گلوکوزامین یک ترکیب است که به طور طبیعی در بدن انسان وجود دارد و از فروکتوز و اسید آمینه گلوتامین تولید میشود. برای تولید گلیکوزامینوگلیکان، یک مولکول که در تشکیل و ترمیم غضروف و سایر بافتهای بدن استفاده میشود، نیاز به گلوکزامین وجود دارد.
با توجه به اینکه تولید گلوکزامین با پیشروی سن کاهش مییابد، برخی افراد برای مقابله با مشکلات پزشکی مرتبط با پیری، مانند آرتروز، از مکمل گلوکزامین استفاده میکنند. فرض میشود که مصرف قرص گلوکزامین به عنوان یک مکمل تغذیه، با بازیابی ذخایر گلوکزامین در بدن و ترمیم غضروفهای آسیب دیده، به کنترل آرتروز کمک میکند.
موارد استفاده
شرکتهای دارویی سالهاست که مکملهای گلوکزامین را به عنوان درمانی برای آرتروز تبلیغ میکنند. مصرف گلوکزامین برای کنترل آرتروز یکی از رایجترین اشکال مصرف داروی مکمل در بسیاری از کشورها است.
آرتروز ( استئوآرتریت زانو) وضعیتی است که در آن غضروفی که سطح مفاصل را میپوشاند، به دلیل سایش استخوانها روی یکدیگر فرسایش پیدا کرده و نازک میشود. این مشکل همچنین با کاهش تولید پروتئوگلیکان که یکی از اجزای اساسی غضروف است بر اثر پیری، ایجاد میگردد. این امر منجر به درد و انعطاف ناپذیری مفاصل میشود.
گلوکزامین و کندرویتین به طور طبیعی در بدن انسان وجود دارند و برای بیوسنتز پروتئوگلیکان لازم هستند. چنین اظهار شده است که مصرف مکمل همراه با این محصولات، میزان غضروف و مایعات در مفاصل را افزایش میدهد و/ یا میزان افت این مواد را کمتر میکند که این امر منجر به تسکین درد و بهبود سلامت مفاصل میشود.
گلوکزامین و کندرویتین هر دو به عنوان داروهای تجویزی برای درمان آرتروز تولید میشوند و محصولات زیادی که حاوی این مواد هستند، به عنوان داروهای بدون نسخه و مکملهای غذایی در دسترس میباشند. که البته از نظر مقدار گلوکزامین و کندرویتین موجود در آنها، با یکدیگر متفاوتند.
اگرچه استئوآرتریت معمولاً در گروه سنی بالاتر بروز میکند، عوامل خطرناک دیگری از جمله ژنتیک، چاقی، آسیب مفصلی، فعالیتهای شغلی و تفریحی خاص، جنسیت و قومیت نیز در بروز آن تاثیر دارد. به دلیل وجود علل مختلف آرتروز از جمله استفاده بیش از حد از مفاصل، چاقی و افزایش سن، یافتن بهترین روش درمانی برای آن دشوار و پیچیده است. در حال حاضر درمان سریع آن شامل مدیریت علائم مانند درد و کاهش عملکرد مفصل است؛ اما اگرچه کنترل علائم اهمیت بسیاری دارد، هدف اصلی از درمان، یافتن راهی برای حفظ ساختارهای مفصلی است که منجر به بهبود کیفیت زندگی برای بیماران شود.
سایر موارد
طرفداران داروهای جایگزین ادعا میکنند که گلوکزامین میتواند به مشکلات مربوط به سلامتی زیر کمک کند:
- بیماری قلبی. ممکن است خطر ابتلا به بیماریهای قلبی در افرادی که گلوکزامین مصرف میکنند، کمتر باشد.
- مقادیر بالای کلسترول یا سایر چربیها (لیپیدها) در خون (افزایش چربی خون). پژوهشهای اولیه نشان میدهند که گلوکزامین بر میزان کلسترول یا تری گلیسرید در افراد دارای کلسترول بالا تاثیر میگذارد.
- اختلالی که استخوانها و مفاصل را تحت تاثیر قرار میدهد. این اختلال معمولاً در افرادی که کمبود سلنیوم دارند، بروز میکند (بیماری کاشین بک). شواهد نشان میدهند که مصرف گلوکزامین هیدروکلراید به همراه سولفات کندرویتین، باعث کاهش درد و بهبود عملکرد طبیعی بدن در بزرگسالان مبتلا به اختلال استخوان و مفصل که بیماری کاشین بک نامیده میشود، میگردد. هنگامی که مکمل به عنوان یک عامل واحد مصرف میشود، اثرات سولفات گلوکزامین بر علائم بیماری کاشین بک، ترکیبی است.
- زانو درد. برخی شواهد اولیه وجود دارند که نشان میدهند ممکن است گلوکوزامین هیدروکلراید، درد در برخی افراد مبتلا به درد زانو را تسکین دهد.
- آرتریت روماتوئید (RA). مصرف گلوکزامین باعث کاهش درد و التهاب ناشی از RA میشود.
- سکته. ممکن است خطر سکته مغزی در افرادی که گلوکزامین مصرف میکنند، کمتر باشد. اما مشخص نیست که چه دوزی و شکلی از گلوکزامین میتواند در این باره بهترین عملکرد را داشته باشد. همچنین مشخص نیست که کاهش این خطر ناشی از مصرف گلوکزامین است یا پیروی از عادات مربوط به سبک زندگی سالم.
- گروهی از مشکلات دردناک که مفاصل فک و عضلات آن را تحت تاثیر قرار میدهند (اختلالات فکی- گیجگاهی یا (TMD) تحقیقات اولیه نشان میدهند که مصرف ترکیبی از گلوکزامین هیدروکلراید، سولفات کندرویتین و آسکوربات کلسیم ۲ بار در روز، باعث کاهش تورم و درد مفصل و همچنین سر و صدای ایجاد شده در مفصل فک در افراد مبتلا به اختلال گیجگاهی فکی میشود.
- گروهی از اختلالات مربوط به چشم که میتواند منجر به کاهش بینایی شود (گلوکوم)
- کمر درد
- کاهش وزن
- سایر مشکلات
فرمولاسیون گلوکزامین
نقش داشتن گلوکزامین در تحریک سنتز پروتئوگلیکان و کاهش فعالیت آنزیمهایی که باعث تجزیه غضروفهای پوشاننده قسمتهای استخوانی درون مفاصل که روی یکدیگر ساییده میشوند، میگردند؛ تا حدی شناخته شده است.
مقدار گلوکزامین موجود در این سیستم، عامل مهمی میباشد. گلوکزامین را میتوان در انواع مختلفی مصرف کرد (سولفات گلوکزامین، هیدروکلراید گلوکزامین و سولفات گلوکزامین کریستالی)
یک مطالعه نشان داده است که مصرف گلوکزامین سولفات کریستالی، منجر به تسکین علائم در بیماران مبتلا به آرتروز میشود که به مدت سه سال، روزانه ۱۵۰۰ میلی گرم از آن را مصرف میکردند.
تداخلات
مکملهای گلوکزامین را نباید با داروهای رقیق کننده خونCOUMADIN (وارفارین) مصرف کرد؛ زیرا ممکن است اثرات آن را افزایش داده و باعث کبودی و خونریزی جدی شود.
برخی شواهد نشان میدهند که مصرف گلوکزامین میتواند با برخی از داروهای سرطانی که به عنوان مهارکنندههای توپوایزومراز II شناخته میشوند، تداخل داشته باشد. این داروها شامل آدریامایسین (doxorubicin)، وی پسید (etoposide) ،VM26 (teniposid) و میتوکسانترون و دانوروبایسین میباشند.
دوز دارو و آماده سازی
هیچ دوز استاندارد توصیه شدهای برای داروی گلوکزامین وجود ندارد. این مکمل به طور معمول به صورت قرص و کپسول فروخته میشود و معمولاً همراه با سایر مکملهایی است که میتوانند برای درد موثر باشند.
دوزهای گلوکوزامین زیر برای بیماری آرتروز بررسی شده است:
- مصرف از طریق دهان: ۱۵۰۰ میلی گرم در روز، که میتواند در دو دوز ۷۵۰ میلی گرمی به طور همزمان یا در سه دوز ۵۰۰ میلی گرمی نیز مصرف شود.
- مصرف موضعی: کرم حاوی ۳۰ میلی گرم سولفات گلوکزامین در هر گرم، ۵۰ میلی گرم سولفات کندرویتین در هر گرم، ۱۴۰ میلی گرم سولفات کلوتین در هر گرم، ۳۲ میلی گرم کافور در هر گرم و ۹ میلی گرم روغن نعنای وحشی در هر گرم، به مدت هشت هفته به میزان لازم روی پوست استفاده میشود.
- دریافت از طریق تزریق: ۴۰۰ میلی گرم گلوکزامین سولفات دو بار در هفته و به مدت شش هفته در عضله تزریق میشود.
عوارض جانبی احتمالی
عوارض جانبی گلوکزامین خفیف هستند و شامل حالت تهوع، دل درد، اسهال و یبوست میباشند. عوارض جانبی جدیتر از جمله خوابآلودگی، واکنشهای پوستی و در موارد نادر سردرد است. به نظر میرسد مصرف این مکملها با غذا، عوارض جانبی را کاهش میدهد.
افرادی که دچار بیماریهای خاص از جمله دیابت، آسم، گلوکوم، کلسترول بالا و فشار خون بالا هستند. نباید بدون مشورت با پزشک از مکملهای گلوکزامین استفاده کنند.
افرادی که به حلزون صدف دار یا صدف حساسیت دارند؛ باید حتماً برچسب دارو را چک کنند. زیرا بسیاری از این مکملها از پوست خرچنگ دریایی میگو و خرچنگ ساخته میشوند.
زنان باردار یا شیرده نباید گلوکزامین مصرف کنند؛ زیرا تحقیقات کافی که از بیخطر بودن استفاده از آن در این دوران حمایت کند وجود ندارد.
دو هفته قبل از هر عمل جراحی برنامهریزی شدهای، مصرف گلوکوزامین را متوقف کنید. زیرا ممکن است توانایی بدن برای تنظیم قند خون را تحت تاثیر قرار دهد.
