آب درمانی به معنای استفاده از آب به عنوان روش درمانی برای بیماری‌های مختلف، از جمله آرتروز و سایر مشکلات روماتیسمی استفاده می‌شود. این روش درمانی شامل تمرینات ویژه‌ای است که بیمار در یک استخر آب گرم انجام می‌دهد. دمای آب معمولاً بین 33 تا 36 درجه سانتی‌گراد است که گرمتر از یک استخر عادی است.
فرآیند آب درمانی معمولاً در بخش فیزیوتراپی بیمارستان انجام می‌شود. یک فیزیوتراپیست یا دستیار فیزیوتراپیست به همراه یک مربی ورزشی به شما نحوه انجام تمرینات را آموزش می‌دهند. تمرینات ممکن است بر اساس نوع علائمی که هر فرد دارد، تنظیم شوند تا دامنه حرکتی یا قدرت عضلات را افزایش دهند.
آب درمانی با ایروبیک آب تفاوت دارد. تمرینات ایروبیک آب ممکن است بسیار فشاری باشند، در حالی که در آب درمانی تمرکز بیشتر بر حرکات آرام و کنترل شده و آرامش عضلات است.
بهتر است قبل از آب درمانی با پزشک خود مشورت کنید. در نظر داشته باشید که از آب درمانی نباید به عنوان جایگزینی برای روش‌های درمانی استاندارد در درمان بیماری‌ها استفاده شود.
متخصصین کلینیک تخصصی امید پس از معاینه دقیق بیمار ، در صورت لزوم از روش‌های مختلف تصویربرداری برای تشخیص علت بیماری بهره می‌گیرند و سپس بهترین روش درمانی غیرحراحی را توصیه خواهند کرد. رویکرد درمانی این کلینیک روش پلکانی و استفاده از شیوه‌های درمانی کم تهاجمی است. درمان از روش‌های ساده آغاز می‌شود و در صورت لزوم روش‌های پیچیده‌تر برای بهبود بیمار انجام خواهد شد.
اصول آب درمانی
به گفته طرفداران آب دررمانی، آب سرد باعث انقباض عروق خونی سطحی بدن شده، جریان خون را از سطح بدن به اندام‌ها منتقل می‌کند. آب داغ باعث اتساع رگ‌های خونی سطحی شده، باعث فعال شدن غدد عرق، و دفع سموم از بافت‌های بدن می‌شود.
تصور می‌شود که استفاده متناوب از آب سرد و داغ به کاهش التهاب و تحریک گردش خون و تخلیه لنف کمک کند.
انواع آب درمانی
آب درمانی اغلب در مراکز بهداشتی، اسپاها و یا در خانه انجام می‌شود. انواع متداول روش‌های اب درمانی عبارتند از:
واتسو ( شیاتسو با آب)
نوعی ماساژ در اب است که طی ان یک درمانگر تکنیک‌های ماساژ را در حالی که بیمار به راحتی در یک استخر آب گرم شناور است برای او اجرا می‌کند.
حمام آب گرم
بسته به نوع مشکل و بیماری ، فرد حداکثر به مدت 30 دقیقه در آب گرم قرار می‌گیرد. در این حین ممکن است از موادی مثل نمک‌های اسپا، گل‌های معدنی، روغن‌های آروماتراپی، زنجبیل، گل مور و نمک دریایی هم استفاده شود.
حمام بخار یا حمام ترکی
اتاق‌های بخار با هوای گرم و مرطوب پر می‌شود. گفته می‌شود که بخار به دفع ناخالصی‌ها از بدن کمک می‌کند.
سونا
هوای خشک و گرم، تعریق را زیاد می‌کند.
کمپرس کردن
برای انجام این روش‌حوله‌هایی را در آب گرم و یا سرد خیس می‌کنند و سپس در یک منطقه خاص روی بدن قرار می‌دهند. کمپرس سرد باعث کاهش التهاب و تورم می‌شود، در حالی که کمپرس گرم باعث افزایش جریان خون و کاهش گرفتگی عضلات می‌شود.
پیچیدن فرد در حوله و ملحفه
در حالی که فرد دراز کشیده است، بدنش با ملحفه‌های مرطوب و سردی از جنس فلانل، سپس حوله‌های خشک و سپس پتو پوشانده می‌شود. واکنش بدن این است که گرم شده و ملحفه‌های مرطوب را خشک می‌کند. از این روش برای درمان سرماخوردگی، اختلالات پوستی و دردهای عضلانی استفاده می‌شود.
هیدروتراپی متضاد
در انتهای دوش گرفتن، درجه حرارت را تا جایی که می‌توانید تحمل کنید پایین بیاورید ( آب نباید خیلی یخ باشد). بعد از 30 ثانیه شیر آب را ببندید. (بعضی افراد برای سه نوبت متوالی آب را گرم و سرد کرده و در نهایت کار را با آب سرد پایان می‌دهند).
استفاده از جوراب‌های گرم
یک جفت جوراب پنبه‌ایی بردارید، آن‌ها را کاملا مرطوب کرده، خوب فشار دهید ( بچلانید) و سپس بپوشید. حال یک جفت جوراب پشمی خشک روی آن‌ها به پا کرده و به رختخواب بروید. صبح آن‌ها را در بیاورید. گفته می‌شود جوراب سرد و مرطوب گردش خون را در بدن بهبود می‌بخشد و به رفع تراکم خون و اخلاط در نواحی بالایی بدن کمک می‌کند.
گرم‌اب درمانی، حوله‌ی آب گرم، کمپرس آب گرم
برای درمان بیماری‌های حاد مانند سرماخوردگی قفسه سینه و سرفه انجام می‌شود. گفته می‌شود که این روش به از بین بردن علائم این بیماری‌ها کمک کرده و طول مدت بیماری را نیز کاهش می‌دهد.
آب درمانی با انجام تمرینات ورزشی در استخر
ورزش کردن در یک استخر آب گرم. در آب گرم جاذبه کمتر شده و فرد راحتتر می‌تواند حرکات ورزشی انجام دهد. این نوع اب درمانی برای کمر درد ، آرتریت و سایر بیماری‌های اسکلتی عضلانی مفید است. بر خلاف ایروبیک در آب، تمرینات آب درمانی آهسته و کنترل شده اجرا می‌شوند. این تمرینات اغلب زیر نظر یک فیزیوتراپیست انجام می‌شوند.
5 مزیت درمانی و سلامتی اب درمانی
کاهش تنش عضلانی و تسکین درد
احساس بی وزنی که در آب دارید، تنش اندام‌های انتهایی ( دست و پاها) را کاهش می‌دهد، عضلات دردناک را تسکین داده و انجام حرکات را نسبت به زمانی که در خشکی قرار دارید اسان‌تر می‌کند. علاوه بر این، آب درمانی موجب آزاد شدن اندورفین می‌شود، که مثل یک داروی مسکن طبیعی عمل کرده و باعث کاهش درد عضلانی می‌شود.
بازسازی و ترمیم عضلات آسیب دیده
غوطه ور شدن در آب گرم یا داغ ، درجه حرارت بدن را بالا برده، جریان خون را در اطراف سیستم گردش خون افزایش داده و بنابراین باعث کاهش درد می‌شود. تقویت گردش خون به نوبه خود کمک خواهد کرد که بافت آسیب دیده بهبود یافته و عضلات و مفاصل آسیب دیده بازسازی شوند.
سیستم ایمنی را تقویت می‌کند
افزایش جریان خون و گردش گلبول‌های سفید خون در بدن کاری می‌کند که لنف (مایع سیستم ایمنی بدن که به جمع اوری و دفع مواد زائد از بدن کمک می‌کند) به نحو بهتری در بدن حرکت کرده و بنابراین سیستم ایمنی تقویت شده و بتواند راحتتر با سرماخوردگی و دیگر بیماری‌ها مقابله کند.
کمک به سم زدایی
سونا و اتاق بخار باعث عرق کردن می‌شوند، که روش اصلی بدن برای دفع سموم است و بدین صورت باعث دفع مواد زائد و سموم از طریق پوست شده و به پاک سازی بدن کمک می‌کنند.
استرس را کاهش می‌دهد
آب درمانی برای کاهش فشار خون ناشی از استرس بسیار موثر است. همچنین می‌تواند واکنش بدن را به اضطراب کند کرده و باعث آزاد شدن اندورفین – که ماده طبیعی بدن برای مقابله با استرس است- شود.
کاربردهای آب درمانی برای درمان مشکلات زانو
در اینجا به بررسی نتایج برخی تحقیقات موجود در مورد مزایای بالقوه اب درمانی برای زانو می‌پردازیم:
استئوآرتریت
محققان دریافته‌اند که ورزش کردن در آب ممکن است تاثیر کوتاه مدتی در تسکین درد، ناتوانی و ارتقاء کیفیت زندگی داشته باشد.
ریکاوری بدن پس از فعالیت ورزشی
غوطه‌ور شدن در اب سرد و اب درمانی با اب سرد و گرم ( متضاد) ممکن است به بهبود برخی مشکلات خاص پس از تمرینات تیم‌های ورزشی کمک کند.
آرتریت روماتوئید
آب درمانی در کنار استفاده از داروهای مرسوم ممکن است اثرات آنتی اکسیدانی و ضد التهابی داشته باشد.
پس از عمل تعویض مفصل زانو
• شناور شدن در آب وزن بدن را کاهش داده و باعث می‌شود فرد بتواند پس از جراحی راحتتر در آب راه برود و حرکات ورزشی مانند اسکات، لانژ یا تمرینات با استپ را انجام دهد.
• فشار هیدرواستاتیک آب تاثیر مثبتی بر کاهش تورم زانو دارد که به نوبه خود باعث می‌شود تا محدوده حرکتی بیشتر شده و درد کاهش یابد.
• تاثیر مثبت دیگر شامل تسکین درد ناشی از اثر آرام سازی آب گرم و سرکوب سیستم عصبی سمپاتیک به خاطر قرار گرفتن در زیر آب است.
• احساس قرار گرفتن در آب همچنین می‌تواند حس مکان‌یابی بدن را افزایش دهد که خود باعث بهبود احساس تعادل و اعتماد به نفس می‌شود.
• اب درمانی با افزایش اعتماد به نفس و کاهش درد، باعث می‌شود بیماران بتوانند آزادانه‌تر حرکت کنند، که این خود اغلب موجب کاهش ترس و اضطراب ناشی از عمل جراحی اخیرشان می‌شود. این مساله از این جهت که رفتارها و حرکات فرد در مراحل اولیه دوران نقاهت، در نتایج بلند مدت نقش اساس دارند نیز موثر است.
نکاتی برای ورزش کردن در استخر
با تمرینات ساده شروع کنید
حرکات را با راه رفتن ساده رو به جلو، در حالی که شانه‌ها و لگن هم راستا هستند و دست‌ها در طرفین بدن قرار دارند شروع کنید. با پاشنه پای خود راه بروید، پنجه پای خود را رو با داخل جمع کرده، و سپس با فشار پنجه پا به دیواره استخر خود را به عقب هل دهید. دست و پاهایتان را بر خلاف جهت هم تاب داده تا اب اطراف بدنتان به سمتتان کشیده شده و از شما دور شود.
عقب عقب راه بروید
تحقیقات نشان می‌دهد که عقب عقب راه رفتن در آب، عضلات بیشتری را در گیر می‌کند به خصوص عضلات اطراف ستون فقرات، عضلات چهار سر و ساق پا . همچنین باعث افزایش ضربان قلب می‌شود و نیز ممکن است به تعادل شما کمک کند. در ابتدا روی پنجه پا راه بروید ، سپس برجستگی‌های کف پا را به کف استخر فشار داده و کف پا را تا پاشنه پا روی زمین بغلطانید. در حالی که با دست‌های خود آب پشت سرتان را به عقب هل میدهید دست و پاهای مخالف خود را حرکت دهید.
تا جایی که می‌توانید بدنتان را بیشتر زیر آب فرو ببرید
هر چه بدن بیشتر در اب فرورفته باشد ، فشاری که بر مفاصل وارد می‌شود کمتر خواهد بود. اگر آرتروز شانه یا ستون فقرات دارید ، سعی کنید بالاتنه بدن خود را زیر آب نگه دارید، این کار برای تناسب اندام نیز مفید بوده ، کمک می‌کند تا کالری بیشتری بسوزانید و در عین حال بتوانید تحرک و محدوده حرکتی خود را افزایش دهید. برای این که راحتتر بتواند زیر اب قرار بگیرید می‌توانید از کمربندهای مخصوصی که برای این کار به شما کمک می‌کنند استفاده کنید.
اصول ایمنی را رعایت کنید
استفاده از کفش‌های مخصوص آب از سر خوردن شما جلوگیری می‌کند. دستکش‌های پره دار باعث می‌شوند تمرینات را با شدت بیشتری انجام دهید و استفاده از کمربند مخصوص غوطه‌وری به شما کمک می‌کند تا بهتر بتوانید تعادل خود را در اب حفظ کنید.
ورزش‌های آبی مناسب برای زانو
• تا سینه در آب قرار بگیرید.
• به تدریج، با حرکت به سمت بخش کم عمق آب، شدت تمرینات را افزایش دهید.
در کنار لبه استخر: برای انعطاف پذیری
در کنار دیواره استخر، در حالی که هر دو پاشنه پا پائین قرار دارند، در موقعیت پوش-آپ قرار بگیرید. حال یک پا را بلند کنید.
• پا را به طرف دیوار بیاورید (حرکت را 5 بار تکرار کنید)
• حال، پا را به سمت راست و چپ بکشید (حرکت را 5 بار تکرار کنید)
• در نهایت، پا را به سمت راست و چپ چرخش دهید (حرکت را 5 بار تکرار کنید)
حرکت را برای هر دو طرف بدن انجام دهید.
“تاب دادن پا”: برای قدرت و تعادل
حرکت را در حالی که روی یک پا ایستاده‌اید شروع کنید. دقت کنید که زانو قفل نباشد. در صورت نیاز، برای حفظ تعادل دیواره استخر را بگیرید. پای مخالف را در محدوده بسیار کمی تاب دهید:
• از جلو به عقب به عقب (5 بار تکرار)
• از راست به چپ (5 بار تکرار)
چرخش راست و چپ (5 بار تکرار)
حرکت را برای هر دو طرف بدن انجام دهید.
“اسکات:” برای انعطاف پذیری و قدرت
• با پاهای صاف در حالی که به فاصله عرض شانه آن‌ها را از هم باز کرده‌اید بایستید.
• در حالی که هر دو دست خود را به سمت جلو کشیده‌اید باسن را به سمت عقب فشار دهید. تصور کنید که می‌خواهید روی یک صندلی بنشینید. (حرکت را 5 بار تکرار کنید)
• حرکت را به همین شکل ادامه دهید، اما تصور کنید صندلی از هر بار که می‌خواهید بنشینید از سمت راست به سمت چپ می‌رود (حرکت را برای هر طرف 5 بار تکرار کنید)
اگر فشار برای زانویتان زیاد است ، حرکت را در عمق بیشتری اجرا کنید. زمانی که تا سینه در اب باشید تنها 25 درصد وزن بدن بر مفاصل وارد خواهد شد. اگر تا کمر در اب باشید ، فشار وزن تا 50٪ افزایش خواهد یافت.
در کنار تمرینات در آب حرکات ساده‌ای نیز در خشکی انجام دهید. این تمرینات را می‌توانید در طول روز انجام دهید تا با حفظ تحرک و قدرت پاها درد زانو کاهش یابد.
“تمرین هیپ راک”: برای انعطاف پذیری
بایستید و پاها را به عرض شانه از هم باز کنید.
• باسن را به سمت عقب فشار داده، و سپس به جلو حرکت کنید (5 مرتبه تکرار کنید)
• باسن را به راست و چپ حرکت دهید (5 مرتبه تکرار کنید)
• باسن را از چپ به راست بچرخانید، و سپس از راست به چپ چرخش دهید (5 مرتبه تکرار کنید)
دقت کنید که زانوها را قفل نکرده باشید و در محدوده‌ای حرکت کنید که احساس راحتی کنید.
“سر دادن پا نشسته:” برای قدرت
حرکت را در حالی که نشسته‌اید و هر دو پایتان روی زمین است شروع کنید. زیر پایی که قرار است حرکت را انجام دهد یک صفحه کاغذ قرار دهید. پای خود را روی زمین بگذارید:
• پا از جلو به عقب بکشید (حرکت را 5 بار تکرار کنید)
• حال از راست به چپ بکشید (حرکت را 5 بار تکرار کنید)
• حال در جهت عقربه‌های ساعت بچرخانید (حرکت را 5 بار تکرار کنید) و بعد بر خلاف جهت عقربه‌های ساعت بچرخانید (حرکت را 5 بار تکرار کنید)
آب درمانی به چه کسانی توصیه نمی‌شود؟
بیماری‌ها و شرایط خاصی وجود دارند که ممکن است نتوانید به خاطر آن‌ها آب درمانی کنید. اگر هر یک از مشکلات زیر را داشتید، حتما فیزیوتراپیست خود را مطلع نمایید:
• وجود عفونت یا زخم در پوست
• ویروس یا مشکلات معده
• بالا رفتن درجه حرارت بدن
• فشار خون بالا یا پایین
•مشکلات تنفسی
• بیماری کلیه‌ای که نیاز به دیالیز دارد
• مشکلات آنژین یا مشکلات قلبی
• بی اختیاری
• عفونت قفسه سینه
• حساسیت به کلر
• دیابت کنترل نشده، آسم یا صرع
• بارداری
• کاهش حساسیت به گرما و/ یا سرما
شما و فیزیوتراپیست شما تصمیم می‌گیرید که آیا اب درمانی برای شما مناسب هست یا نه. این تصمیم‌گیری بر اساس شدت بیماری، این که بیماری بیشتر از یک قسمت از بدن را در گیر کرده باشد یا نه و داروهای شما خواهد بود. در صورتی که هر یک از مشکلات لیست بالا را داشته باشید اب درمانی برای شما مناسب نیست، اما در موارد دیگر کافی است فیزیوتراپیست خود را مطلع کنید تا در صورت نیاز بتواند اقدامات احتیاطی لازم را انجام دهد.
اگر نتوانم شنا کنم چه؟
برای استفاده از فواید اب درمانی لازم نیست بتوانید شنا کنید. استخر معمولا کم عمق است (معمولا تا ارتفاع سینه)، بنابراین شما می‌توانید در عمق مناسب خود ورزش کنید. به علاوه همیشه دو نفر در هنگام تمرینات با شما هستند، معمولا یک فیزیوتراپیست و دستیار او، که یکی از آن‌ها در استخر در کنار شما خواهد بود. همچنین می‌توانید از کمربندهای مخصوص استفاده کنید.
حتی اگر از این که در آب قرار بگیرید می‌ترسید یا نگرانید، باز هم ارزش دارد که آب درمانی را امتحان کنید – اکثر افراد بودن در آب گرم را دوست دارند و از آن آرامش می‌گیرند.
