آسیبهای مچ پا به عنوان یکی از شایعترین آسیبهای ورزشی مطرح شدهاند و از مدتها قبل شناخته میشوند. اگرچه این نوع صدمات بیشتر در ورزشکارانی که فعالیتهای شدیدی انجام میدهند رخ میدهد، اما باید به یاد داشت که برای دستیابی به آسیب مچ پا، لازم نیست حتماً ورزشکار باشید. هر فعالیتی مانند راه رفتن یا حتی استفاده از کفشهای نامناسب میتواند باعث آسیب دیدگی مچ پا شود. این نوع صدمات میتواند باعث درد و ناتوانی شما در راه رفتن، دویدن و انجام فعالیتهای روزمره شود. بنابراین، مهم است که هر شخصی که مشکوک به آسیب دیدگی مچ پا است، به دنبال مراقبتهای پزشکی فوری باشد.
در کلینیک تخصصی امید، پزشکان ما، میتوانند به ارزیابی آسیب شما کمک کرده و برنامه درمانی مناسب را برای شما فراهم کنند. اولین قدم در روند تعیین علت آسیب مچ پا، ارائه شرح تمامی وقایع منتهی به آسیب دیدگی به پزشک است. پزشک در مورد چگونگی بروز آسیب مچ پا و میزان درد فعلی شما سؤال خواهد کرد. در مرحله بعدی، ارزیابی واقعی مچ پا و بررسی علائم کبودی یا تورم است. سپس ممکن است عکسبرداری با اشعه ایکس انجام شود تا مشخص شود که آیا استخوانهای شکسته وجود دارد یا نه. در صورت شک به شکستگی استرسی، اسکنهای تصویربرداری بیشتری مانند MRI یا آزمایش استرس انجام میشود. پس از تشخیص درست برنامهی درمانی برای بیمار توصیه میشود. در مواردی که آسیب مچ پا جدی نیست، روند درمان خیلی طول نمیکشد ولی در موارد شدید احتمال فیزیوتراپی، گچ گرفتن و یا استفاده از بریس نیاز است.جهت کسب اطلاعات بیشتر و یا رزرو نوبت در کلینیک امید با شماره تلفنهای 09107803155 و 02188801800 تماس حاصل فرمایید.
انواع آسیبهای مچ پا
در این قسمت تمامی صدماتی که ممکن است به مچ پا وارد شود، علت و درمان آن بطور کامل توضیح داده شده است:
علت و درمان دررفتگی مچ پا
پیچ خوردن پا یا رگ به رگ شدن مچ پا، آسیب دیدگی رباطهای پا است. رباطها ساختارهای قوی نوار مانند واقع در اطراف مفاصل هستند که استخوانها را به هم متصل میکنند و مفاصل را نگه میدارند. یک رباط ممکن است آسیب ببیند که این آسیب معمولاً با کشیدگی بیش از حد به وجود میآید. در این موارد، برخی از رشتههای رباط پاره میشوند.
آسیب دیدگی رباط مچ پا باعث التهاب، تورم و خونریزی (که با کبودی ناحیه مشخص میشود) در اطراف مفصل آسیب دیده میشود. مفصل در حین حرکت دردناک میشود.
شدت پیچ خوردگی یا رگ به رگ شدن مچ پا با توجه به اینکه تا چه میزان رباط آسیب جدی دیده است و یا اینکه مفصل مچ پا ناپایدار شده است یا نه درجه بندی میشود. هنگامی که رباط آسیب دیده دیگر قادر به پشتیبانی طبیعی از مفصل نباشد، مفصل ممکن است ناپایدار شود. درجه بندی این آسیب را میتوان به صورت زیر شرح داد:
- درجه I – کشش ملایم رباط بدون بیثباتی مفصل.
- درجه II – پارگی جزئی (شکاف برداشتن) رباط اما بدون بیثباتی مفصل (یا با بیثباتی خفیف).
- درجه III – پیچ خوردگی شدید: پارگی کامل رباط همراه با بیثباتی مفصل.
پیچ خوردگی جانبی مچ پا
متداولترین رباطهایی که بیشترین آسیب را در هنگام پیچ خوردن مچ پا میبینند، رباطهای موجود در قسمت خارجی مفصل مچ پا (پیچ خوردگی جانبی) میباشند: یعنی رباط تالو فیبولار قدامی و رباط پاشنهاینازکنئی یا رباط کالکانئوفیبولار (رباطهای جانبی).
- وقتی مچ پایتان پیچ میخورد و کف پایتان روبهداخل و پایین میچرخد و رو به پایین میشود، این رباطهای جانبی ممکن است کشیده و رگ به رگ شوند.
- گاهی اوقات ممکن است در همین حین قسمت کوچکی از استخوان از انتهای استخوان فیبولا (محلی که رباطها متصل میشوند) دچار کمی شکستگی شود.
پیچ خوردگی ناحیه بالای مچ پا (نوع High ankle sprain یا آسیب سیندسموزیس )
آسیب دیدن رباطهایی که از روی مچ پا به قسمت داخلی (میانهی) روی پا متصل میشوند بسیار کمتر اتفاق میافتد: به ازای هر 10 نفری که دچار پیچ خوردگی مچ پا میشوند، یک یا دو نفر دچار پیچ خوردگی از قسمت بالای مچ پا (High ankle sprain) میشوند.
- این مسئله تا حدی به دلیل شکل استخوانها بوده و تا حدی به این دلیل است که نواری که از قسمت داخلی مفصل مچ پا عبور میکند (رباط دلتوئید) بسیار مقاوم تر از رباطهای طرف دیگر مفصل مچ پا است.
- پیچ خوردگی از قسمت بالای مچ پا (پیچ خوردگی سیندسموزیس) نوعی آسیب است که در آن رباطهای بالای مفصل مچ پا کشیده یا پاره میشوند. این رباطها دو استخوان ساق پا (درشت نی و استخوان نازک نی) را به هم متصل میکنند.
- این آسیب بهویژه در ورزشهایی مانند فوتبال و هاکی و همچنین در آسیبهای ورزش اسکی شایع است. در این موارد معمولاً پا با نیروی زیادی به دور از ساق پا پیچ خورده میشود.
- مدت زمان بهبود پیچ خوردگی ناحیه بالای مچ پا در مقایسه با پیچ خوردگی جانبی مچ پا دو برابر بیشتر طول میکشد.
- اگر احساس کنید مچ پایتان ثابت نیست و در راه رفتن مشکل دارید، نه فقط به دلیل درد، ممکن است دچار پیچ خوردگی ناحیه بالای مچ پا (High ankle sprain) شدهاید.
هدف از درمان این آسیب
اگر دچار پیچ خوردگی و رگ به رگ شدن مچ پا شدهاید، در 48 تا 72 ساعت اول درمانها شامل موارد زیر میباشد:
- به مفصل مچ پایتان استراحت دهید: در طی دو یا سه روز اول پس از آسیب دیدگی، برای حرکت کردن و راه رفتن بهتر است از عصا استفاده کنید. البته مچ پایتان باید برای مدت طولانی استراحت نکند زیرا این مار ممکن است روند بهبود آن را به تأخیر بیندازد. در بیشتر موارد، وارد کردن زود هنگام وزن کنترل شده بر روی مچ پایی که کاملاً پشتیبانی شده باشد، به استراحت کامل اولویت دارد.
- بلافاصله پس از آسیب دیدگی میتوان روی ناحیه آسیب دیده یخ قرار داد. تصور بر این است که سرما باعث کاهش جریان خون در رباط آسیب دیده میشود. این ممکن است درد، التهاب و کبودی را محدود کند. استفاده از کیسههای یخ معمولاً توصیهای رایج برای اقداماتی بلافاصله پس از آسیب دیدگی است اما مشخص نیست که چقدر مؤثر است. در صورت استفاده، به مدت 15-20 دقیقه هر 2-3 ساعت در طول روز، برای 2-3 روز اول استفاده کنید. با قرار دادن تکههای یخ در یک کیسه پلاستیکی یا حوله یا استفاده از یک کیسه نخود فرنگی منجمد، یک کیسه یخ درست کنید. یخ را مستقیماً بر روی پوست قرار ندهید، زیرا ممکن است باعث سوختن پوست بر اثر سرمای شدید شود. کیسه یخ را به آرامی روی ناحیهای از مچ پا که درد میکند فشار دهید. هنگام خواب یخ را روی پایتان ندهید.
- فشردهسازی با باند کشی: این کار باعث کاهش تورم و کمک به استراحت مفصل میشود. میتوان از بانداژ فشاری لولهای (آستین مانند) یا بانداژ کشی استفاده کرد. باند نباید خیلی محکم باشد – هدف از این کار اعمال یک فشار ملایم است که ناراحت کننده و آزار دهنده نباشد و جریان خون را متوقف نکند. برای اندازهی مناسب این باندها میتوانید از یک فروشنده یا دکتر داروخانه کمک بگیرید. قبل از خواب باند را بازکنید. ممکن است به شما توصیه شود بعد از 48 ساعت باند را برای همیشه بردارید تا مفصل بتواند حرکت کند.
- بالا نگه داشتن پا: هدف از این کار محدود کردن و کاهش دادن تورم است. به طور مثال، هنگام نشستن پا را بر روی صندلی و حداقل در سطح ران قرار دهید. (دراز کشیدن روی مبل و قرار دادن پا روی چند بالشتک ممکن است راحتتر باشد) وقتی در رختخواب هستید، پایتان را روی بالش بگذارید.
- به مدت 72 ساعت پس از آسیب از رساندن گرما به ناحیهی آسیب دیده خودداری کنید. گرما جریان خون را تسریع میکند که این خود منجر به افزایش کبودی و التهاب میشود؛ بنابراین، هنگام ایجاد التهاب، باید از اعمال گرما خودداری کرد.
- از دویدن، یا هر ورزش دیگری که ممکن است باعث آسیب بیشتر شود، خودداری کنید.
- از ماساژ دادن ناحیه آسیب دیده خودداری کنید، زیرا ممکن است خونریزی و تورم را افزایش دهد.
- البته بعد از 72، درمان فیزیوتراپی ممکن است برای پیچخوردگیهای شدیدتر، یا در صورت برطرف نشدن علائم کمک کننده باشد. یک فیزیوتراپیست میتواند در مورد تمریناتی برای بازگشت مفصل مچ پا به یک محدوده کامل و طبیعی حرکت، برای بهبود قدرت عضلات مجاور و بهبود حس تعادل و هماهنگی توصیههایی به شما ارائه کند. بهبود حس تعادل به معنای توانایی مغز شما در درک موقعیت و حرکت مفاصل است. داشتن حس تعادل خوب و مناسب به شما کمک میکند تا در هنگام راه رفتن روی زمین ناهموار، فوری تنظیمات جزئی و ناخودآگاهی را در نحوهی راه رفتنتان انجام دهید. این به جلوگیری از پیچ خوردگی بیشتر کمک میکند و بهبودی این توانایی با تمرینات ویژهای مانند تعادل روی یک پا و متعادل سازی روی تخته تکانی یا تخته کشویی حاصل میشود.
شکستگی مچ پا چیست؟
شکستگی مچ پا شامل شکستگی یکی از استخوانهای تشکیل دهنده مفصل مچ پا میباشد. اینها استخوان درشت نی و استخوان نازک نی در ساق پا، پاشنه پا و کف پا در قسمت جلوی مچ پا هستند.
به طور کلی شکستگیها ممکن است به دو صورت باشد:
- باز یا بسته: شکستگی باز به فرمی از شکستگی گفته میشود که پوست از روی شکستگی باز شده باشد به طوری که ممکن است راهی برای عفونت احتمالی از خارج به استخوانهای شکسته وجود داشته باشد. پر واضح است که این نوعی شکستگی جدیتر است که به بافت نرم اطراف مچ پا آسیب میرساند، درمان و ترمیم را پیچیدهتر میکند و نیاز به ارزیابی و رسیدگی تخصصی دارد.
- با جابهجایی یا بدون جابه جایی: شکستگی با جابهجایی، شکستگی است که پس از شکستگی، استخوانها از محل خود خارج میشوند. شکستگی با جابهجایی نیز نیاز به مراقبتهای ویژه دارد، زیرا استخوانها باید به درستی ردیف و در جای خود تثبیت شوند. درمان این نوع شکستگی ممکن است شامل بیهوشی و کاشت نوعی پین گذاری یا کاشت استخوان باشد.
شکستگی مچ پا چگونه درمان میشود؟
مانند همه شکستگیها، هدف از درمان ارتقا و تسریع روند بهبودی و بازیابی عملکرد استخوان است.
- اگر شکستگی شما با جابجایی همراه باشد، به درمان جراحی (برای جا گذاشتن شکستگی برای تراز بندی مجدد استخوانها) نیاز خواهید داشت. این عمل احتمالاً تحت بیهوشی انجام شود و ممکن است نیاز باشد که استخوانها به نوعی به صورت دائمی یا موقتی ثابت بمانند تا در ردیف و تراز مورد نیاز ثابت بمانند.
- اگر شکستگی شما باز است، علاوه بر رسیدگی به خود شکستگی مچ پا، ممکن است برای تمیز کردن زخم و ترمیم بافت نرم آسیب دیده، به درمان جراحی نیاز داشته باشید.
اگر هیچ یک از این موارد نیازی نباشد (یعنی یک شکستگی بسته و بدون جابجایی دارید)، درمان شکستگی شامل موارد زیر است:
- تثبیت – در ابتدا پا را گچ میگیرند که از یک طرف باز است تا به تورم ادامه دهد.
- بالا نگه داشتن – بالا نگه داشتن مچ پا تورم را کاهش میدهد که به نوبه خود روند بهبود را سرعت میبخشد.
- یک گچ قالبگیری شده به مدت 4-6 هفته – که پس از آن، روش تحمل وزن از سر گرفته میشود.
- برخی از شکستگیهای پایدار به جای گچ با بریس درمان میشوند.
- برای اطمینان از بهبودی، ممکن است انجام چند بار عکسبرداریهای رادیولوژی نیاز باشد.
آرتروز مچ پا
آرتروز مچ پا، شامل شرایطی در مفصل مچ پا (تیبیوتالار) میباشد که در آن غضروفها دچار ساییدگی و پارگی شدهاند. درجات مختلفی از آرتروز مچ پا از خفیف تا شدید وجود دارد.
غضروف در مفصل مچ پا عملکرد جذب شوک و بالشتکی را بر عهده دارد. در صورتی که غضروف از بین برود، بیماران با درد و تورم در مفصل مچ پا مواجه میشوند که فعالیت آنها را تحت تأثیر قرار میدهد. در موارد شدید، کاهش دامنه حرکت مفصل مچ پا نیز رخ میدهد. بیشترین علت آرتروز مچ پا (تقریباً دو سوم موارد) پس از صدمه و بروز آسیب توصیف میشود. یکی از علل پس از صدمه (پس از صدمهای) میتواند شکستگی نادیده گرفته شده یا درمان نشده مفصل مچ پا یا پیچ خوردگی شدید مفصل مچ پا با آسیب قابل توجه به رباطهای استحکامبخش مفصل مچ پا باشد. این موضوع معمولاً منجر به اعمال نیروهای غیرطبیعی بر روی مفصل مچ پا میشود که باعث سایش زودرس و تخریب غضروف مفصل مچ پا میشود.
اگر آرتروز مچ پا داشته باشم، چه کاری میتوانم انجام دهم؟
اقداماتی که میتوانید برای کاهش درد ناشی از آرتروز مچ پا انجام دهید عبارتاند از:
- کفش راحت بپوشید (مانند کفشهایی با کفی گهوارهای یا راکر)
- تغییراتی متناسب با شرایطتان را در کفش خود انجام دهید و کفیهای مخصوص بپوشید (طبق توصیه پزشک متخصص پا)
- به منظور افزایش انعطافپذیری مفصل مچ پا و دامنه حرکات، تمرینات کششی و تقویت عضله را به طور منظم انجام دهید
- ورزشهای کم اثری مانند دوچرخه سواری و شنا انجام دهید
- یک رژیم غذایی سالم در پیش بگیرید، به طور منظم ورزش کنید و وزن مناسبی داشته باشید. کاهش حتی دو کیلوگرمی میتواند تأثیر قابل توجهی بر شدت دردتان داشته باشد
- به یک متخصص فیزیوتراپی مراجعه کنید. بسیاری از مدالیتههای فیزیوتراپی از جمله لیزر درمانی، ماساژ، شاک ویو تراپی و آموزش حرکات اصلاحی در درمان آرتروز مچ پا بسیار مؤثرند.
- بسیاری از تزریقات مفصلی از جمله تزریق پی آر پی (پلاسمای غنی از پلاکت ) برای درمان آرتروز و ساییدگی مفصل برای بیمار انجام میشود. تزریق پی آر پی درمانی کاملاً طبیعی و گرفته از خون خود بیمار است
- “اگر درد (مچ پا) مزمن شود، باید استراحت کنید و کاملاً بدون حرکت باشید و این کیفیت زندگیتان را تحت تأثیر قرار داده است، کار عاقلانه این است که به پزشک مراجعه کنید زیرا این نشانهای از آرتروز شدید است و در چنین مواردی، مداخله جراحی ممکن است برای تسکین درد ضروری است.