نقرس نوعی آرتروز است که باعث ایجاد التهاب شده و معمولاً در یک مفصل بزرگ به طور ناگهانی شروع می‌شود. آرتروز نقرسی به دلیل تجمع کریستال‌های اسید اوریک در مفصل ایجاد می‌شود. معتبرترین روش برای تشخیص ابتلا به نقرس این است که مایع موجود در مفصل ملتهب کشیده شده و زیر میکروسکوپ برای بررسی وجود کریستال‌های اوریک آنالیز شود. نقرس مزمن با مصرف داروهایی که سطح اسید اوریک را در بدن کاهش می‌دهند درمان می‌شود. اگر نقرس تحت درمان قرار نگیرد، باعث آسیب‌دیدگی‌های جبران‌ناپذیر مفصلی، مشکلات کلیوی و توفی می‌شود. با تغییر سبک زندگی می‌توان از برزو حملات نقرسی پیشگیری کرد. داروها را مطابق دستور باید مصرف کنید. همچنین با افزایش مصرف آب و کاهش مصرف گوشت، مرغ و غذاهای پورین دار دیگر می‌توان از بروز حملات نقرسی پیشگیری کرد. کاهش وزن نیز به باقی ماندن سطح اسید اوریک در سطح سالم کمک می‌کند.
اگر در مفصل خود درد ناگهانی و شدید احساس کردید باید به پزشک مراجعه کنید. نقرسی که تحت درمان قرار نگیرد باعث افزایش درد و آسیب‌دیدگی مفصل می‌شود. اگر شما تب داشته باشید و مفصل شما گرم و ملتهب شود که نشانه ابتلا به عفونت است باید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
متخصص روماتیسم و بیماری‌های مفصلی در تشخیص و درمان نقرس تبحر دارد؛ به خصوص در وضعیت‌های پیچیده. متخصصین دیگر مانند متخصص داخلی، پزشک عمومی، پزشک خانواده و متخصص ارتوپدی می‌توانند علل نقرس را مدیریت کنند. نفرولوژیست نیز می‌تواند با تجویز داروهای کاهش‌دهنده اسید اوریک مانند آلوپورینول این بیماری را تحت کنترل قرار داده و از آسیب‌دیدگی‌های کلیوی که به دلیل بالا بودن اسید اوریک رخ می‌دهند پیشگیری کند.
جهت کسب اطلاعات بیشتر و یا رزرو نوبت با شماره تلفن‌های 02188898444 – 02122780702 تماس حاصل فرمایید.
علل ابتلا به نقرس چیست؟
نقرس باعث افزایش سطح اسید اوریک در جریان خون شده و کریستال‌های اورات در بافت‌های بدن جمع می‌شوند. انباشتگی اسید اوریک در مفاصل باعث التهاب مفصل و در نتیجه درد، قرمزی، گرما و تورم مفصل می‌شود. اسید اوریک معمولاً در بدن به عنوان یک ماده ناشی از تجزیه برخی پروتئین‌ها به نام پورین ایجاد می‌شود. علل بالا رفتن سطح اسید اوریک در خون عبارتند از عوامل ژنتیکی، چاقی، مصرف برخی داروها مانند داروهای ادرارآور و ابتلا به برخی بیماری‌های عفونی کلیه (بیماری کلیوی).
عواملی که احتمال ابتلا به نقرس را افزایش می‌دهند؟
چندین عامل می‌توانند در ابتلا به نقرس نقش داشته باشند. افزایش فشار خون یکی از عواملی است که ممکن است احتمال ابتلا به نقرس را افزایش دهد. علاوه بر این، نقرس معمولاً پس از جراحی‌ها، آسیب‌دیدگی و کمبود آب در بدن ایجاد می‌شود. مصرف برخی داروها مانند داروهای دیورتیک (مدر) که برای درمان فشار خون بالا استممکن است سطح اسید اوریک در خون را افزایش داده و احتمال ابتلا به نقرس را افزایش دهد. همچنین، داروهایی که سطح اسید اوریک را در خون کاهش می‌دهند مانند آلوپورینول (زیلوپریم، آلوپریم) نیز در برخی موارد ممکن است در ابتدا باعث عود نقرس شوند. این به این دلیل است که هر چیزی که سطح اسید اوریک را در خون افزایش یا کاهش دهد، می‌تواند منجر به تشکیل کریستال‌های اسید اوریک در مفصل شده و در نتیجه به ابتلا به نقرس منجر شود.
مقادیر کم آسپیرین نیز ممکن است در وقوع حملات نقرسی نقش داشته باشد. همچنین، درمان برخی انواع سرطان نیز ممکن است باعث ابتلا به نقرس شود زیرا هنگامی که سلول‌های سرطانی تخریب می‌شوند، سطح اسید اوریک در بدن افزایش می‌یابد. آرتروزهای تحلیلی یا دیژنراتیو نیز می‌توانند باعث افزایش احتمال ابتلا به نقرس در مفصل مربوطه شوند.
علائم و نشانه‌های ابتلا به نقرس چیست؟
برخی علائم و نشانه‌های ابتلا به نقرس عبارتند از:
- شروع ناگهانی درد در مفصل
- تورم مفصل
- گرم شدن مفصل تحت تأثیر نقرس
- قرمز شدن مفصل
این علائم و نشانه‌ها معمولاً در یک مفصل ایجاد می‌شوند. درد معمولاً شدید است و نشان‌دهنده التهاب موجود در آن مفصل است. مفصل مبتلا غالباً به شدت نسبت به لمس حساس بوده و افرادی که دچار حملات نقرسی می‌شوند به دلیل اتفاقات بسیار ساده مانند کشیده شدن ملحفه به مفصل ملتهب دچار درد شدیدی می‌شود. مفصل مبتلا متورم می‌شود. اصطلاح پزشکی برای تجمع مقادیر زیاد مایع در مفصل “افیوژن مفصلی” است.
نقرس معمولاً مفاصل اندام‌های تحتانی را در برمی‌گیرد. معمولاً نقرس در انگشت شست پا (اولین مفصل متاتارسوفالاژیال) ایجاد می‌شود. پوداگرا، اصطلاح پزشکی است که برای التهاب کف انگشت شست پا به کار برده می‌شود. همچنینی ممکن است نقرس در زانو، مچ پا، مچ دست، دستان یا در هر مفصل دیگری در بدن نیز ایجاد شود. زمانی که نقرس تشدید می‌شود یا مدت زمان بیشتری در بدن باقی می‌ماند ممکن است چندین مفصل را به طور همزمان در بدن درگیر کند و باعث خشک‌شدگی و درد در مفاصل مختلف بدن شود.
یکی دیگر از علائم ابتلا به نقرس ایجاد توفی ها است. یک توفئوس، توده‌ای سخت از اسید اوریک است که در زیر پوست انباشته شده است. توفی در قسمت‌های مختلف بدن ممکن است ایجاد شود ولی معمولاً در آرنج، بالای غضروف گوش و در سطح مفاصل دیگر بدن دیده می‌شود. اگر سطح اسید اوریک در خون بیش از یک سال بالاتر از سطح معمولی باشد، توفی ایجاد می‌شود. وجود توفی نشانه ابتلا به نقرس توفوس است و باید با مصرف دارو تحت درمان قرار گیرد.
اگر نقرس برای مدت طولانی تحت درمان قرار نگیرد باعث آسیب‌دیدگی مفصل و ایجاد ناهنجاری‌های فیزیکی می‌شود.
سنگ کلیه نیز ممکن است علامت وجود کریستال‌های اسید اوریک و انباشته شدن آنها در کلیه باشد که به سنگ کلیه تبدیل شده است.
پزشکان، علائم و علل ابتلا به نقرس را چگونه تشخیص می‌دهند؟
معتبرترین روش برای تشخیص ابتلا به نقرس، برسی وجود کریستال‌های اسید اوریک در مایع مفصلی است که از مفصل ملتهب کشیده می‌شود. پزشکان متبحر و آموزش‌دیده مانند روماتولوژیست ها یا متخصصین ارتوپدی می‌توانند مایع درون مفاصل را به دقت بیرون بکشند و سپس آن برای بررسی احتمال وجود کریستال‌های اسید اوریک در زیر میکروسکوپ مورد آنالیز قرار دهند. این کار بسیار مهم است زیرا بیماری‌های دیگری نظیر شبه نقرس (نوعی آرتروز که به دلیل انباشته شدن کریستال‌های پیروفسفات کلسیم به وجود می‌آید) و ابتلا به عفونت ممکن است علائمی مشابه با نقرس داشته باشند.
چه موقع بیمار باید برای درمان علائم نقرس به پزشک مراجعه کرده و تحت درمان قرار گیرد؟
تغییر در سبک زندگی مانند کاهش مصرف غذاهای مرتبط با نقرس، اولین گامی است که در صورت برزو حملات نقرسی باید انجام داد. در صورت بروز حملات مکرر نقرسی، وجود سنگ کلیه به دلیل کریستال‌های اسید اوریک، مشخص شدن آسیب‌دیدگی مفاصل در عکس‌های گرفته شده به وسیله اشعه ایکس یا زمانی که توفی ها ایجاد می‌شوند، درمان دارویی نقرس ضروری است. درمان برای هر فردی متفاوت است.
رژیم غذایی برای درمان علائم نقرس
اگر نقرس خفیف باشد می‌توان آن را با رژیم غذایی و تغییرات سبک زندگی درمان نمود ولی مطالعات نشان داده است در مواردی که نقرس شدید باشد حتی رژیم‌های سخت هم به کاهش اسید اوریک کمکی نمی‌کنند و بنابراین در این موارد، مصرف دارو الزامی است. زمانی که حملات نقرسی به طور مکرر رخ دهند، سنگ کلیه ایجاد شده باشد، توفی به وجود آمده باشد یا مفصل در اثر حملات نقرسی آسیب دیده باشد معمولاً برای کاهش سطح اسید اوریک خون، دارو تجویز می‌شود.
افراد مبتلا به نقرس چه غذاهایی را باید از رژیم غذایی خود حذف کنند؟
زمانی که پروتئین‌های خاص به نام پورین تجزیه می‌شوند، اسید اوریک تولید می‌شود بنابراین باید از مصرف غذاهایی که پورین بالایی دارند پرهیز کنید تا بتوان نقرس را کنترل کرد. البته دنبال کردن یک رژیم غذایی کم پورین واقعاً کار دشواری است زیرا پروین یکی از مواد موجود در بیشتر غذاهای سالم است. حتی اگر رژیم غذایی شما بسیار کم پورین باشد، سطح اسید اوریک در خون به میزان بسیار کمی کاهش می‌یابد.
اصول تغذیه‌ای زیر را باید برای کنترل نقرس مورد توجه قرار دهید:
- نقرس با چاقی ارتباط دارد و کاهش وزن به میزان چشمگیری در مدریت نقرس مؤثر است. پیروی از یک رژیم کم کالری برای کاهش وزن بسیار مفید است.
- رژیم غذایی که چربی اشباع شده در آن کم است و رژیم سرشار از پروتئین و کربوهیدرات‌های تصفیه شده (مانند شکر، نان سفید، سیب زمینی) به جای کربوهیدرات‌های پیچیده (مانند سبزیجات و غلات کامل) به کاهش اسید اوریک کمک می‌کنند.
- مصرف غذاهای دریایی و گوشت قرمز را کاهش دهید.
- مصرف لبنیات کم چرب به کاهش علائم نقرس کمک می‌کند.
- مصرف نوشیدنی‌های شیرین شده با شکر یا فراکتوز ذرت باعث تشدید علائم نقرس می‌شوند.
مصرف دارو برای درمان علائم نقرس
دارو درمانی برای نقرس معمولاً در سه گروه دسته‌بندی می‌شود: داروهای کاهش‌دهنده اسید اوریک، داروهای پیشگیری‌کننده (داورهایی که همراه با داروهای کاهنده اسید اوریک به منظور جلوگیری از عود نقرس مصرف می‌شوند) و داروهای مسکن برای تسکین فوری درد ناشی آر بروز حملات نقرس.
- مصرف داروهای کاهش‌دهنده اسید اوریک اصلی‌ترین گام در درمان نقرس هستند. این داروها، مقدار کلی اسید اوریک را در بدن کاهش داده و سطح سرم اسید اوریک را پایین می‌آورند. برای بیشتر بیماران، هدف از مصرف این داروها، کاهش سطح اسید اوریک خون در سطحی کمتر از 6 میلی‌گرم در دسی لیتر است. این داروها همچنین در درمان و کاهش اندازه توفی ها مؤثر هستند و در نهایت آنها را از بین می‌برند. برخی از داروهای کاهش‌دهنده اسید اوریک عبارتند از آلوپورینول (زیلوپریم، آلوپریم)، فبوکزوستات (اولوریک)، پروبنسید و پگلوتیکاس (کریستگزا).
- داروهای پیشگیری‌کننده که معمولاً در شش ماه اول درمان همراه با داروهای کاهش‌دهنده اسید اوریک برای پیشگیری از عود حملات یا کاهش تعداد و شدت حملات مصرف می‌شوند. مصرف این داروها به این دلیل است که استفاده از هر نوع دارویی که باعث کاهش یا افزایش سطح اسید اوریک در جریان خون شود احتمال بروز حملات نقرسی را افزایش می‌دهد. کولکریس (کلشیسین) و داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند ایندومتاسین (ایندسین، ایندسین اس آر)، دیکلوفناک (ولتارین، کاتافلام، ولتارین ایکس آر، کامبیا)، ایبوپروفن (آدویل) یا ناپروکسن سدیم (آلیو) معمولاً به عنوان داروهای پیشگیرانه برای جلوگیری از عود دوباره حملات نقرسی در زمانی که سطح اسید اوریک در خون کاهش می‌یابد تجویز می‌شوند. با مصرف یکی از این داروهای پیشگیرانه در شش ماهه اول درمان همراه با آلوپورینول، فبوکزوستات یا پروبنسید، احتمال بروز حملات نقرسی در این دوران کاهش می‌یابد. داروهای پیشگیرانه را نباید همراه با کریستگزا مصرف نمود.
- سومین گروه داورها، داروهایی هستند که در زمان بروز حملات حاد نقرس برای کاهش درد و التهاب تجویز می‌شوند. هم کلشیسین (کلکریس) و هم داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی را می‌توان در خلال حملات نقرسی به منظور کاهش درد و التهاب مصرف کرد. کورتیکواستروئیدها مانند پردنیزون، متیل پردنیزولون (مدرول) و پردنیزولون (اوراپرد) نیز در زمان بروز حملات نقرسی مصرف می‌شوند. به هر حال، مقدار مصرف استروئیدها معمولاً به دلیل عوارض جانبی آنها نظیر آب مروارید و تحلیل استخوانی باید محدود باشد. داروهای استروئیدی در درمان حملات نقرس در بیمارانی که قادر به مصرف کلشیسین یا داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی نیستند بسیار مؤثر است.
آیا مصرف داروهای نقرس دارای عوارض جانبی هستند؟
- داروهای نقرس برای بسیاری از بیماران قابل تحمل است ولی مانند هر داروی دیگری با برخی عوارض جانبی احتمالی همراه است.
- آلوپورینول برای بسیاری از افراد قابل تحمل است اما در برخی دیگر ممکن است باعث بروز راش‌های آلرژیک شود. راش‌های بسیار شدید پس از مصرف آلوپورینول به ندرت اتفاق می‌افتد و بروز هر نوع راش آلرژیکی پس از مصرف آلوپورینول باید جدی گرفته شود.
- کلشیسین (کلکریکس) باعث بروز علائمی نظیر حالت تهوع، اسهال و به ندرت ضعف عضلانی و تغییر در گلبول‌های خون می‌شود.
- پروبنسید معمولاً به خوبی تحمل می‌شود اما نیابد برای بیمارانی که سنگ اسید اوریک کلیوی دارند مصرف شود زیرا باعث تشدید سنگ‌های کلیه شده و احتمال آسیب‌دیدگی کلیه را در این افراد افزایش می‌دهد.
- فبوکزوتات (یولوریک) ممکن است باعث بروز اختلالات کبد، حالت تهوع و راش شود.
- داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی ممکن است باعث تحریک معده و در برخی موارد ابتلا به زخم معده شوند. کبد و کلیه‌ها نیز باید به طور مرتب در افرادی که این نوع داروها را به مدت طولانی مصرف می‌کنند مورد آزمایش قرار گیرند.
- کریستگزا به صورت تزریق وریدی مصرف می‌شود. واکنش‌های آلرژیک شدید در اقلیت افرادی که این داروها را مصرف می‌کنند گزارش شده است.
عوارض همراه با علائم نقرس
نقرس یک بیماری مزمن است. اگر این بیماری تحت درمان قرار نگیرد باعث بروز حملات مکرر و دردناک نقرسی می‌شود. آسیب‌دیدگی مفصل و عوارض دیگر نیز ممکن است در اثر ابتلا به نقرس ایجاد شود. به هر حال، درمان‌های عالی برای نقرس وجود دارد و بیشتر بیماران نسبت به درمان نقرس با پیش‌آگهی خوبی نسبت به درمان واکنش نشان می‌دهند. برخی عوارض ناشی از ابتلا به نقرس عبارتند از:
- اگر نقرس به مدت طولانی تحت درمان قرار نگیرد باعث آسیب‌دیدگی غیر قابل بازگشت در مفاصل می‌شود.
- اسید اوریک ممکن است در کلیه‌ها انباشته شده و باعث ایجاد سنگ کلیه و کاهش عملکرد کلیه‌ها شود.
- اسید اوریک ممکن است در بافت نرم به خصوص در اطراف مفاصل جمع شود و باعث ایجاد توده‌های بزرگ و زشتی به نام توفی شود.
