بورسا، که یک کیسه پر از مایع است، وظیفه حفاظت از تاندون‌ها، استخوان‌ها و رباط‌ها در هنگام حرکت روی یکدیگر را دارد. بورسیت به معنای التهاب بورسا است و معمولاً به وقوع می‌پیوندد زمانی که بورسا تحریک یا التهاب می‌شود، و اغلب اتفاق می‌افتد زمانی که مفصل دچار آسیب می‌شود یا بیش از حد استفاده می‌شود. فعالیت‌های تکراری مانند دویدن یا فشار آوردن بر مفاصل مانند زانو نیز می‌توانند عواملی باشند که باعث بروز بورسیت می‌شوند یا آن را تشدید می‌کنند. بورسیت زانو به طور معمول در بورسای روی کشکک زانو یا در قسمت داخلی زانو و زیر مفصل ایجاد می‌شود. درمان بورسیت زانو بسته به علت ابتلا متفاوت است و هدف اصلی درمان، کاهش علائم، تسکین درد و تسریع فرایند بهبودی است. اقدامات درمانی شامل مصرف داروهای ضد درد، استفاده از بسته‌های یخ، انجام تمرینات حرکتی ملایم و استراحت است. در موارد شدیدتر، ممکن است از داروهای ضد التهاب یا تزریق کورتیکواستروئیدها استفاده شود.
انواع بورسیت زانو
زانو بزرگ‌ترین مفصل در بدن است که برای حفظ ثبات، حرکت و تحمل وزن بدن طراحی شده است. زانو از چهار استخوان و سه مفصل تشکیل شده است. این مفاصل عبارتند از مفصل پاتلا – فیمورال، مفصل تیبیا – فیمورال و مفصل تیبیا – فیبولار. خود مفصل زانو در بین یازده بورسای جداگانه قرار دارد. بورسا یک کیسه پر از مایع است که به کاهش اصطکاک بین تاندون‌ها و همچنین بین تاندون‌ها و استخوان‌ها کمک می‌کند. چهار بورسای اصلی در زانو عبارتند از:
• بورسای بالای زانو بین فیمور دیستال و تاندون چهار سر قرار دارد. این بورسا باعث می‌شود که تاندون چهار سر به راحتی و آزادانه روی فیمور دیستال حرکت کند. این بورسا به باز و بسته شدن کامل زانو کمک کرده و در اثر ضربه مستقیم یا انجام حرکات پرفشار مکرر و حرکات سنگین دچار آسیب‌دیدگی و بورسیت می‌شود.
• بورسای روی زانو در بالای زانو روی پوشش کشکک زانو قرار دارد. بورسیت روی زانو به عنوان “زانوی روی فرش”، “زانوی خدمتکاران” یا “زانوی سقف سازان ” نیز شناخته می‌شود. بورسیت روی زانو به دلیل ضربات شدید به زانو یا به دلیل نشست و برخاست طولانی مدت زانو اتفاق می‌افتد.
• بورسای زیر زانو در زیر کشکک زانو، زیر تاندون بزرگ پاتلا قرار دارد. بورسیت زیر زانو معمولاً با تاندونیت پاتلا همراه است یا به دلیل آسیب‌دیدگی‌های ناشی از پرش “زانوی پرش کنندگان” که زانوی آنها به طور مکرر در معرض ضربه قرار دارد ایجاد می‌شود.
• بورسای کله غازی یا آنسرین در داخل زانو قرار دارد. این بورسا در قسمتی قرار دارد که عضلات همسترینگ به قسمت پایین پا متصل می‌شود. زمانی که این بورسا ملتهب می‌شود، داخل زانو به خصوص در هنگام پایین آمدن از پله دردناک می‌شود.
علت بورسیت زانو
برخی از علل بورسیت زانو عبارتند از:
آسیب‌دیدگی‌های ناگهانی و یکباره زانو
مانند زمین خوردن یا ضربه مستقیم به زانو
آسیب‌دیدگی‌های جزئی و مکرر زانو
زمانی که به طور مکرر زانو می‌زنید یا بر روی کشکک زانو فشار وارد می‌کنید ممکن است دچار این نوع آسیب‌دیدگی‌ها شوید.
عفونت
مایع موجود در کیسه بورسای پاتلار ممکن است عفونی شده و باعث التهاب بورسا (بورسیت) شود. این عارضه معمولاً در کودکان مبتلا به زانوی خدمتکاران بیشتر دیده می‌شود. این عارضه معمولاً پس از ایجاد یک شکاف، خراش یا آسیب‌دیدگی پوست روی سطح زانو اتفاق می‌افتد. این آسیب‌دیدگی باعث می‌شود که آلودگی‌ها (باکتری‌ها) عفونت را در بورسا گسترش دهند.
بیماری‌های التهابی دیگر
اگر شما اخیراً به بیماری‌های التهابی دیگر نظیر روماتیسم مفصلی مبتلا شده باشید، احتمال این که به بورسیت نیز دچار شوید افزایش می‌یابد. روماتیسم مفصلی نوعی آرتروز است که باعث ایجاد التهاب، درد و تورم در مفاصل می‌شود.
نقرس
اگر شما نقرس دارید یا به بیماری شبه نقرس مبتلا هستید احتمال این که به بورسیت نیز مبتلا شوید افزایش می‌یابد. نقرس باعث تجمع کریستال‌های اسید اوریک می‌شود. اسید اوریک یک ماده شیمیایی در خون است که معمولاً بدون ضرر بوده و از طریق ادرار دفع می‌شود. در افراد مبتلا به نقرس، این ماده به صورت کریستال در مفاصل جمع شده و باعث درد، التهاب و تورم مفصل می‌شود.
علائم بورسیت زانو
بورسیت زانو عارضه‌ای است که درد زیادی دارد. برخی دیگر از علائم شایع ابتلا به بورسیت عبارتند از:
• تورم
• خشک‌شدگی
• درد
• درد همراه با فشار (زمانی که به محل آسیب‌دیده فشار وارد شود، درد افزایش می‌یابد)
• قرمزی
• گرما
• باد کردن یا پف‌آلود شدن
• حساسیت به لمس
• ناراحتی در زمانی که زانو در حال استراحت یا در حال استفاده است.
چه موقع باید به پزشک مراجعه کرد؟
اولین علامت ابتلا به بورسیت، درد است. بورسای روی کشکک زانو گاهی اوقات ممکن است دچار عفونت شود. اگر شما علاوه بر درد و تورم در زانو هر یک از علائم زیر را داشتید باید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید:
• تب
• ناتوانی ناگهانی در حرکت دادن زانو
• درد ناتوان‌کننده در زانو
• قرمزی و تورم شدید
• بثورات پوستی یا کبودی در زانو
• درد تیز و ناگهانی
• درد در هنگام ورزش کردن و حرکت دادن زانو
علائم ابتلا به بورسیت زانو معمولاً به صورت تدریجی شروع شده و به مرور زمان شدیدتر می‌شوند.
تشخیص بورسیت زانو
پزشک در مورد علائم مانند شدت درد، مدت زمان شروع علائم و عوامل افزایش دهنده ابتلا به بورسیت با شما صحبت می‌کند. پزشک احتمالاً از شما در مورد علائم و نشانه‌های ابتلا به عفونت مانند تب و لرز نیز سؤال می‌کند. بورسیت ناشی از عفونت به برنامه درمانی متفاوتی نیاز دارد. در هنگام معاینه بالینی، پزشک زانوی آسیب‌دیده شما را بررسی کرده و با زانوی سالمتان مقایسه می‌کند. وی زانوی شما را معاینه کرده و حساسیت به لمس را روی آن مورد ارزیابی قرار می‌دهد، همچنین دامنه حرکتی زانوی شما را بررسی می‌کند تا متوجه شود که درد چه میزان در خم و راست کردن زانو تأثیر دارد.
اشعه ایکس
با کمک اشعه ایکس از استخوان عکس‌برداری می‌شود. پزشک ممکن است برای رد احتمال وجود شکستگی که ممکن است علائم مشابهی داشته باشد، دستور انجام این آزمایش تصویری را بدهد.
آزمایش‌های تصویری دیگر
تشخیص ابتلا به بورسیت معمولاً با انجام معاینات بالینی انجام می‌شود اما توموگرافی کامپیوتری (سی تی اسکن) و تصویربرداری رزونانس مغناطیسی نیز ممکن است برای بررسی آسیب‌دیدگی‌های بافت نرم انجام شود.
آسپیراسیون
اگر پزشک احتمال دهد که عفونت وجود دارد ممکن است به وسیله یک سوزن، مایع درون بورسا را بیرون کشیده و برای آزمایش به آزمایشگاه ارسال نماید.
درمان بورسیت
در زیر روش‌های درمانی مورد استفاده برای تسکین علائم ابتلا به بورسیت توضیح داده شده است:
استراحت
باید از انجام فعالیت‌هایی که ممکن است بورسیت را تشدید نمایند نظیر ضربات ورزشی شدید و زانو زادن اجتناب شود.
کمپرس سرد
دو تا سه مرتبه در روز و هر بار به مدت 20 دقیقه روی زانوی خود کمپرس سرد قرار دهید تا علائم شما تسکین یافته و تورم زانو کاهش یابد.
بالا نگه داشتن زانوی آسیب دیده
بالا نگه داشتن زانو نسبت به سطح قلب به کاهش تورم کمک می‌کند. نشستن روی صندلی راحتی، قرار دادن پا روی یک عسلی در هنگام نشستن یا دراز کشیدن و قرار دادن پا روی یک بالش به کاهش تورم کمک می‌کند.
فشار دادن
یک باند طبی الاستیکی دور زانوی آسیب دیده خود بپیچید زیرا به کنترل تورم آن کمک می‌کند.
مصرف داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی
برای کاهش درد، تورم و التهاب می‌توان از داروهای مسکن بدون نیاز به نسخه پزشک مانند آسپیرین، ایبوپروفن (مانند آدویل)، ناپروکسن (مانند آلیو) استفاده کرد. بیماران باید قبل از مصرف داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی با پزشک در مورد تداخل دارویی آنها با مکمل‌ها، ویتامین‌ها و داروهای دیگری که مصرف می‌کنند مشورت کنند.
داروهای موضعی
کرم‌ها، اسپری‌ها، ژل‌ها و پچ هایی که به طور مستقیم روی پوست زانو قرار داده می‌شوند نیز می‌توانند به کاهش درد کمک کنند. استفاده از داروهای موضعی برای افرادی که می‌خواهند عوارض گوارشی داروهای خوراکی را تجربه نکنند، گزینه مناسبی است.
• مسکن‌های موضعی: کرم‌های حاوی محرک‌های سطحی مانند وینترگرین و اوکالیپتوس هستند که انتهای عصب را تحریک کرده و مغز را از درد زانو منحرف می‌کنند. این کرم‌ها غالباً بدون نیاز به نسخه پزشک به فروش می‌رسند و در بیشتر داروخانه‌ها موجود هستند.
• داروهای موضعی ضدالتهابی غیراستروئیدی: مصرف داروهای موضعی ضدالتهابی غیراستروئیدی در درمان دردهای عضلانی اسکلتی مؤثر هستند.
• پچ های لیدوکائین: لیدوکائین یک بیحس کننده موضعی است که سیگنال‌های درد که به مغز ارسال می‌شوند را قطع می‌کند. پچ های چسبی حاوی 5% لیدوکائین هستند که می‌توان آنها را به طور مستقیم روی پوست زانوی دردناک مالید.
آسپیراسیون
برداشتن مایع درون بورسای زانوی متورم با استفاده از یک سوزن و سرنگ می‌تواند بلافاصله به کاهش درد و فشار زانو کمک کند. این فرایند که به آن آسپیراسیون یا آرتوروسنتز گفته می‌شود بلافاصله پس از تزریق کورتیکواستروئیدها برای کاهش تورم زانو انجام می‌شود. پزشک ممکن است مایع بورسا را برای آزمایش وجود عفونت یا مشکلات دیگر مانند نقرس به آزمایشگاه ارسال نماید. (عفونت نشان‌دهنده ابتلا به بورسیت عفونی است که باید با مصرف آنتی بوتیک درمان شود).
تزریق کورتیکواستروئیدها
علائم ممکن است پس از تزریق کورتیکواستروئیدها بلافاصله برطرف شوند. برخی مطالعات نشان می‌دهد که تزریق این داروهای علیرغم اثربخشی، ممکن است با عوارض جانبی مانند درد و تحلیل پوست در نزدیکی محل تزریق همراه باشد؛ بنابراین تزریق کورتیکواستروئیدها معمولاً برای بیمارانی انجام می‌شود که روش‌های درمانی دیگر روی آنها جواب نداده باشد.
مصرف آنتی بوتیک
بورسیت عفونی با مصرف آنتی بوتیک درمان می‌شود. انتخاب نوع آنتی بوتیک به میکروارگانیسمی که باعث بروز عفونت شده است بستگی دارد. مصرف آنتی بوتیک برای بیشتر افراد مبتلا به بورسیت عفونی مؤثر واقع می‌شود. بیشتر موارد شدید ممکن است نیاز به بستری شدن و تزریق وریدی آنتی بوتیک داشته باشند.
عمل جراحی
در موارد شدید بورسیت مزمن و بورسیت های عفونی زانو برای درمان و برداشتن بورسا که به آن بورسکتومی گفته می‌شود باید عمل‌های جراحی انجام شود. برخی پزشکان معتقدند که بورسیت عفونی کشکک زانو بلافاصله پس از برداشتن بورسای عفونی بهبود می‌یابند البته در این مورد اجماع وجود ندارد. در عمل بورسکتومی سنتی یک شکاف در زانو ایجاد شده و بورسای کشکک زانو برداشته می‌شود. برای کاهش خطرات احتمالی ناشی از انجام عمل جراحی مانند حساسیت به لمس و بروز مشکلات در بهبودی پوست، برخی پزشکان عمل بورسکتومی آرتروسکوپیک را انجام می‌دهند. این یک فرایند کم تهاجمی است که انجام آن بین 15 تا 20 دقیقه طول کشیده و معمولاً نیازی به بخیه کردن هم ندارد.
دو تمرین ورزشی برای زانوی مبتلا به بورسیت
تمرینات توانبخشی در کنار استراحت و یک رژیم غذایی مناسب و سالم از مؤلفه‌های اصلی درمان بورسیت هستند. در زیر دو تمرین ورزشی که برای زانوی مبتلا به بورسیت توسط دولت البرتای کانادا طراحی شده‌اند و شما می‌توانید خودتان آنها را انجام دهید معرفی می‌کنیم:
حرکت دادن پاشنه پا
• در حالی که زانوهای خود را صاف کرده‌اید به پشت دراز بکشید. زانوی سالم خود را خم کنید
• با حرکت دادن پاشنه پا روی زمین، زانوی آسیب دیده خود را خم کنید تا کشش کمی در زانوی خود احساس کنید.
• این حالت را حدود 6 ثانیه حفظ کنید و سپس به آرامی زانوی خود را دوباره صاف کنید.
• این حرکت را 8 تا 12 مرتبه تکرار کنید.
تمرین عضلات چهار سر ران
• در حالی که پای آسیب دیده صاف است و روی زمین یا یک تشک سفت قرار دارد بنشینید. یک حوله کوچک تاشده زیر زانوی آسیب دیده خود قرار دهید. پای دیگر خود را خم کنید به طوری که کف پای شما روی سطح زمین قرار گیرد.
• پشت زانوی خود را به سمت حوله فشار دهید تا عضلات ران شما منقبض شوند.
• این حالت را به مدت 6 ثانیه حفظ کنید و سپس به مدت 10 ثانیه استراحت کنید.
• این حرکت را 8 تا 12 مرتبه تکرار کنید.
قبل از این که این دو حرکت را انجام دهید با یک متخصص طب فیزیکی مشورت کنید تا مطمئن شوید که انجام این حرکات برای شما مناسب است.
پیشگیری
با این که از ابتلا به برخی انواع بورسیت ها نمی‌توان پیشگیری کرد اما با رعایت برخی نکات می‌توان احتمال ابتلا به بورسیت را کاهش داد که برخی از آنها عبارتند از:
• ورزش کردن: ورزش کردن شامل گرم کردن درست بدن و انجام حرکات کششی به تقویت عضلات شما کمک کرده و در نتیجه احتمال ابتلا به بورسیت را کاهش می‌دهد.
• پد زانو: اگر شما به مدت زیادی روی زمین چهارزانو می‌نشینید، از تشک‌های مخصوص استفاده کنید تا فشار وارده بر زانوهای شما را کاهش دهد.
• پرهیز از انجام حرکات سنگین و مکرر زانو: استفاده بیش از حد از زانو مانند خم کردن زیاد یا زانو زدن بیش از حد، نیرو و فشار وارده بر مفصل زانو را افزایش می‌دهد.
• استراحت دادن به زانو: در هنگام استفاده از زانو، هر از چند گاهی به زانوهای خود استراحت دهید تا فشار زیادی بر زانوها وارد نشود.
• بلند کردن اجسام به روش صحیح: در هنگام بلند کردن اجسام، زانوهای خود را خم کنید زیرا در غیر این صورت فشار زیادی بر بورسای زانوی شما وارد می‌شود.
• غلتاندن بارهای سنگین: از حمل بارها و اجسام سنین خودداری کنید زیرا فشار زیادی بر بورساهای شانه‌های شما وارد می‌شود.
• حفظ وزن سالم بدن: وزن اضافی باعث افزایش فشار بر زانوها می‌شود.
