شود اما افراد دیگر نیز ممکن است دچار پارگی این تاندون شوند.

پارگی کامل این تاندون یک عارضه ناتوان‌کننده است که بیمار باید برای درمان و بازگرداندن عملکرد کامل و طبیعی تحت عمل جراحی قرار گیرد. بیشتر پارگی‌ها فقط پارگی‌های جزئی هستند که برای درمان و تسهیل روند بهبود نیاز به استراحت و درمان‌های فیزیکی دارند.

 شکستگی‌ها

کشکک زانو (پاتلار)، یک وسیله حفاظتی است که بر روی مفصل زانو قرار می‌گیرد و زانو را در مقابل ضربه و آسیب‌دیدگی هنگام سقوط محافظت می‌کند. به همین دلیل، در برخی ورزش‌های با ضربه شدید یا در صورت سقوط، کشکک زانو ممکن است شکسته شود. اگرچه شکستگی زانو به ندرت در ورزشکاران جوان رخ می‌دهد، اما احتمال آسیب به صفحه رشد در زانو وجود دارد. اگر فرزند شما به دلیل آسیب‌دیدگی زانو نتواند وزن خود را روی پایش تحمل کند یا درد او پس از چند روز بهبود نیابد، بهتر است او را جهت معاینه به پزشک معالج مراجعه داده و مشاوره حرفه‌ای دریافت کنید. شکستگی کشکک زانو از جمله آسیب‌های جدی زانو است و برای درمان آن، زانو باید ثابت و بی‌حرکت نگه داشته شود و در برخی موارد ممکن است نیاز به جراحی داشته باشد تا بهبودی کامل ایجاد شود.

 دررفتگی

دررفتگی زانو زمانی اتفاق می‌افتد که استخوان‌های زانو از محل خود خارج شوند. این نوع آسیب‌دیدگی ممکن است پس از وارد آمدن ضربات ناشی از زمین خورد، تصادفات رانندگی یا تصادم‌های با سرعت زیاد رخ دهند. همچنین چرخش ناگهانی زانو در حالی که کف پا محکم روی زمین قرار گرفته است نیز ممکن است باعث دررفتگی زانو شود.

دررفتگی زانو را باید جا انداخت. گاهی اوقات کشکک زانو خود به خود بهبود یافته و به محل درست خود بازمی‌گردد. در برخی دیگر از موارد نیز به بیمار آرام‌بخش‌های خفیفی داده می‌شود و سپس پزشک زانوی او را با حداقل ناراحتی جا می‌اندازد. معمولاً حدود 6 هفته طول می‌کشد تا دررفتگی زانو به طور کامل بهبود یابد.

علائم مشکلات زانو ناشی از آسیب ورزشی

---

افرادی که دچار آسیب‌دیدگی‌های ورزشی در ناحیه زانو می‌شوند ممکن است ترکیبی از علائم زیر را تجربه کنند:

• درد اولیه شدید
• تورم پس از آسیب‌دیدگی
• درد عمیق در زانو
• احساس خالی کردن زانو
• محدود شدن دامنه حرکتی
• ممکن است زانو گرم شود
• ناتوانی در تحمل وزن بدن
• حساسیت به لمس در اطراف مفصل زانو
• کبودی اطراف زانو
• بیحسی

با این که برخی از علائم مانند تورم و حساسیت به لمس بلافاصله پس از آسیب‌دیدگی احساس می‌شوند اما برخی دیگر از علائم مانند کبودی نیز ممکن است چند روز پس از آسیب‌دیدگی دیده شده یا تشدید شوند.

 تشخیص دقیق درد زانو چگونه انجام می‌شود؟

---

ورزشکارانی که مشکوک به آسیب‌دیدگی در ناحیه زانو هستند باید به پزشک مراجعه کنند. فرایند تشخیص آسیب‌دیدگی‌های زانو معمولاً شامل مراحل زیر می‌شود:

• معاینه فیزیکی: پزشک ممکن است قسمت آسیب‌دیده زانو را به منظور بررسی وجود تورم، محدودیت دامنه حرکتی، ساییدگی، کبودی یا علائم دیگر آسیب‌دیدگی زانو مورد معاینه و ارزیابی قرار دهد. پزشک در این فرایند احتمالاً از شما در مورد چگونگی آسیب‌دیدگی، سطح درد و علائم دیده شده سؤالاتی می‌پرسد.
• بررسی سوابق پزشکی بیمار: بررسی سوابق پزشکی بیمار قبل از آسیب‌دیدگی می‌تواند به ارزیابی احتمال بروز آسیب‌دیدگی در زانو کمک کند. به یاد داشته باشید که پزشک احتمالاً سوابق پزشکی ورزشکار را به منظور تعیین بیماری‌های قبلی که ممکن است احتمال آسیب‌دیدگی را افزایش دهند مورد بررسی قرار می‌دهد.
• تصویربرداری طبی: زمانی که پزشک زانوی ورزشکار را به طور کامل مورد معاینه قرار داد ممکن است از عکس‌برداری به وسیله اشعه ایکس یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (ام آر آی) برای تأیید تشخیص نهایی کمک بگیرد.

پزشک با ارزیابی و معاینه کامل زانو ورزشکار می‌توانند احتمالات دیگر را رد کرده و به تشخیص دقیق دست یافته و برنامه درمانی مناسب را پیشنهاد دهد.

درمان آسیب‌های زانو

---

خوشبختانه بیشتر آسیب‌دیدگی‌های زانو خود به خود و با کمی استراحت کردن و مراقبت در منزل بهبود می‌یابند. اگر درد پس از گذشت چند روز هنوز ادامه یافت و بهبود نیافت باید برای معاینه اولیه به پزشک مراجعه کنید. اگر آسیب‌دیدگی و درد بهبود نیافت، پزشک یک برنامه درمانی برای شما طراحی خواهد کرد تا به طور مؤثری درد و علت زمینه‌ای آن را کاهش دهد. اقدامات درمانی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

درمان اولیه

• محافظت از زانو: ورزشکار باید تمرین کردن و بازی کردن را متوقف نماید و در صورت لزوم از عصا یا بریس استفاده نماید.
• استراحت: از انجام ورزش‌های پربرخورد خودداری کنید. سعی کنید تا زمانی که آسیب‌دیدگی شما بهبود می‌یابد ورزش‌هایی نظیر شنا و دوچرخه سواری انجام دهید. زمانی که احساس بهبودی کردید می‌توانید به میادین ورزشی بازگردید ولی باید از ورزش کردن زیاد اجتناب کنید.
• استفاده از یخ: هر 2 تا 4 ساعت یک مرتبه به مدت 20 تا 30 دقیق روی محل آسیب‌دیده یخ قرار دهید تا درد و تورم آن کاهش یابد.
• کمپرس: دور زانوی خود را با استفاده از یک باند کشی یا زانوبند طبی ببندید تا تورم آن کاهش یابد.
• بالا نگه داشتن: یک بالش در زیر زانوی خود قرار دهید تا سطح آن بالاتر از قلب شما قرار گیرد و تورم آن کاهش یابد.

 داروهای ضدالتهابی

داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن (آدویل) ممکن است برای کاهش تورم برای شما تجویز شود.

 فیزیوتراپی

غالباً پس از آسیب‌دیدگی‌ها و انجام عمل خای جراحی یا هر دو توصیه می‌شود که تحت فیزیوتراپی قرار گیرید. اهداف انجام فیزیوتراپی معمولاً کنترل درد و تورم، بازگرداندن دامنه حرکتی زانو و تقویت عضلات حامی و نگهدارنده آن است.

 تحریک الکتریکی

تحریک عصبی عضلانی عضلات زانو با هدف تقویت مینیسک و بافت‌های اطراف زانو انجام می‌شود.

 تزریق‌ها

تزریق کورتیکواستروئید در زانو به منظور تسکین درد و التهاب در بافت نرم زانو انجام می‌شود.

 ورزش درمانی

فیزیوتراپی شامل ترکیبی از تمرینات ورزشی با هدف تقویت زانو و فعالیت‌های افزایش‌دهنده انعطاف‌پذیری زانو است. دو بخش اولیه تمرینات فیزیوتراپی عبارتند از:

 تمرینات با وزنه 

متخصص فیزیوتراپی از بیمار خواهد خواست که وزنه‌های سبکی را در چند ست مکرر بلند کند. این تمرین ممکن است با باندهای مقاومتی، بریس‌های وزنه دار یا تجهیزات ورزشی مخصوص زانو انجام شوند. به مرور زمان و در یک فرایند پیش‌رونده و کنترل‌شده مقدار وزنه و تعداد تکرار ست‌ها افزایش می‌یابد.

 تمرینات کششی برای افزایش انعطاف‌پذیری 

درمانگر همچنین به طور مدام و دوره‌ای دامنه حرکتی ورزشکار را ارزیابی کرده و انجام حرکاتی را برای افزایش آن به وی پیشنهاد می‌کند.

معمولاً بازگشت کامل به دامنه حرکتی نرمال و انعطاف‌پذیری علامت این است که ورزشکار به زودی خواهد توانست به میادین مسابقه بازگشته و تمرینات خود را ادامه دهد.

 آیا می‌توان از بروز آسیب‌دیدگی‌های زانو پیشگیری کرد؟

---

به طور کامل نمی‌توان از برزو آسیب‌دیدگی‌های ورزشی در ناحیه زانو جلوگیری کرد اما می‌توان با رعایت برخی نکات احتمال این نوع آسیب‌دیدگی‌ها را کاهش داد.

برخی از نکات که می‌توانند به پیشگیری از آسیب‌دیدگی زانو در کودکان کمک کنند عبارتند از:

• استفاده از کفش‌های مناسب. این یک کار ساده و مؤثر برای محافظت از کودک شما است. کفی‌های طبی نیز به راه رفتن و ایستادن بهتر کمک می‌کنند.
• کودک را ترغیب کنید که مهارت‌های خود را افزایش دهد به جای این که بر سطح او تأکید کنید.
• به محیط بازی او توجه داشته باشید. باید روی چمن مصنوعی یا سطوح نرم بدوند. از این که محل بازی آنها به خوبی نگهداری و تمیز شده و شی‌ء نامناسبی در آن نیست اطمینان حاصل کنید. قبل از شروع بازی، محل را بررسی کرده و غبار و آب را از روی زمین پاک کنید.
• یک برنامه توانمندسازی اجرا کنید. در این برنامه مهارت‌های لازم به ورزشکار آموزش داده می‌شود و همچنین به آنها برنامه‌های آموزشی تقویتی برای استفاده درست از بدن و جلوگیری از آسیب‌دیدگی داده می‌شود.