در حقیقت در این بیماری، بدن بیمار انسولین تولید نمی‌کند (دیابت نوع یک) یا این‌که انسولین موجود در بدن قادر نیست وظیفه خود را به درستی انجام دهد(دیابت نوع دو).
انسولین هورمونی است که توسط سلول‌های بتا در پانکراس ترشح میشود و قادر است که گلوکز را از خون گرفته و قند لازم برای سوخت و ساز بدن را به سلول‌ها برساند و در نتیجه انرژی لازم سلول‌ها را فراهم کند.
چنانچه قند موجود در خون نتواند وارد سلول‌ها شود، قند خون افزایش می‌یابد. در نتیجه وظیفه اصلی انسولین کاهش قند خون است. دیابت نیز دارای انواع مختلفی است. دیابت نوع یک، دیابت نوع دو، دیابت بارداری و دیابت به علل متفرقه.
دیابت نوع یک
به رغم این‌که دیابت نوع یک ممکن است برای تمام سنین پیش آید، اما معمولاً در میان کودکان و نوجوانان بیشتر شایع است. برای همین در گذشته به آن دیابت دوره نوجوانی یا دوره کودکی نیز گفته می‌شد. ۱۰ تا ۱۵ درصد کل موارد ، نوع یک می‌باشد. در این بیماری بدن توانایی تولید انسولین کافی را از دست می‌دهد. روش درمانی آن نیز تزریق انسولین یا استفاده از پمپ انسولین و کنترل دائمی قند خون است.
با بروز بیماری قند نوع یک در میان کودکان، بدن کودک دیگر انسولین تولید نکرده و شما باید این انسولین را توسط تزریق جایگزین کنید. تشخیص این نوع دیابت در ابتدا ناخوشایند و تلخ خواهد بود. ولی بالاخره شما و کودکتان ـ بسته به سن و سالش ـ باید تزریق انسولین، شمارش واحد کربوهیدرات و روش کنترل قند خون را بیاموزید.
دانستن این نکته مهم است که با درمان و پیگیری مناسب، کودک مبتلا به بیماری قند نوع یک می‌تواند زندگی طولانی و سالمی داشته باشد.
علائم بیماری
شروع دیابت نوع یک بسیار ناگهانی و ناراحت‌کننده است، و علائم آن در کودکان معمولاً سریع و طی چند هفته بروز می‌کند. این علائم شامل موارد زیر است:
افزایش عطش و تکرر ادرار، گرسنگی شدید و دائم ، کاهش وزن ناگهانی، خستگی مفرط و تاری دید
اگر هر کدام از این علائم را در کودکتان مشاهده کردید، حتماً و بدون فوت وقت به پزشک مراجعه کنید.
دیابت نوع دو
۲-دیابت نوع دو
این نوع بیماری، مهم‌ترین نوع و ((دیابت بزرگسالی)) معروف است. حدود ۹۰% دیابتی‌ها دچار این نوع بیماری هستند. در بدن این افراد، ابتدا انسولین به اندازه کافی ترشح میشود اما به عللی، مؤثر واقع نمی‌شود. اصولاً اختلال در پاسخ هورمونی و مقاومت به انسولین عامل اصلی ایجاد ((هایپرگلیسمی)) یا ((افزایش قند خون)) است.
معمولاً افراد زیر ممکن است به بیماری قند نوع ۲ مبتلا شوند:
– افراد بالای ۳۰ سال
– افرادی که استعداد چاقی دارند.
– افرادی که در خانواده درجه اول آنان دیابتی وجود دارد یا استعداد ابتلا به دیابت دارند.
– برخی خانم‌های باردار
– افرادی که دارای فشار خون بالا هستند.
– افرادی که از میزان بالای چربی خون برخوردارند.
در بسیاری از افراد، علائم نوع ۲ چندان مشهود نیست و یا این که بروز و پیشروی آن بسیار بطئی و کند است و به همین دلیل تشخیص این نوع دیابت غالباً دیر هنگام صورت می‌گیرد و متأسفانه اغلب این بیماران زمانی به پزشک مراجعه می‌کنند که بسیاری از ایشان دچار یکی از عوارض این بیماری شده‌اند.
مهم‌ترین علائم نوع ۲ عبارتند از:
۱- تشنگی فراوان
۲- تکرر ادرار
۳- عصبی و بی‌حوصله بودن
۴- اختلال در بینایی
۵- بی‌حسی و یا مورمور شدن انگشتان
۶- ایجاد زخم و دیر بهبود یافتن زخم‌ها
دیابت نوع ۲ اکثراً در ارتباط با درمان یک بیماری دیگر و یا هنگام یک آزمایش تصادفی تشخیص داده میشود. اگر به بیماری نوع ۲ مبتلا هستید، بدانید که پایه اساسی درمان، غیر از آموزش، برنامه غذایی صحیح و رژیم دیابتی و فعالیت جسمی (ورزش) است. در بعضی موارد، داروی خوراکی و یا تزریق انسولین نیز بخشی از درمان است. در هر حال، ((درمان بیماری قند نوع ۲، کاهش وزن، رعایت تغذیه صحیح و ورزش است.))
دیابت بارداری
حدود ۳ تا ۵ درصد خانم‌های باردار، به خصوص در اواخر دوران بارداری، به دیابت مبتلا می‌شوند. خانم‌های بارداری که استعداد ابتلا به این بیماری در ایشان وجود دارد داراری عوامل خطرزای بسیاری هستند که احتمال دیابت بارداری در ایشان شایع‌تر میشود. اگر چه بعد از زایمان و به دنیا آمدن نوزاد، بیماری از بین می‌رود اما ممکن است در بارداری بعدی، مجدداً ظاهر گردد.
حدود ۵۰ درصد خانم‌هایی که طی دوران حاملگی دچار بیماری قند خون می‌شوند ممکن است به طور دائمی به این بیماری مبتلا شوند. در این صورت حتماً باید تحت نظر پزشک متخصص، برای خود و فرزندانشان برنامه‌های صحیحی را آموزش ببینند. به رغم این که دیابت با توجه به علم امروز عارضه‌ای است که کاملاً رفع نمی‌شود و تا آخر عمر همراه دیابتی می‌باشد،اما می‌توان با همکاری پزشک و دیابتی آن را به گونه‌ای درمان نمود که امری بسیار معمولی به نظر آید و فرد دیابتی، تصویری از یک بیماری در ذهن خود ایجاد ننماید.
دیابت همراه با بیماری‌های دیگر
در برخی افراد مبتلا به بعضی از بیماری‌ها (به عنوان مثال،: تالاسمی، بیماری‌های لوزالمعده، بیماری‌های غدد درون‌ریز و …) دیابت نیز بروز می‌کند.
عوامل بیماری
تا کنون علت دقیقی برای ابتلا به این بیماری مشخص نشده است، اما مواردی مانند عوامل وراثتی و ژنتیکی می‌توانند در بروز بیماری مؤثر باشند.
سابقه خانوادگی به این معناست؛ هر فردی که والدین یا خواهر و برادرش دیابت داشته است، امکان مبتلا شدنش به این بیماری نسبتاً بیشتر است. همچنین باید بدانیم حضور برخی از انواع ژن‌ها (عامل ژنتیک) در ابتلا به دیابت نوع یک موثر خواهند بود.
گیاهان درمانی دیابت
گیاهان دارویی که در طب سنتی ایران در درمان این بیماری تجویز می شوند عبارتند از :
۱) پیاز و سیر
سیر از سبزی هایی است که تاریخی بسیار کهن دارد. انسان خواص درمانی این گیاه را ۵ قرن قبل از میلاد مسیح(ع) شناخته بود. سیر هزاران سال برای اهداف پزشکی استفاده می شد. این گیاه حداقل ۳ هزار سال در طب چین کاربرد داشته است. پیاز نیز یکی از قدیمی ترین گیاهان زراعی است که از هزاران سال قبل به عنوان طعم دهنده غذاها و همچنین دارو از آن استفاده می شود. ترکیبات فعال گوگردی مانند آلیل پروپیل دی سولفید موجود در پیاز و اکسیدآلیل دی سولفید موجود در سیر نقش اصلی را در کاهش قندخون دارند. پیاز و سیر باعث افزایش میزان انسولین در خون می شوند. هر چقدر مصرف این مواد بیشتر باشد، قند خون بیشتر کاهش می یابد. مصرف قرص های سیر به میزان ۲۴۰۰ میلی گرم در روز به مدت ۳ ماه، قند خون را مختصرا کاهش می دهد.
۲) خیار تلخ
این میوه شبیه کدوی زگیل دار است و در نواحی گرمسیر مانند آمازون، آفریقای شرقی و آسیا رشد می کند و در آمریکای جنوبی به عنوان غذا و دارو کشت می شود. میوه تازه آن به رنگ سبز است که با رسیدن به رنگ نارنجی زرد تبدیل می شود. تمام قسمت های این میوه بسیار تلخ است. میوه خیار تلخ حاوی ماده ای شبیه انسولین است و مصرف روزانه حدود ۶۰ گرم شیره این گیاه به کاهش مختصر قندخون منجر می شود.
۳) شنبلیله
گیاهی از تیره پروانه داران است و به همین دلیل توانایی همزیستی با باکتری های تثبیت کننده ازت را دارد و می تواند بخش زیادی از نیتروژن مورد استفاده خود را تولید کند. این گیاه بومی ایران است و در بیشتر نواحی ایران از جمله آذربایجان، اصفهان، فارس، خراسان، سمنان و دامغان می روید و به عنوان سبزی خوراکی کاشته شده و مصرف می شود. تجویز ۱۵ تا ۵۰ گرم پودر دانه شنبلیله خیسانده در آب موجب کاهش قندخون ناشتا و بعد از غذا می شود. پودر دانه شنبلیله علاوه بر کاهش مختصر قندخون و درمان دیابت ، باعث کاهش چربی های خون نیز می شود.
۴) سیاه گیله
در ایران تنها یک گونه از قره قات وجود دارد که آن هم در جنگل های تالش و نواحی مرطوب رشد می کند که در زبان محلی به آن سیاه گیله می گویند. این گیاه در جنگل های شمال ایران می روید. قره گیله یا سیاه گیله دارای برگ های بیضوی و نوک تیز با گل های صورتی و سفید ریز است و در اواخر تابستان، دانه های سیاه ارغوانی آن برای چیده شدن آماده می شوند. میوه آن را می توان هم به صورت تازه و هم خشک شده مصرف کرد یا در تهیه انواع مرباها و دسرها به کار برد. برگ های این گیاه در طب سنتی در درمان بیماری دیابت استفاده می شود. اثر ضد دیابت یک بار مصرف عصاره این گیاه که اثری مشابه انسولین درمانی دارد، تا چند هفته در بدن باقی می ماند. به علاوه این گیاه دارویی در پیشگیری از عوارض بلندمدت دیابت مانند عوارض قلبی عروقی، عصبی، کلیوی و چشمی تا حدی موثر است. عصاره آن به مقدار۸۰ تا ۱۶۰ میلی گرم ۳ بار در روز برای بیماران مبتلا به دیابت توصیه می شود.
۵) خار مریم
خار مریم اصالتا بومی منطقه مدیترانه است. این گیاه امروزه در سراسر نقاط دنیا از اروپا تا آسیا و از آفریقا تا آمریکای شمالی گسترده شده است. این گیاه تنومند معمولا در مناطق خشک و آفتابی رشد می کند. این گیاه دارویی موجب افزایش حساسیت سلول ها به انسولین و کاهش قندخون می شود. ماده موثر آن سیلی مارین نام دارد که تجویز آن به مقدار ۲۰۰ میلی گرم ۳ بار در روز موجب کاهش مختصر قندخون ناشتا و هموگلوبین ای.وان.سی و چربی های خون می شود. فرآورده های این گیاه از تخم های داخل میوه تهیه می شوند.
۶) هندوانه ابوجهل
هندوانه ابوجهل یا خربزه روباه یکی از گیاهان دارویی متعلق به خانواده خیارها و کدوها است. این گیاه بومی ایران بوده و در نواحی جنوبی کشور و مناطقی مانند جنوب استان خراسان یافت می شود. میوه این گیاه دارای گلوکوزید قابل تبلوری با طعم بسیارتلخ به نام کولوسنتین است. این گلوکوزید که به حالت متبلور و خالص به رنگ زرد است، در آب به نسبت ۲۰ درصد حل می شود و اگر هیدرولیز شود، گلوکز و ماده ای به نام کولوسنتتین می دهد. در طب سنتی بسیاری از کشورها از جمله ایران تجویز میوه این گیاه جهت کاهش قند خون متداول است. میوه این گیاه بسیار سمی است و مصرف مقدار زیاد آن باعث اسهال خونی و درنهایت مرگ می شود. تجویز مقدار ۱۰۰ میلی گرم ۳ بار در روز ماده موثر هندوانه ابوجهل به مدت ۲ ماه در بیماران دیابتی نوع دوم، موجب کاهش مختصر میزان هموگلوبین ای.وان.سی و قندخون ناشتا می شود. تجویز این مقدار به مدت ۲ ماه در این بیماران بدون هیچ گونه عوارض جانبی گوارشی، کبدی و کلیوی است.
۷) پسیلیوم
پسیلیوم یا اسفرزه، گیاهی از خانواده پلانتاجیناسه آو یک داروی ملین گیاهی است که از طریق جذب آب باعث حجیم شدن محتویات روده شده و با افزایش حرکات دودی شکل باعث تخلیه مدفوع می شود. مصرف پودر پسیلیوم به مقدار ۱۰ گرم در روز و به مدت ۸ هفته هموگلوبین ای.وان.سی را مختصرا کاهش می دهد.
۸) عدس الملک
این گیاه بومی ایران است و در طب سنتی جهت کاهش قندخون بیماران دیابتی تجویز می شود. با این حال مصرف روزانه پودر بذر گیاه به مقدار ۱۵۰۰ میلی گرم در روز به مدت ۲ ماه اثر مفیدی بر قندخون نشان نداده است و فعلا اطلاعات علمی کافی در مورد اثرات این گیاه در دسترس نیست.
۹) چای سبز
چای سبز و سیاه در اصل یکی هستند اما فرآیند تولید چای سیاه به گونه ای دیگر است. برگ های چای سیاه طی روش خاصی تخمیر و سپس خشک می شوند اما برگ های چای سبز پس از چیدن خشک می شوند. عدم تخمیر موجب می شود که تقریبا بیشتر مواد طبیعی به همان مقدار در برگ های چای باقی بمانند. مردم چین از دیرباز چای سبز را به عنوان یک نوشیدنی دارویی مصرف می کردند و به دلیل اهمیت ویژه این گیاه، اصول خاصی نیز برای تهیه آن دارند. در سال های اخیر چای سبز در بسیاری از کشورهای جهان طرفداران فراوانی یافته است. دلیل اصلی این استقبال، آشنایی مردم دیگر کشورها با خواص درمانی این نوع نوشیدنی است. بسیاری از خواص چای سبز مربوط به ماده ای به نام کاتچین است که فعالیت آنتی اکسیدانی آن بسیار بالا است. مصرف روزانه ۵/۱ گرم پودر چای سبز خشک موجب کاهش مختصر قندخون در بیماران دیابتی می شود. مقدار توصیه شده برای این بیماران مصرف ۲ فنجان چای دم کرده در روز است.
۱۰) دم کرده گزنه
ساقه این گیاه را پرزها و تارهای مخروطی شکل پوشانده است که در صورت لمس کردن ساقه به دست می چسبد و پوست را می گزد و تولید خارش و سوزش می کند و شاید به همین دلیل آن را گزنه نامیده اند. تخم آن نرم، ریز و تیره رنگ و مانند تخم کتان است. قسمت مورد استفاده این گیاه برگ های تازه، ریشه، شیره و دانه آن است. گزنه در طب سنتی ایران به عنوان یک داروی کاهنده گلوکز خون معرفی شده است. عصاره برگ گزنه می تواند یک نقش حفاظتی در برابر افزایش میزان قندخون و تخریب سلول های پانکراس داشته باشد.
۱۱) کلپوره همدانی، مریم نخودی همدانی
استفاده از این گیاه به طوری که در کتب دارویی قدیمی آمده است به زمان های دور نسبت داده می شود. بقراط، دیوسکورید، پلین و جالینوس از این گیاه در آثار خود نام برده اند. عصاره این گیاه محتوی مواد موثره زیره است. مصرف عصاره این گیاه به مقدار ۱۲۵ میلی گرم به ازای هر کیلوگرم وزن بدن به مدت ۶ هفته قندخون را مختصرا کاهش می دهد.
درمان دارویی
۱- سولفونیل اوره ها
سولفونیل اوره ها با تحریک آزاد شدن انسولین از سلول های بتا پانکراس باعث پایین آمدن قند خون می شوند و در کنترل قند خون ناشتا بسیار مؤثرند و از این رو باعث خطر کاهش قند خون می شوند.
داروهایی که در این دسته قرار می گیرد شامل کلروپروپامید ، گلی مپیراید ، گلی پی زاید ،گلی براید تولازامید ، تولبوتامید ، است.
۲- بی گوانیدها
متفورمین تنها داروی این دسته است. متفورمین مقاومت بدن به انسولین را کاهش می دهد وهمچنین تولید گلوکز توسط کبد را مهار می کند. متفورمین جذب گلوکز را در دستگاه گوارش کاهش می دهد.
۳- تیازولیدین دیون ها :داروهای این دسته مقاومت بدن نسبت به انسولین را کاهش می دهند که عبارتند از : پیوگلیتازون و روزیگلیتازون
۴- مگلیتینایدها :داروهای این دسته شبیه سولفونیل اوره ها بوده و باعث ترشح انسولین از پانکراس می شوند .گرچه آنها کوتاه اثر هستند اما ، باعث خطر کاهش قندخون نمی شوند . داروهای این دسته شامل رپاگلیناید و ناتگلیناید است.
۵- مهار کننده های آلفا گلوکوزیداز:داروهای این دسته جذب گلوکز موجود در مواد غذایی را در دستگاه گوارش به تاخیر می اندازد.این داروها برای درمان دیابت بعد از غذا استفاده شده و شامل آکاربوز و میگلیتول می باشند .
۶- مهارکننده های دی پپتیدیل پپتیداز:این دسته دارویی جدیداً توسط FDAتایید شده است و در حال حاضر تنها داروی سیتاگلیپتین (Sitagliptin)یا (Januvia)در این دسته قرار می گیرد . این دارو با مهار آنزیم ۴-DPPباعث ترشح انسولین در یک مدت طولانی بعد از غذا می شود و در نتیجه قندخون پایین می آید .
۷- ترکیب داروهای خوراکی دیابت : از آنجایی که داروها از طرق مختلف باعث کاهش قندخون می شوند ، گاهی برای افزایش تأثیر درمان ، آنها را با هم ترکیب می کنند .بیمارانی که در آغاز از یک دارو استفاده کرده اند، ممکن است در آینده برای کنترل قندخون خود به داروی دیگری نیاز داشته باشند . شواهد نشان داده اند که هنگامی که دو دارو با هم استفاده می شوند اثرات داروها افزایش می یابد .
۸- انسولین
همه افراد مبتلا به دیابت نوع اول و بعضی از افراد مبتلا به دیابت نوع دو انسولین مصرف می کنند . ۵ نوع انسولین وجود دارد که شامل انسولین سریع اثر ( Rapid – acting )،کوتاه اثر (Short – acting ) ، متوسط اثر ( Intermediate – acting) ، طولانی اثر ( Long – acting)و ترکیبی ( Premixed )است .
۹- Exenatid Incretin mimetic :این دارو مانند هورمون incretinدر بدن عمل می کند و باعث افزایش تولید انسولین و آهسته کردن تخریب آن می شود . در درمان دیابت نوع دوم به تنهایی و یا همراه با متفورمین استفاده می شود.
۱۰-Premlintide Amylin analogues:این دارو مانند هورمون آمیلین (Amylin )در بدن عمل می کند و باعث افزایش تولید انسولین و آهسته تر کردن تخریب آن و در نتیجه منجر به کاهش تولید گلوکز توسط کبد و کاهش اشتها می شود .
از سری مطالب پزشکی عمومی و غیر تخصصی سایت (اطلاعات عمومی و غیر تخصصی پزشکی برای افزایش دانش سلامت و اطلاعات عمومی پزشکی بازدیدکنندگان)
