جراحی تعویض مفصل زانو جراحی است که در آن قسمت‌هایی از مفصل طبیعی زانو برداشته می‌شوند و به جای آن پروتز مصنوعی قرار داده می‌شود. جراحی تعویض مفصل زانو، پرکاربرد‌ترین جراحی تعویض مفصل است. اصلی‌ترین دلیل انجام این جراحی، برطرف کردن درد ناتوانی بیمار بر اثر ابتلا به آرتروز زانو یا دیگر مشکلات مفصل زانو و حفظ توانایی حرکتی در زانو است. در موارد کمی، این جراحی برای اصلاح بدفرمی‌های زانو انجام می‌شود.
فهرست مقاله
چه زمانی عمل جراحی تعویض مفصل زانو تجویز می‌شود؟
انواع مختلفی از بیماری‌های گروه آرتریت (مانند آرتروز) می‌توانند تا حدی موجب آسیب به زانو شوند که نیاز به انجام عمل تعویض مفصل زانو باشد. این بیماری‌ها عبارتند از:
- آرتروز
- روماتیسم
- آرتروز پس از تروما
- نکروز آواسکولار (بافت‌مردگی بی‌خونی)
- دفرمیتی زانو
چه کسانی نباید جراحی تعویض مفصل زانو را انجام بدهند؟
هرچند جراحی تعویض مفصل زانو یکی از جراحی‌های پرکاربرد است، اما برای تمامی افراد مناسب نیست. برای مثال، در صورتی که شما در زانوی خود عفونتی دارید یا به مشکل عروقی حادی مبتلا هستید، نباید جراحی تعویض مفصل زانو را انجام دهید. همچنین در صورتی که شما اضافه وزن زیادی داشته باشید، به مشکلات قلبی یا ریوی دچار باشید که موجب بروز عوارضی بعد از بیهوشی و جراحی می‌شود یا در ناحیه‌ای که برش جراحی ایجاد می‌شود به بیماری‌های پوستی مانند پسوریازیس مبتلا باشید، به احتمال زیاد پزشکتان شما را از انجام این جراحی منع می‌کند.
انواع روش‌های تعویض مفصل زانو
مفصل زانوی مصنوعی دارای انواع مختلف با طراحی‌های متفاوت است. اغلب آن‌ها از سه قسمت تشکیل شده‌اند:
- جزء فمورال، که قسمتی از مفصل زانو است که به استخوان ران متصل می‌شود.
- جزء تیبیال، که قسمتی از مفصل زانو است که به استخوان ساق پا متصل می‌شود.
- جزء پتلار که همان کشکک زانو است.
تعویض کامل یا جزئی مفصل زانو
تعویض مفصل زانو می‌تواند به صورت کامل یا جزئی (بخشی از مفصل) باشد.
در جراحی کامل مفصل زانو، همانطور که از نام آن پیداست، کل مفصل زانو با مفصل مصنوعی عوض می‌شود. در صورتی که به چندین ناحیه از مفصل زانوی شما آسیب وارد شده باشد، احتمالا لازم است که جراحی تعویض کامل مفصل زانو را انجام دهید.
در تعویض جزئی مفصل زانو، جراح تنها قسمت‌های آسیب دیده از مفصل زانو را با پروتز مصنوعی جایگزین می‌کند. شما در صورتی می‌توانید جراحی جزئی مفصل زانو را انجام دهید که تنها یک قسمت از مفصل زانوی شما آسیب دیده باشد. البته، زمانی که یک قسمت از مفصل با پروتز مصنوعی جایگزین می‌شود، احتمال آن وجود دارد که قسمت دیگر نیز دچار آرتروز و ساییدگی شود و در نتیجه نیاز به جراحی مجدد باشد.
پروتز‌های سیمان دار و بدون سیمان
اجزای مفصل مصنوعی زانو می‌توانند به طرق مختلفی به استخوان‌های شما متصل شوند. در اغلب موارد مفصل زانو به وسیله‌ی چسب مخصوصی (به نام سیمان استخوانی) به استخوان‌های شما محکم چسبانده می‌شود، در موراد دیگر از روشی به نام تثبیت بیولوژیک استفاده می‌شود. در این حالت مفصل مصنوعی در محل اتصال به استخوان، سطح متخلخلی دارد و بر اثر گذشت زمان استخوان شما رشد می‌کند و به داخل سطح مفصل مصنوعی نفوذ می‌کند و آن را در جای خود محکم نگه می‌دارد. در برخی از موارد جراحان از ترکیبی از این دو روش استفاده می‌کنند، یعنی بخش‌های از مفصل مصنوعی با سیمان استخوانی و بخش‌های دیگری با روش تثبیت بیولوژیک متصل می‌شود. به این روش، پروتز هیبرید گفته می‌شود.
جراحی بسته (کم تهاجمی)
در حالی که معمولا برای انجام جراحی تعویض مفصل زانو لازم است برشی به طول ۸ تا ۱۲ اینچ در جلوی زانو ایجاد شود، در بسیاری از مراکز پزشکی، جراحان روشی به نام جراحی کم‌تهاجمی تعویض مفصل زانو را انجام می‌دهند که در آن طول برش‌های جراحی ۳ تا ۵ اینچ و حتی کوچکتر است. از آن جایی که برش‌های جراحی کوچکتر هستند، بیمار درد کمتری خواهد داشت و طول دوره‌ی ریکاوری او کوتاه‌تر خواهد بود. در صورتی که فکر می‌کنید
آمادگی قبل از جراحی
یکی از مهمترین عوامل در موفقیت جراحی تعویض مفصل زانو، انجام اقدامات لازم جهت آمادگی برای جراحی است. به عنوان بیمار، یکی از اجرای مهم برنامه‌ی آمادگی برای جراحی برای شما این است که در مورد این جراحی و ریکاوری پس از آن (هم در بیمارستان و هم در خانه) اطلاعات کافی و انتظارات صحیحی داشته باشید. از جمله مواردی که لازم است در مورد آن اطلاع داشته باشید، علائم خطری هستند که نشان دهنده‌ی بروز برخی عوارض جراحی هستند و شما باید به خوبی از این علائم احتمالی آگاه باشید تا به موقع با پزشک خود تماس بگیرید.
اولین قدم در آمادگی برای جراحی تعویض مفصل زانو، انجام معاینات پزشکی است. در حین انجام این معاینات، پزشک شما نه‌تنها زانوی آسیب دیده، بلکه مفاصل لگن و مچ پای شما (در همان طرفی که قرار است جراحی انجام شود) را نیز ارزیابی می‌کند. لازم به ذکر است که در صورتی که این مفاصل نیز به شدت آسیب دیده باشند، انجام جراحی تعویض مفصل زانو تا حد کمی می‌تواند وضعیت شما را بهبود دهد.
پزشک شما همچنین وضعیت عمومی سلامت شما را ارزیابی می‌کند و به دنبال تشخیص هر گونه مسئله‌ای خواهد بود که می‌تواند برای ریکاوری شما بعد از عمل، مشکل ایجاد کند. علاوه بر معاینه فیزیکی، تست‌های دیگری مانند آزمایش خون، آزمایش ادرار، تست نوار عصب و عضله و رادیوگرافی از قفسه‌ی سینه نیز ممکن است انجام شود.
در صورتی که هر گونه دارویی، اعم از تجویزی یا غیر‌تجویزی، داروی گیاهی و داروی مکمل مصرف می‌کنید، لازم است در مورد دارو و دوز مصرفی آن به پزشک خود اطلاع دهید. ممکن است لازم باشد، مدتی قبل از انجام جراحی، مصرف برخی از داروها را متوقف کنید و ادامه‌ی مصرف برخی داروهای دیگر اشکالی نداشته باشد.
شرایط مورد انتظار بعد از جراحی
جراحی تعویض مفصل زانو معمولا بین یک تا دو ساعت طول می‌کشد. بعد از جراحی شما به اتاق ریکاوری منتقل خواهید شد و تا یک الی دو ساعت در این اتاق کاملا تحت نظر خواهید بود. زمانی که کامل به هوش آمدید و هوشیار شدید، به اتاق خود منتقل می‌شوید و تا پایان زمان مورد نظر برای بستری، در آن جا خواهید ماند.
احتمالا برای جایگزینی مایعاتی که در حین انجام عمل از دست داده‌اید، به شما سرم وصل می شود. همچنین در نزدیکی محل برش جراحی یک لوله باریک در زانوی شما قرار داده می‌شود تا مایعات اضافی از داخل زانو بیرون بیایند. تا زمانی که بتوانید خودتان دستشویی بروید، یک لوله به نام سوند نیز برای خروج ادرار به شما وصل خواهد بود. علاوه بر این برای تسکین درد، به شما داروی مسکن داده خواهد شد.
محل برش جراحی با بخیه دوخته می‌شود و این بخیه‌ها چند هفته بعد از جراحی کشیده می‌شوند. در این مدت زمان لازم است که محل زخم جراحی را تمیز نگه دارید و نگذارید خیس شود. بستن بانداژ به دور زخم جراحی کمک می‌کند که تماس لباس با محل جراحی موجب تحریک شدن زخم جراحی و ناراحتی شما نشود.
مدت زمان کوتاهی پس از جراحی، متخصص دستگاه تنفسی شما را ویزیت خواهد کرد و در حین معاینه از شما می‌خواهد که نفس عمیق بکشید، سررفه کنید یا درون دستگاه مخصوصی فوت کنید تا ظرفیت ریه‌های شما اندازه‌گیری شود. این اقدامات و مراقبت‌ها بدین منظور است که از تجمع مایه در ریه‌ها (آب آوردن ریه) پیشگیری شود.
عوارض احتمالی
در حالی که پیشرفت‌های جدید در علم پزشکی و استفاده از تکنولوژی‌های نوین، موجب شده‌اند با مراقبت های بعد از جراحی زانو ، خطرات مرتبط با جراحی تعویض مفصل زانو تا حدود بسیار زیادی کاهش پیدا کند، اما همچنان این جراحی با خطراتی همراه است که باید از آن آگاه باشید. دو مورد از شایع‌ترین عوارض این جراحی عبارتند از: تشکیل لخته‌ی خون و بروز عفونت.
شرایط مورد انتظار در دوره‌ی ریکاوری
دوره‌ی ریکاوری بعد از جراحی تا مدت زمان طولانی بعد از ترک بیمارستان ادامه دارد. برای آمادگی جهت گذراندن دوره‌ی ریکاوری موفق، لازم است در مورد شرایطی که انتظار می‌رود طی روزها و هفته‌های بعد از جراحی داشه باشید، مطلع باشید. بدین منظور باید بدانید که در هر یک از زمان‌های مشخص در این دوره شما قادر به انجام چه کارهایی هستید یا نیستید. همچنین لازم است در مورد دریافت کمک از دیگران در این دوره هماهنگی‌های لازم را انجام دهید و چیدمان خانه را به نحوی تغییر دهید که انجام کارهای روزمره در دوره‌ی ریکاوری برایتان آسان باشد و دوره‌ی ریکاوری خود را سریع‌تر و راحت‌تر سپری کنید.
- از کسی بخواهید که در خانه همراه شما بماند.
- خانه‌ی خود را برای دوره‌ی ریکاوری بعد از جراحی آماده کنید.
- یک ایستگاه ریکاوری برای خودتان تدارک ببینید.
- اقدامات لازم را برای جلوگیری از زمین خوردن خود انجام دهید.
- فعالیت فیزیکی خود را به تدریج افزایش دهید.
- به خاطر داشته باشید که در زمان معین برای جلسات پیگیری بعد از عمل به پزشک مراجعه کنید.
ورزش و فیزیوتراپی بعد از جراحی تعویض مفصل زانو
تمریناتی که باید بعد از جراحی انجام شوند
ظرف مدت زمان کوتاهی پس از جراحی شما قادر خواهید بود که روی پای خود بایستید و راه بروید و در این زمان متوجه خواهید شد که زانوی شما نسبت به قبل، ثبات بسیار بیشتری دارد. شروع به راه رفتن به شیوه‌ی صحیح، بهترین راه برای کمک به ریکاوری بعد از جراحی است. شما در ابتدا به کمک یک واکر یا عصا راه می‌روید و پرسنل بیمارستان نیز در این حین به شما کمک می‌کنند.
هنگامی‌که شروع به راه رفتن می‌کنید باید سعی کنید تا جای ممکن حرکت پای شما نرم و آرام باشد. به مرور زمان که قدرت و استقامت عضلات شما افزایش می‌یابد، هماهنگی و تعادل شما بیشتر می‌شود و می‌توانید بیشتر راه بروید.
طی مدت زمانی که در بیمارستان هستید، پرستاران شما را تحت نظر دارند و اطمینان حاصل می‌کنند که شما می‌توانید کارهای شخصی خود مانند راه رفتن با واکر تا دستشویی، ایستادن در دستشویی برای مدت زمان کوتاه، و بالا و پایین رفتن از چند پله را انجام بدهید. در برخی موارد ممکن است یک متخصص فیزیوتراپی با شما شروع به کار کند و تمرینات مختلفی را برای افزایش قدرت عضلات شما، تسریع روند بهبودی و افزایش دامنه حرکتی زانوی شما طراحی کند.
طی مدت زمانی که در بیمارستان هستید، ممکن است پای شما در دستگاه حركت پسيو مداوم كه معمولا با نام دستگاه‌هاي CPM قرار داده شود. این دستگاه در حالتی که شما روی تخت خوابیده‌اید پای شما را، که در جای مخصوص قرار دارد، خم و راست می‌کند. در این حالت بدون این که عضلات کاری انجام دهند، مفصل شما حرکت داده می‌شود؛ این دستگاه کمک می‌کند که عضلات ران شما خشک نشوند و ورم نکنند.
حتی در صورتی که پزشک پای شما را در دستگاه CPM قرار ندهد شما می‌توانید برای افزایش جریان خون در پای خود حرکت پدال (جلو و عقب بردن پا با حرکت دادن مچ پا) یا حرکت Heel Slide (بستن یک نوار یا پارچه به دور پاشنه پا در حالت خوابیده و گرفتن نوار با دو دست و سپس جمع کردن زانو با کمک نوار) را انجام بدهید.
شما زمانی می‌توانید از بیمارستان مرخص شوید که به این شرایط دست یابید: بتوانید خودتان از تخت پایین بیایید و روی تخت بازگردید، زانوی خود را خم و راست کنید و دامنه حرکتی زانوی شما رو به بهبود باشد، بدون کمک دیگران با عصا یا واکر راه بروید، از تعداد کمی پله، بالا و پایین بروید و به خوبی یاد بگیرید که چگونه تمرینات درمانی مخصوص را درخانه انجام دهید.
تمرینات و حرکات اصلاحی که باید در خانه انجام شوند
جراح شما، تمریناتی که باید در دوره‌ی ریکاوری در خانه انجام دهید را به صورت پرینت شده روی برگه در اختیار شما قرار می‌دهد. این برگه‌ها حاوی تصاویر نشان‌دهنده‌ی تمرینات و توضیحاتی در مورد چگونگی انجام آن است. همچنین ممکن است لازم باشد که با یک فیزیوتراپ یا متخصص توانبخشی ملاقات کنید تا اطمینان حاصل کند که شما تمرینات خود را به شیوه‌ی صحیح و ایمن انجام می‌دهید. بسیار مهم است که خودتان را متعهد کنید که حتما تمامی تمرینات تجویز شده را مرتبا انجام دهید. شما باید این تمرینات را تا جایی انجام دهید که موجب درد یا تورم بیشتر در پای شما نمی‌شوند. یک نکته‌ی کلیدی که باید به خاطر داشته باشید این است که نباید در انجام این ورزش‌ها زیاده‌روی کنید و بیشتر از میزان تجویز شده آن‌ها را انجام دهید. به خاطر داشته باشید که بهبودی شما یک روند تدریجی و زمان‌بر است و تمرین‌دادن بیش‌ازحد عضلاتی که هنوز در حال بهبودی هستند، نه‌تنها کار خوبی نیست بلکه می‌تواند موجب آسیب بیشتر به عضلات شود. اجازه دهید که بدنتان به شما بگوید که چه میزان تمرین کردن برای شما کافی است.
تمریناتی که معمولا برای دوره‌ی ریکاوری تجویز می‌شوند:
- خم کردن زانو در حالت ایستاده
- خم کردن زانو با نیروی کمکی (به عنوان مثال خم کردن زانو با کمک دست)
- تمرینات تقویتی زانو با نیروی مقاومتی (مانند تمریناتی که با کش انجام می‌شود)
- تمرین با دوچرخه‌ی ثابت
2 دیدگاه. ارسال دیدگاه جدید
تعویض مفصل زانو فقط یکبار باید انجام شود یا چند بار هم ایرادی ندارد؟
یکبار باید انجام شود