وضعیتی که به آن به عنوان قفل شدگی کاذب زانو یا قفل شدگی دروغین زانو اشاره میشود، به این معناست که در واقع زانو قفل نشده است و مشکل حرکتی آن با مشکلات فیزیکی و مکانیکی مرتبط نیست. در واقع، این قفل شدگی ناشی از یک مکانیسم محافظتی است که باعث میشود زانو قفل شود و از آسیب دیدگی بیشتر جلوگیری شود. قفل شدگی کاذب زانو در مواردی رخ میدهد که فردی درد شدید زانو داشته باشد و مکانیسم محافظتی بدن زانو را قفل کند تا از آسیب دیدگی بیشتر جلوگیری شود. در این وضعیت، عضلات زانو انقباض و سفت میشوند و زانو قادر به حرکت نمی‌باشد. تفاوت‌های مهمی بین قفل شدگی واقعی زانو و قفل شدگی کاذب وجود دارد. در قفل شدگی کاذب زانو، همچنان قابلیت کششی و چرخشی زانو محفوظ می‌ماند، در حالی که در قفل شدگی واقعی زانو، فقط قابلیت کششی زانو حذف میشود. علاوه بر این، در قفل شدگی کاذب زانو، این وضعیت به سرعت رفع میشود، درحالی که در قفل شدگی واقعی، طول می‌کشد تا این مشکل برطرف شود.
علت‌های خشکی زانو
خشکی و سفتی زانو علت‌های مختلفی دارد که از آسیب‌دیدگی حاد تا عارضه‌های مزمن متغیر است. دلایل اصلی خشکی زانو را در این بخش برای‌تان توضیح می‌دهیم.
ضعف عضلانی
ضعف عضلات چهارسر و همسترینگ یکی از مواردی است که ممکن است به گرفتگی عضلات و خشکی زانو منجر شود. افرادی که بر اثر ورزش، استفاده زیاد از مفصل زانو یا فشار مضاعف بر آن، خشکی و سفتی زانو را تجربه میکنند، احتمالا دچار ضعف عضلات هستند و ممکن است بعد از مدتی فعالیت، اسپاسم و گرفتگی ماهیچه را نیز تجربه کنند.
علائم
ضعف عضلانی غالباً با علائم مختلفی همراه است که از آن جمله می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- به سختی انجام دادن کارها و فعالیت‌های ورزشی
- درد
- خستگی مزمن
- از دست دادن تعادل و پایداری
- اسپاسم یا گرفتگی عضلات
درمان
رفع خشکی زانو که در اثر ضعف عضلانی به وجود آمده باشد، در گرو تقویت عضلات است، برای تقویت عضلات:
- سعی کنید ورزش‌هایی را انجام بدهید که برای حمایت از حرکت سالم زانوها طراحی شده است
- انعطاف‌پذیری پاها را با حرکات کششی پا افزایش بدهید
- نرمش‌های کششی و حرکات یوگا را چند بار در هفته برای رفع گرفتگی عضلات همسترینگ انجام بدهید
- حرکات ابداکشن مفصل ران را برای اصلاح الگوهای حرکتی و افزایش پایداری انجام بدهید
- به‌طور منظم به متخصص ماساژدرمانی مراجعه کنید
- برای برخوردار شدن از طرح درمانی که نیازهای خاصتان در آن گنجانده شده باشد، با متخصص فیزیوتراپی مشورت کنید
آرتروز زانو
آرتروز (OA) شایع‌ترین نوع آرتریت است. از آرتروز با اصطلاح بیماری دژنراتیو یا فرسایشی ـ تخریبی مفصل نیز یاد میشود. تحلیل رفتن غضروف در اثر ابتلا به آرتروز شروع میشود و استخوان زیر غضروف نیز تغییر میکند. این تغییرها معمولاً به آهستگی پیشرفت میکند و به مرور زمان شدیدتر میشود. آرتروز با علائمی مانند درد، خشکی و ورم همراه است.
علائم
علائم آرتروز زانو رفت و برگشتی است و به مرور زمان ظرف چند ماه یا چند سال شدیدتر یا پرتکرارتر میشود. ممکن است بیماران متوجه علائم اولیۀ آرتروز زانو نشوند، اما علائم در صورت درمان نکردن آرتروز تشدید میشود. علائم آرتروز زانو عبارت است از:
- درد
- سرخ و داغ شدن مفصل
- کاهش انعطاف‌پذیری یا دامنۀ حرکتی
- ورم
- تق‌تق صدا دادن زانو یا احساس روی هم ساییده شدن استخوان‌های زانو هنگام خم کردن مفصل
درمان
آرتروز زانو درمان قطعی ندارد، به همین دلیل پزشکان معمولاً علائم آرتروز را با بهره‌گیری از ترکیبی از روشهای مختلف درمان میکنند. روشهای زیر برای درمان آرتروز زانو به کار برده میشود:
- بیشتر ورزش کردن
- فیزیوتراپی از طریق حرکات تقویت‌کنندۀ عضلات
- کاهش وزن
- درمان دارویی شامل مصرف مسکن و داروهای تجویزی
- استفاده از دستگاه‌های کمکی مانند عصای زیر بغل یا عصا
- تزریق پی آر پی و تزریق استروئید
- جراحی: چنانچه درمانهای غیرجراحی مؤثر نبوده باشد، جراحی توصیه میشود
کشیدگی یا پارگی مینیسک زانو
مینیسک‌های زانو دو تکه غضروف C شکل هستند که داخل مفصل زانو قرار دارند. مینیسک‌های زانو مانند ضربه‌گیر یا لایۀ محافظ بین استخوان‌های تشکیل‌دهندۀ مفصل عمل میکنند. چرخش ناگهانی زانو، کشیدگی هنگام حرکت اسکات یا سر پا نشستن، خم شدن یا بلند کردن اشیای سنگین و وارد شدن ضربه‌های سخت هنگام تکل رفتن یا دیگر حرکات ورزشی باعث آسیب دیدن مینیسک میشود. طیف آسیب‌دیدگی مینیسک از کشیدگی مینیسک تا پارگی کامل یا جزئی متغیر است.
علائم
علائم عموماً در اثر کشیدگی بیشتر و انجام حرکات تحمل وزن شدیدتر میشود. علائم آسیب‌دیدگی مینیسک به شرح زیر است:
- احساس درد در یک یا هر دو طرف زانو
- احساس قفل کردن زانو هنگام حرکت دادن مفصل
- ورم
- خشکی
- صدا دادن زانو یا احساس ساییدگی که با شروع ناگهانی درد همراه باشد
- کاهش دامنۀ حرکتی زانو
- احساس ضعف در زانو هنگام ورزش و فعالیت
درمان
روشهای زیر برای درمان آسیب‌دیدگی مینیسک به کار برده میشود:
- استراحت همراه با بالا گذاشتن پا در سطحی بالاتر از سطح قلب و گذاشتن کیسۀ یخ روی زانو
- مصرف داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب
- بستن باند کشی فشرده‌کننده برای کاهش التهاب
- تزریق PRP و استروئید
- خودداری از تحمیل وزن بر روی زانوی آسیب‌دیده و در صورت لزوم استفاده از عصای زیربغل
- انجام فیزیوتراپی یا جراحی بنا به صلاحدید پزشک
کشیدگی و پارگی رباط زانو (لیگامنت)
رباط‌های زانو استخوان‌ها و غضروف را به‌هم متصل میکنند، اجزای مفصل زانو را کنار هم نگه می‌دارند و از مفصل زانو حمایت میکنند. چهار رباط زانو (ACL، MCL، PCL و LCL) از بافت پیوندی لاستیکی و سفتی تشکیل میشوند. این رباط‌ها غالباً در اثر چرخاندن ناگهانی زانو، برای مثال هنگام تغییر جهت دادن بازیکن فوتبال یا تنیس، آسیب می‌بینند.
علائم
آسیب‌دیدگی رباط علائم زیر را به دنبال دارد:
- احساس درد در مفصل زانو
- ناپایداری زانو
- ورم زانو
- صدا دادن زانو
- قفل کردن زانو
درمان
روش درمان آسیب‌دیدگی رباط به شدت آسیب‌دیدگی و آسیب دیدن هم‌زمان رباط‌های دیگر بستگی دارد. چنانچه فقط یک رباط آسیب دیده باشد، درمانهای غیرجراحی زیر توصیه میشود:
- استراحت به صورتی که پا بالاتر از سطح قلب گذاشته شود و کیسۀ یخ روی زانو قرار داده شود؛
- مصرف مسکن؛
- محافظت و حمایت از رباط‌های آسیب‌دیده با استفاده از آتل، زانوبند طبی یا عصای زیر بغل در دوران نقاهت؛
- انجام دادن فیزیوتراپی، طب فیزیکی و توانبخشی یا جراحی در صورت شدید بودن آسیب‌دیدگی؛
- تزریق پی آر پی عملکرد مفصل زانو را تسهیل میکند و
- اگر چند رباط آسیب دیده باشد، احتمال آسیب دیدن عصب‌ها و رگ‌های خونی اصلی دور زانو بیشتر میشود. در چنین شرایطی جراحی چند رباط ضرورت می‌یابد.
تاندونیت زانو (تاندونیت کشکک)
تاندینوپاتی پاتلار که زانوی دوندگان یا تاندونیت کشکک زانو نیز گفته میشود، نوعی آسیب‌دیدگی شایع بافت نرم است. تاندونیت پاتلار با درد شدید تاندون جلوی زانو، زیر کاسۀ زانو همراه است. تاندونیت کشکک زانو به ضعف و خشکی دور زانو دامن می‌زند.
علائم
نشانه‌ها و علائم شایع تاندینوپاتی کشکک زانو عبارت است از:
- احساس درد یا درد سنگین و مداوم جلوی زانو زیر کاسۀ زانو
- دردی که در اثر پریدن، فرود آمدن یا دویدن شدیدتر شود
- احساس درد هنگام بالا و پایین رفتن از پله‌ها و سطوح شیبدار
- حساسیت به لمس موضعی روی تاندون کشکک زانو: به عبارت دیگر بیمار در اثر لمس تاندون دچار درد میشود
- خشکی و سفتی تاندون‌ها غالباً صبح‌ها یا پس از مدتی استراحت، برای مثال بعد از بلند شدن از روی صندلی بیشترین شدت را دارد
- درد تأخیری که مدتی پس از یک دوره فعالیت شروع میشود
- ضخیم‌تر شدن تاندون ملتهب از تاندون سالم
درمان
روشهای زیر برای درمان تاندونیت کشکک زانو توصیه میشود:
- استراحت نسبی
- مصرف داروهای ضدالتهابی
- انجام دادن حرکات ورزشی قدرتی
- بستن باند یا چسب زدن تاندون ملتهب زانو
- شاک ویو
- ماساژ درمانی
- استفاده از پماد گلیسریل تری‌نیترات
- تزریق پلاسمای سرشار از پلاکت (PRP)
- تزریق استروئید
- جراحی: صرفاً اگر بیمار ورزش‌درمانی نظام‌مند و پیشرونده شامل حرکات قدرتی را به مدت حداقل 12 ماه انجام داده باشد و پیشرفتی حاصل نشده باشد، جراحی توصیه میشود
رماتیسم زانو
روماتیسم نوعی بیماری خودایمنی است. سیستم ایمنی بدن در اثر ابتلا به روماتیسم به اشتباه به بخش‌هایی از بدن، از جمله مفصل‌های زانو حمله میکند. حملۀ سیستم ایمنی باعث میشود بافت (غشای سینوویال) دور مفصل به مرور زمان ورم کند و غضروف متلاشی شود.
برخلاف آرتروز که به آهستگی و به مرور زمان پیشرفت میکند، علائم روماتیسم عموماً ناگهان شروع میشود. همچنین احتمال این که روماتیسم هر دو زانو را درگیر علائم مشابهی کند، بیشتر است.
علائم
اگر مدام با خشکی و درد زانو از خواب بیدار می‌شوید، احتمالاً در مرحلۀ آغازین آرتریت قرار دارید. علائم روماتیسم زانو به شرح زیر است:
- احساس درد خفیف تا شدید در مفصل
- خشکی و سفتی زانو
- قفل کردن زانو
- صدا دادن و تق‌تق کردن زانو هنگام حرکت دادن مفصل
- به سختی خم کردن زانو
- ورم کردن و داغ شدن مفصل
درمان
پزشکان روشهای زیر را برای درمان روماتیسم زانو توصیه میکنند:
- ورزش برای تقویت عضله‌های حمایت‌کننده از زانو
- فیزیوتراپی یا کاردرمانی برای افزایش انعطاف‌پذیری و آسان‌تر شدن کارهای روزمره
- مصرف داروهای ضدالتهابی
- تزریق استروئید برای کاهش التهاب: تزریق PRP را نمی‌توان برای درمان روماتیسم انجام داد
- کاهش وزن در صورت لزوم
- بستن زانوبند طبی (بریس) برای حمایت از زانو یا گذاشتن کفی طبی داخل کفش
- اگر درمانهای غیرجراحی فوق مؤثر نباشد، جراحی تعویض زانو درمان بسیار اثربخشی برای آرتریت شدید زانو خواهد بود
آرترو فیبروز زانو
آرتروفیبروز زانو یا سندرم خشکی زانو عارضه‌ای است که دامنۀ حرکتی مفصل زانو را به دلیل تشکیل بافت همبند جای زخم محدود میکند. بافت همبند پس از آسیب‌دیدگی زانو، انجام جراحی در گذشته یا تحمل علائم آرتروز برای مدتی طولانی تشکیل میشود.
علائم
علائم زیر معمولاً از ویژگی‌های بارز آرتروفیبروز به شمار می‌آید:
- راه رفتن با زانوی خمیده: بیمار نمی‌تواند زانو را صاف کند؛
- شدیدتر شدن درد زانو
- داغ شدن و ورم کردن دور زانو
درمان
درمان آرترو فیبروز معمولاً با روشهای محافظه‌کارانه مانند استراحت، گذاشتن یخ، درمان دارویی و برنامۀ جامع فیزیوتراپی شروع میشود. هدف کلی از درمانهای غیرجراحی افزایش دامنۀ حرکتی در حدی است که بیمار مجبور به انجام جراحی نشود.
نوع درمان جراحی آرترو فیبروز برای تمام بیماران یکسان نیست و روش جراحی به شدت و علت تشکیل بافت همبند جای زخم بستگی دارد. رویکرد کم‌تهاجمی آرتروسکوپی عموماً برای برداشتن بافت همبند جای زخم، خارهای استخوانی و یا گرفت جراحی به خوبی جای‌گذاری نشده به کار برده میشود.
بورسیت زانو
بورسیت زانو زمانی بروز می‌یابد که بورس مملو از مایع اضافی و ملتهب شود. این التهاب به بافت مجاور فشار می‌آورد و باعث ناراحتی میشود. استفادۀ بیش از حد از مفصل هنگام کار یا ورزش، آسیب‌دیدگی‌هایی مانند وارد شدن ضربۀ تیز و محکم به زانو یا تحت‌فشار بودن مفصل برای مدتی طولانی باعث ابتلا به بورسیت زانو میشود.
علائم
بورسیت زانو می‌تواند بسیار دردناک باشد. از دیگر علائم شایع بورسیت زانو می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ورم
- خشکی
- درد
- درد در اثر فشار دادن زانو
- قرمزی
- پف کردن زانو
- داغ شدن مفصل
- حساسیت به لمس
- احساس ناراحتی هنگام استفاده از زانو یا استراحت کردن
درمان
روشهای زیر عموماً برای تسکین درد ناشی از بورسیت زانو توصیه میشود:
- استراحت دادن به زانو برای جلوگیری از استفادۀ بیش از حد
- گذاشتن یخ روی زانو برای کاهش ورم: سرما درمانی معمولاً طرف 48 ساعت نخست پس از بروز علائم توصیه میشود
- گرما درمانی: برای مثال استفاده از پد گرمایی یا دراز کشیدن در وان آب گرم
- مصرف داروهای مسکن بدون نسخه مانند ناپروکسن، آسپرین یا ایبوپروفن
- محافظت و حمایت از زانو، به‌ویژه در زمان خواب
- فیزیوتراپی یا ورزش‌درمانی برای تقویت زانو و جلوگیری از عود عارضه
- تزریق‌هایی مانند تزریق داروی کورتیکواستروئید برای رفع سریع التهاب و تخلیۀ مایع
- جراحی: جراحی در موارد نادر برای تخلیۀ مایع از بورس یا برداشتن بورس انجام میشود
نقرس
نقرس نوع دردناکی از آرتریت التهابی است. نقرس پیامد افزایش میزان اسید اوریک و تشکیل کریستال‌های اسید اوریک داخل مفصل است. غالباً هر بار فقط یک مفصل دچار نقرس میشود. نقرس معمولاً مفصل انگشت شست پا را درگیر میکند، البته احتمال مبتلا شدن مفصل‌های دیگر به نقرس نیز وجود دارد. بسته به این‌که کدام مفصل درگیر نقرس شود، علائمی مانند درد و کاهش انعطاف‌پذیری، درون آن مفصل و بخش‌های پیرامونش بروز می‌یابد.
علائم
نقرس زانو علائمی مانند درد، سرخی و ورم مفصل زانو را به دنبال دارد. نقرس زانو انجام حرکات روزمره مانند راه رفتن و بالا رفتن از پله‌ها را دشوار و دردناک میکند.
موارد وخیم نقرس به علائم شدیدتری دامن می‌زند که با بسامد بیشتری عود میکنند. در نتیجه گره‌هایی موسوم به توفی زیر پوست تشکیل میشود. به‌علاوه نقرس گاهی باعث تشکیل سنگ کلیه میشود.
درمان
روشهای زیر برای درمان حملۀ حاد نقرس کاربرد دارد:
- مصرف داروی ضدالتهابی کلشی‌سین (Colcrys) به محض شروع علائم
- کورتیکواستروئید
- داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب
- سرمادرمانی موضعی مانند کمپرس سرد برای کاهش درد و ورم
- استراحت
راهکارهای زیر نیز برای کمک به آرام شدن حملۀ نقرس زانو توصیه میشود:
- محافظت از زانو و پرهیز از فعالیت‌هایی که باعث آسیب دیدن مفصل میشوند
- ورزش‌هایی مانند پیاده‌روی و شنا
- نوشیدن مقدار فراوانی آب برای کمک به دفع اسید اوریک اضافی
- چون استرس می‌تواند محرک حملۀ نقرس باشد، مدیریت میزان استرس و استراحت کافی به درمان نقرس کمک میکند
- حفظ وزن در حد متوسط
- پرهیز از مصرف مواد غذایی محرک حملۀ نقرس مانند گوشت قرمز، جگر، قلوه، خوراکی‌های قندی و لبنیات پرچرب
- پرهیز از مصرف داروهای محرک حملۀ نقرس مانند نیاسین، سیکلوسپورین، آسپرین و بتا بلاکرها (مسدودکننده‌های بتا)
خشکی زانو بعد از جراحی
خشکی زانو پس از جراحی‌هایی مانند ترمیم رباط صلیبی قدامی (ACL)، ترمیم مینیسک و جراحی تعویض زانو عادی است و با استراحت کافی برطرف میشود. لازم است اقدامات مناسب برای بهبودی کامل و پیشگیری از گرفتگی و سفتی زانو پس از جراحی انجام شود. به خودتان فرصت بدهید تا قدرت، پایداری و انعطاف‌پذیری زانو را با انجام دادن حرکات توانبخشی افزایش دهید. ممکن است چند هفته طول بکشد تا بتوانید فعالیت‌های عادی روزمره را از سر بگیرید. برای شروع دوبارۀ ورزش و کارهای بدنی باید سه تا شش ماه صبر کنید.
علائم
اگر به تازگی عمل جراحی زانو مانند جراحی آرتروسکوپی و یا ترمیم تاندون داشته‌اید، ممکن است علائمی مثل:
- درد
- سختی در حرکت و راه رفتن
- تورم و التهاب
- احساس کشیدگی و سفتی در مفصل
- ضعف عضلانی
همرا با خشکی زانو داشته باشید.
درمان
برای درمان خشکی زانو که بعد از عمل جراحی به وجود آمده است، باید موارد زیر را انجام دهید:
- فیزیوتراپی: فیزیوتراپی بخش مهمی از فرایند نقاهت پس از جراحی تعویض زانو است. برنامۀ ورزش‌درمانی سفارشی‌سازی‌شده به افزایش دامنۀ حرکتی و کاهش خشکی زانو کمک میکند. فیزیوتراپی شامل ورزش‌های مناسب برای تقویت عضلات دور زانو، نرمش‌های کششی و تکنیک‌های دیگر برای افزایش انعطاف‌پذیری میشود؛
- درمان دارویی: مصرف داروهای مسکن بدون نسخه مانند استامینوفن و ایبوپروفن به مدیریت درد و التهاب پس از جراحی تعویض زانو کمک میکند؛
- سرما درمانی: گذاشتن یخ روی زانو ورم و التهاب را کاهش میدهد که به نوبۀ خود افزایش دامنۀ حرکتی و کاهش خشکی و سفتی زانو را به دنبال دارد؛
- درمان با فشرده‌سازی: روش‌هایی مانند پوشیدن جوراب فشرده‌کننده یا باندپیچی ورم را کاهش و گردش خون را بهبود میدهد. در نتیجه دامنۀ حرکتی افزایش و خشکی و سفتی زانو کاهش می‌یابد.
سندروم پلیکا
مفصل زانو حاوی چند چین از غشای سینوویال به نام پلیکا است. پلیکا ساختار معمولی است که به محافظت از مفصل زانو در زمان حرکت کردنش کمک میکند. سندرم پلیکا زمانی بروز می‌یابد که چین بافتی ضخیم شود و باعث سایش یا تحریک داخل مفصل گردد. سندرم پلیکا معمولاً پلیکای داخلی را درگیر میکند که داخل زانو در سمت کاسۀ زانو قرار دارد.
علائم
سندرم پلیکا زانو عارضۀ نسبتاً نادری است که درد، ورم و خشکی زانو را به دنبال دارد. شایع‌ترین علامت سندرم پلیکا زانو احساس درد در داخل مفصل زانو است. انجام فعالیت‌هایی مانند بالا یا پایین رفتن از پله‌ها، سرپا نشستن یا زانو زدن که مستلزم خم کردن یا چرخاندن زانو است، این درد را تشدید میکند.
درمان
درمان سندرم پلیکا زانو عموماً شامل استراحت، استفاده از کیسۀ یخ، فشرده‌سازی با باندپیچی و بالا گذاشتن پا برای کاهش درد و ورم میشود؛ از این درمان چهار مؤلفه‌ای با سرواژۀ RICE یاد میشود. پزشکان داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب (NSAIDs) را برای تسکین درد و رفع التهاب تجویز میکنند. فیزیوتراپی یا تزریق کورتیکواستروئید در بعضی موارد برای رفع علائم توصیه میشود.
چنانچه سندرم پلیکا زانو وخیم باشد، انجام جراحی برای برداشتن پلیکای آسیب‌دیده ضرورت می‌یابد. البته جراحی معمولاً فقط در صورتی توصیه میشود که درمانهای محافظه‌کارنۀ غیرجراحی موفقیت‌آمیز نباشد و علائم کیفیت زندگی بیمار را به شدت مختل کرده باشد.
چه زمانی باید برای خشکی زانو به پزشک مراجعه کرد؟
در صورتی‌که علائم‌تان شدت یافت یا با هر یک از موارد زیر رو به رو شدید، حتما با پزشک خود صحبت کنید:
- توانایی تحمل وزنی که بر روی زانوی تان قرار دارد را ندارید
- ورم دائمی در ناحیه زانو دارید
- قادر به کشیدن یا خم کردن صحیح زانوی خود نیستید
- متوجه هر گونه تغییر شکل غیرعادی شده‌اید
- تب، همراه با قرمزی و داغی زانو در ناحیه زانو دارید
- هیچ حسی در قسمت بالا یا پایین زانو ندارید
- درد مداوم و غیر قابل تحمل دارید
تشخیص علت خشکی زانو
احتمالاً در گام نخست برای مشورت دربارۀ درد مفصلی به پزشک عمومی مراجعه می‌کنید. پزشک پروندۀ پزشکی، علائم، اثر خشکی زانو بر فعالیت‌ها، ابتلا به بیماری‌های دیگر و داروهای مصرفی فعلی‌تان را بررسی میکند. همچنین پزشک مفصل‌ها را نگاه میکند و حرکت میدهد و دستور تصویربرداری میدهد. آزمایشهای زیر برای تشخیص علت زانودرد کاربرد دارد:
- عکس رادیوگرافی: عکس رادیوگرافی آسیب‌دیدگی مفصل یا استخوان و تغییرات ناشی از آرتروز را نشان میدهد
- MRI: تصویربرداری روزنانس مغناطیسی (MRI) تصویرهای دقیق‌تری را از غضروف و دیگر بخش‌های مفصل به دست میدهد
- سی تی اسکن (توموگرافی رایانه‌ای): سی تی اسکن تصاویر مقطعی دقیقی را تولید میکند و برای ارزیابی همترازی استخوان و شکستگی‌های پیچیده مفید است
- آسپیراسیون یا تخلیۀ مایع مفصلی: پزشک ابتدا زانو را بی‌حس میکند، سپس سوزنی را وارد مفصل میکند و مایع را از مفصل بیرون می‌کشد. وجود عفونت یا کریستال در مایع تخلیه‌شده بررسی میشود. این آزمایش برای تشخیص افتراقی بیماری‌های دیگر یا انواع دیگر آرتریت مفید است
- آرتروسکوپی تشخیصی: آرتروسکوپی تشخیصی گاهی انجام میشود. آرتروسکوپی عملی کم‌تهاجمی است که با وارد کردن دوربینی بسیار کوچک به نام آرتروسکوپ درون مفصل انجام میشود. پزشک آرتروسکوپ را هدایت میکند تا ساختارهای درون زانو را ببیند و ناهنجاری‌ها را ارزیابی میکند
ورزش‌های مفید برای خشکی زانو
خشکی زانو چه پیامد آسیب‌دیدگی منیسیک یا رباط باشد، چه نتیجۀ ابتلا به روماتیسم یا آرتروز زانو یا دلایل دیگر، در هر حال برنامۀ ورزشی خانگی مؤثر برای رفع خشکی یا درد زانو باید شامل ترکیبی از مدالیته‌های مختلف مانند حرکات کششی، قدرتی و حرکات عمومی کل بدن باشد.
کشش همسترینگ در حالت نشسته
خشکی یا گرفتگی عضلات همسترینگ صاف کردن زانو را هنگام ایستادن یا راه رفتن دشوار میکند. سعی کنید این حرکت کششی را پس از مدت طولانی نشستن یا دراز کشیدن انجام بدهید:
- روی لبۀ تخت یا صندلی بنشینید
- پای موردنظر را صاف مقابلتان دراز کنید، به شکلی که پاشنۀ پا تکیه‌گاه داشته باشد و پنجه آزاد و نوک انگشتان رو به بالا باشد
- همان‌طور که پا را ثابت نگه داشته‌اید، از مفصل‌های ران رو به جلو خم شوید و قفسۀ سینه را به سمت ران ببرید
- خم شدن را تا جایی ادامه بدهید که کششی را در پشت پا حس کنید
- 30 ثانیه در این حالت بمانید. حرکت را دو یا سه بار برای هر پا تکرار کنید
- اگر این کشش را دوست ندارید، کشش همسترینگ را با نوار کشی انجام بدهید یا بایستید و رو به جلو خم شوید
کشش عضلۀ چهارسر در حالت دمر
علاوه بر عضله‌های همسترینگ، عضله‌های چهارسر جلوی ران نیز غالباً سفت و خشک میشوند. گرفتگی عضله‌های چهارسر به راحتی خم کردن زانو را غیرممکن می‌سازد و حرکت روان و مناسب کاسۀ زانو را مختل میکند. کشش روزانۀ این عضله‌ها مفید است. برای انجام این نرمش کششی طبق مراحل زیر پیش بروید:
- روی شکم دراز بکشید و باند کشی را دور ساق پا بیندازید
- باند کشی را دور ساق پای موردنظر بیندازید
- کل بدن را شل و در تماس با زمین نگه دارید، فقط عضلات شکمی را کمی منقبض کنید تا پایین کمر قوس پیدا کند
- همان‌طور که زانو را خم می‌کنید، پاشنه را با دست‌ها به سمت باسن بکشید
- کشیدن را تا جایی ادامه بدهید که کششی قوی را در جلوی ران حس کنید
- 30 ثانیه در این حالت بمانید. حرکت را دو یا سه بار برای هر پا تکرار کنید
- اگر انجام حرکت در حالت دمر برای‌تان راحت نبود، می‌توانید بایستید و یک پاشنه را با دست به سمت باسن ببرید یا لانژ ایستاده یا زانوزده را انجام بدهید
دامنۀ حرکتی زانو
حرکت دامنۀ حرکتی زانو یک تمرین روزانۀ ملایم و یکی از بهترین روش‌ها برای افزایش حرکت مفصل و کاهش اثرات خشکی زانو است. این حرکت با خشکی زانو مقابله میکند و سلامت مفصل زانو را به حد بهینه ارتقا میدهد.
برای انجام این حرکت طبق مراحل زیر عمل کنید:
- در یک وضعیت راحت به پشت دراز بکشید
- یک حوله را دور پا بپیچید یا جورابی بپوشید که بتوانید پای‌تان را به راحتی روی زمین بلغزانید. اگر روی سطح نرم ورزش می‌کنید، به کیسۀ پلاستیکی نیاز دارید یا باید یک تکه پلاستیک را زیر پا بیندازید
- همان‌طور که پا را تا جایی که می‌توانید، رو به بالا به سمت باسن سر می‌دهید، پاشنه را روی زمین نگه دارید
- زانو را تا جایی که می‌توانید و دردی حس نمی‌کنید، خم کنید و 5 ثانیه در این حالت بمانید
- پاشنه را به موقعیت اولیه برگردانید و زانو را حتی‌الامکان به مدت 5 ثانیه صاف کنید
- زانو را 10 ـ 15 بار خم و راست کنید
- حرکت را دو یا سه نوبت برای هر پا تکرار کنید
- اگر به دلیل ضعیف بودن پا به کمک نیاز داشتید یا خواستید کشش را در حالت خمیده بودن زانو بیشتر کنید، از نوار کشی برای هدایت رو به بالا و پایین حرکت استفاده کنید
- اگر تحمل این وضعیت برای‌تان سخت است، حرکت دامنۀ حرکتی زانو را در حالت نشسته انجام بدهید
اسکات با تکیه به دیوار
حرکت اسکات با تکیه به دیوار روش فوق‌العاده‌ای برای فعال‌سازی عضله‌های چهارسر، به‌ویژه عضلۀ چهارسر داخلی (VMO) است. به‌علاوه این نرمش برای فعال‌سازی عضله‌های چهارسر مفید است و فشاری را که در حالت اسکات مکرر به زانو وارد میشود، به مفصل وارد نمی‌کند. برای انجام این حرکت طبق مراحل زیر پیش بروید:
- بایستید و پشتتان را به دیوار تکیه بدهید. پاها را تقریباً به عرض شانه باز کنید
- بدن را با خم کردن زانوها به آرامی پایین ببرید و حرکت اسکات را انجام بدهید. پشتتان را از روی دیوار برندارید
- وقتی زانوها با زاویۀ 30 درجه خم شد، 5 تا 10 ثانیه در این حالت بمانید. سپس به آرامی بدن را بالا ببرید تا در موقعیت اولیه قرار بگیرید
- اگر در طول حرکت دچار زانودرد شدید، این حرکت را انجام ندهید
پیشگیری از خشکی زانو
هرچند پیشگیری از تمام موارد خشکی زانو ممکن نیست، با رعایت راهکارهای خاص می‌توان احتمال خشکی و سفتی زانو را کاهش داد:
- ورزش منظم: انجام منظم ورزش‌های کم‌برخورد مانند شنا یا دوچرخه‌سواری به حفظ انعطاف‌پذیری مفصل کمک میکند و عضله‌های دور زانو را تقویت میکند
- گرم کردن بدن قبل از ورزش: بدنتان را همیشه قبل از ورزش یا فعالیت‌های بدنی گرم کنید تا عضله‌ها و مفصل‌ها برای حرکت آماده شوند
- پوشیدن کفش مناسب: پوشیدن کفش مناسب و حمایت‌کننده از پا به توزیع یکنواخت فشار کمک میکند و فشار وارد بر مفصل زانو را کاهش میدهد
- شروع زودهنگام توانبخشی: اگر جراحی انجام داده‌اید، فیزیوتراپی و توانبخشی را پس از توصیۀ پزشک فوراً شروع کنید. معمولاً توصیه میشود که فیزیوتراپی را چند روز پس از جراحی آغاز کنید
- تغذیۀ سالم: تغذیۀ متعادل و غنی از مواد مغذی به حفظ سلامت عمومی مفصل، مدیریت وزن و کاهش فشار وارد بر زانو کمک میکند
- تأمین آب موردنیاز بدن: برای لغزنده و روان نگه داشتن مفصل و کمک به عملکرد کلی بدن آب کافی بنوشید
- خودداری از عدم‌تحرک طولانی‌مدت: مدتی طولانی در یک وضعیت ننشینید یا نخوابید تا دچار خشکی زانو نشوید
- حفظ حالت اندامی مناسب: حالت اندامی صحیح را هنگام نشستن، ایستادن و راه رفتن رعایت کنید تا فشار کمتری به مفصل زانو وارد شود
سخن پایانی
خشکی زانو مشکل شایعی است که می‌تواند زندگی روزمره را کاملاً تحت‌الشعاع قرار دهد. آگاهی از دلایل، علائم و درمانهای موجود خشکی زانو برای مدیریت مؤثر این عارضه ضروری است. خشکی زانو چه نتیجۀ آسیب‌دیدگی باشد، چه پیامد ابتلا به یک بیماری مزمن یا عامل‌های سبک زندگی، در هر حال مراجعۀ به‌موقع به پزشک و انجام اقدامات پیشگیرانه به بهبود سلامت زانو و رفاه عمومی کمک خواهد کرد. به خاطر بسپارید که موقعیت هر بیمار منحصربه‌فرد است، بنابراین ضروری است برای برخوردار شدن از راهنمایی شخصی و درمان مناسب با پزشک مشورت کنید.
سوالات متداول
خشکی زانو چگونه تشخیص داده میشود؟
پزشک معاینۀ بالینی انجام میدهد، پروندۀ پزشکیتان را بررسی میکند و دستور میدهد آزمایشهای تصویربرداری مانند عکس رادیوگرافی یا MRI برای تشخیص علت اصلی خشکی زانو انجام شود.
انتخابهای سبک زندگی بر خشکی زانو اثر میگذارد؟
بله، عاملهایی مانند چاقی، ورزش نکردن و حالت اندامی نامناسب باعث خشکی زانو میشوند.
چه روشهای جراحیای برای درمان خشکی زانو وجود دارد؟
مداخلههای جراحی مانند آرتروسکوپی، عملهای همترازی مجدد یا جراحی تعویض زانو برای موارد شدید توصیه میشود.
درمانهای جایگزین برای رفع خشکی زانو مفیداند؟
درمانهای جایگزین مانند طب سنتی، ماساژ درمانی و درمان دستی یا کایروپراکتیک خشکی زانوی برخی بیماران را تا حدی برطرف میکنند.
خشکی زانو می‌تواند نشانۀ ابتلا به یک بیماری جدی باشد؟
خشکی زانو گاهی علامت ابتلا به یک بیماری زمینه‌ای جدی‌تر مانند عفونت یا بیماری خودایمنی است.
خشکی زانو پس از چه مدت رفع میشود؟
دوران بهبود خشکی زانو به علت اصلی بروز این مشکل و درمان انجام‌شده بستگی دارد. بسیاری از موارد خشکی زانو با بهره‌گیری از درمان مناسب و اقدامات خودمراقبتی، ظرف چند هفته برطرف میشود.
برطرف شدن خشکی زانوی ناشی از آسیب‌دیدگی چقدر طول می‌کشد؟
دوران بهبود متغیر است و به نوع و شدت آسیب‌دیدگی بستگی دارد. موارد خفیف ظرف چند هفته بهبود می‌یابد، اما بهبود آسیب‌دیدگی‌های شدیدتر به چندین ماه توانبخشی نیاز دارد.
بارداری می‌تواند علت خشکی زانو باشد؟
بله، درد و خشکی مفصل و احساس درد در لگن، آرنج، زانو، انگشتان و مچ پا در بانوان باردار شایع است.
چرا زانوهای‌ام صبح‌ها خشک میشود؟
خشکی صبحگاهی یکی از علائم شایع روماتیسم است. روماتیسم نوعی بیماری خودایمنی است که به مفصل‌ها آسیب می‌زند. البته خشکی صبحگاهی می‌تواند علامت ابتلا به دیگر بیماری‌های مفصلی مانند آرتروز نیز باشد.
خشکی زانو ورزش و انجام کارهای بدنی را مختل میکند؟
بله، خشکی و سفتی زانو توانایی‌تان را برای انجام کارهایی مانند راه رفتن، دویدن، بالا رفتن از پله‌ها و خم شدن محدود میکند.
خشکی زانو بخشی طبیعی از فرایند پیر شدن است؟
هرچند بالا رفتن سن تا حدی باعث خشکی زانو میشود، خشکی زانوی شدید یا مداوم بخشی عادی از فرایند پیر شدن به شمار نمی‌آید.
خشکی و سفتی زانو را می‌توان بدون جراحی مدیریت کرد؟
بله، بسیاری از دلایل خشکی زانو را می‌توان با استفاده از درمانهای غیرجراحی مانند فیزیوتراپی، درمان دارویی و تغییر سبک زندگی به روشی اثربخش مدیریت کرد.
فیبرومیالژی باعث خشکی مفصل میشود؟
خشکی مفصل، به‌ویژه خشکی صبحگاهی یا پس از استراحت طولانی‌مدت، یکی از علائم شایع فیبرومیالژی است.
ممکن است خشکی زانو پس از درمان عود کند؟
بله، احتمال عود خشکی زانو پس از درمان، بسته به علت زمینه‌ای و عامل‌های فردی وجود دارد. استمرار اقدامات پیشگیرانه و مدیریت مناسب، احتمال عود بیماری را به حداقل می‌رساند.
سرطان باعث خشکی زانو میشود؟
سرطان نزدیک مفصل یا داخل استخوان، برای مثال سرطان استخوان یا سرطان منتشرشونده در استخوان می‌تواند باعث درد مفصل شود.
خشکی زانو بیشتر در میان زنان شایع است یا مردان؟
نتایج یک پژوهش جدید بیانگر وجود تفاوتی ژنتیکی در مینیسک‌هاست. این تفاوت بانوان را حدود 50% در برابر ابتلا به بیماری‌هایی مانند آرتروز آسیب‌پذیرتر میکند. به همین دلیل بانوان مبتلا به آرتروز بیش از آقایان یا بانوان دیگر مستعد خشکی زانو هستند. (منبع)
آیا بی‌حرکت ماندن برای مدت طولانی می‌تواند باعث خشکی زانو شود؟
بله، نشستن و یا دراز کشیدن به مدت طولانی ممکن است باعث خشکی و سفتی زانو شود. افراد مسن که به علت بیماری‌های زمینه‌ای زیاد حرکت ندارند، بیشتر دچار این عارضه خواهند شد.
