احساس خالی شدن زانو ممکن است تقریباً برای هر کس و در هر زمانی و حتی برای کودکان اتفاق بیفتد. اگر تابه‌حال احساس کرده‌اید که زانویتان خالی می‌شود، حتماً میدانید که این می‌تواند یک تجربه تکان دهنده و حتی ترسناک باشد. خالی شدن زانو، چه وقتی که کودک شما در حال راه رفتن بوده و ناگهان زمین بخورد، یا او شروع به ایستادن کند و ناگهان دوباره در جای خود بنشیند، اصلاً خوشایند نیست؛ اما مهم‌تر از همه، این موضوعی است که با ایمنی کودک ارتباط دارد و درمان آن می‌تواند خطر افتادن کودک را کاهش دهد. خالی کردن زانو می‌تواند یک مشکل ساده در سلامتی تلقی شود، اما فهمیدن علت آن و تعیین یک روش درمانی می‌تواند فرزند شما را از لحظه‌های آزاردهنده و خجالت‌آور در زندگی نجات دهد. اگر زانوی او به‌خودی‌خود بهبود نیابد، ممکن است با گذشت زمان بدتر شود، بنابراین جستجوی علت را شروع کرده و قبل از اینکه دیر شود، به فکر درمان این مسئله باشید. حتماً کودک خود را برای معاینه کامل نزد یک پزشک متخصص ببرید تا هرگونه آسیب احتمالی در مفصل زانو و بافت‌های نرم اطراف آن تشخیص داده شود.
علت خالی شدن زانو در کودکان
به‌طورمعمول، خالی کردن زانو با چند علامت دیگر همراه است. طبیعتاً مهم‌ترین آن‌ها می‌تواند از بین رفتن قدرت در زانو در هنگام قرار دادن وزن بر روی آن است. همچنین معمولاً التهاب، درد و صداهای پی‌درپی در مفصل بروز می‌کند. همه این موارد، ایستادن و راه رفتن را برای کودک دشوار می‌کند. در اینجا به چند دلیل برای خالی شدن زانو در کودکان اشاره شده است.
آرتروز
هم پوکی استخوان و هم آرتریت روماتوئید یا همان روماتیسم مفصلی می‌توانند باعث آسیب دیدن مفاصل شوند که منجر به بی‌ثباتی زانو خواهند شد. این موارد باعث درد و خشکی مفصل زانو نیز می‌شود.
آسیب رباط صلیبی قدامی ACL
ACL (رباط صلیبی قدامی) یک رباط نسبتاً قوی است که بین مفصل زانو وجود دارد. نقش اصلی آن محدود کردن حرکت روبه‌جلوی (قدامی) استخوان ساق پا (تیبیا) بر روی استخوان ران (فمور) می‌باشد.
هنگامی که ورزشکاران در طول بازی‌هایشان، جهت حرکتشان را به سرعت تغییر می‌دهند، زانوی خود را به سمت عقب می‌پیچند. این تغییر جهت ناگهانی، فشار را بر روی رباط صلیبی قدامی افزایش داده و آن را در معرض پارگی قرار می‌دهد. وقتی زانو مجبور می‌شود که رو به پایین و به سمت بیرون حرکت کند که این تغییرات فراتر از توانایی رباط برای نگه داشتن زانو می‌باشد، رباط صلیبی پاره می‌شود. ورزشکارانی که دچار پارگی رباط صلیبی می‌شوند، اغلب از شنیدن یک صدای “پاپ” در هنگام آسیب دیدگی خبر می‌دهند.
متأسفانه، رباط صلیبی قدامی (ACL) به تنها رباطی است که دچار چنین آسیب‌هایی می‌شود (البته به ندرت). پارگی رباط صلیبی قدامی معمولاً با کمی پارگی در رباط طرفی داخلی (MCL) و یا یک پارگی میانی یا جانبی در مینیسک (غضروف) زانو همراه است. این سه پارگی معمولاً با عنوان “جراحت سه‌گانه ناخوشایند زانو” شناخته می‌شوند.
آسیب دیدگی مینیسک
مینیسک که یک غضروف هلالی شکل در میان زانو است، همانند یک بالشتک سا ضربه‌گیر عمل می‌کند تا ضربه بین استخوان پا و استخوان ران را جذب کند. مینیسک در برخورد با فشار شدید از یک حرکت بالا به پایین، بهتر عمل می‌کند. البته این غضروف، در هنگام یک حرکت پیچشی به این خوبی عمل نمی‌کند، به خصوص هنگامی که فشرده می‌شود. این حرکت می‌تواند باعث ایجاد پارگی در مینیسک شود. وقتی قسمت پاره شده‌ی مینیسک، حرکت زانو را محدود می‌کند، زانو احساس قفل‌شدگی می‌کند.
تورم فوری و درد شدید در زانو از علائم شایع آسیب‌دیدگی مینیسک است. بااین‌وجود مواردی وجود دارد که کمی بعدتر تورم شروع می‌شود یا حتی تورم به‌هیچ‌وجه وجود نخواهد داشت. به یاد داشته باشید که زانوی فرزند شما چگونه آسیب‌دیده است. این به پزشک شما در تشخیص این مشکل کمک می‌کند.
فرسودگی غضروف
آرتروز، عدم حرکت و ساییدگی و پارگی همه می‌تواند منجر به آسیب غضروف شود. تکه‌های کوچک غضروف می‌توانند کلسیفیه (جمع شدن کلسیم در بافت) و سخت شده و در بین استخوان‌های زانو قرار گیرند. این قطعات غضروف به‌عنوان تکه‌های سست شناخته می‌شوند و می‌توانند باعث درد ناگهانی و بی‌ثباتی مفصل شوند. همچنین می‌توانند باعث قفل شدن زانو شوند.
دررفتگی کشکک زانو
اگر دررفتگی جزئی یا کاملی در زانو رخ دهد، در این صورت زانو از جای خود تغییر مکان داده است. این می‌تواند به دلیل آسیب‌دیدگی، ضعف در رباط‌هایی باشد که زانو را در جای خود نگه می‌دارند، ضعف عضلات پا یا شیار کم‌عمق در انتهای استخوان ران که زانو می‌بایست در آن قرار بگیرد.
آسیب عصبی
یکی از دو عصب اصلی پا شما عصب فمورال (در ناحیه‌ی استخوان ران) است. صدمه به این عصب باعث ضعف در عضلات نگه‌دارنده‌ی زانو می‌شود و این باعث بی‌ثباتی می‌گردد. این آسیب می‌تواند در موارد زیادی از جمله دیابت، صدمات، مصرف زیاد الکل و اختلالات عصبی ایجاد شود.
مولتیپل اسکلروزیس (بیماری ام اس)
این وضعیت خود ایمنی باعث می‌شود سیستم ایمنی بدن به پوشش محافظ نورون‌ها حمله کند. ضعف ناشی از این امر باعث خم شدن زانوها می‌شود. اگر فرزند شما دچار ناپایداری زانو شده است، اولین کار، مراجعه به پزشک برای مشخص کردن علت آن است. سپس می‌توانید بهترین روش درمانی را برای فرزند خود پیدا کنید.
درمان خالی شدن زانو در کودکان
آسیب‌دیدگی و جراحات زانو، مسئله‌ای شایع است و می‌تواند منجر به بی‌ثباتی مفصل زانو شود. بدون اقدام به درمان، این شرایط می‌تواند بدتر شود درمان و مراقبت به‌موقع این مسئله، می‌تواند به جلوگیری از عوارض کمک کرده و کودک را از خطر سقوط، ایمن نگه دارید. برای یافتن بهترین راه‌حل برای کمک به سالم و قوی بودن زانوها، به پزشک مراجعه کنید.
داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDS)
داروهای متداولی و بدون نیاز به نسخه‌ای همچون ایبوپروفن، آسپیرین و ناپروکسن درد و تورم ناشی از بی‌ثباتی زانو را کاهش می‌دهند.
اما استفاده از دارو برای کودکان باید حتماً تحت نظر پزشک انجام شود زیرا برخی داروها برای سن کودک شما مناسب نیستند و ممکن است عوارضی به همراه داشته باشند.
اگر این داروهای بدون نسخه برای کاهش درد و تورم کافی نبودند، پزشک شما می‌تواند داروهای قوی‌تری را تجویز کند.
استراحت، استفاده از یخ، فشرده‌سازی و بالا بردن زانو
استراحت، استفاده از یخ، فشرده‌سازی و بالا بردن زانو، راه‌حل‌های استاندارد طلایی در برابر آسیب‌دیدگی هستند. استراحت دادن کودک، استعمال یخ بر روی زانو، پیچاندن آن در یک پانسمان نرم و بلند کردن آن به بهبودی آسیب کمک خواهد کرد یا حداقل، از بدتر شدن آن جلوگیری می‌کند.
نگه‌داشتن زانو
استفاده از یک وسیله‌ی پشتیبان برای مفصل، مانند بریس و بانداژ، به کاهش فشار از روی زانو و پایدار کردن پا کمک می‌کند.
فیزیوتراپی
تا زمانی که کودک شما توسط یک فیزیوتراپیست ارزیابی نشده باشد، باید از فعالیت‌هایی که باعث ایجاد درد در زانو، قفل شدن، صدا دادن و یا خالی کردن می شود جلوگیری کند. ارزیابی جامع زانو توسط یکی از فیزیوتراپیست های ما به تعیین علت دردهای زانو در فرزند شما کمک خواهد کرد و سایر مشکلات احتمالی را نیز رد می‌کند.
متخصص فیزیوتراپی همچنین ممکن است موارد زیر را بررسی کند:
- تراز ساق پا، کشکک زانو و عضلات چهار سر ران
- پایداری زانو، چرخش لگن و دامنه حرکت زانوها و لگن
- کشکک زانو برای علائم درد و حساسیت
- اتصال عضلات ران به کشکک زانو
- قدرت، انعطاف‌پذیری، استحکام، تونوس عضلانی و دور عضلات ران و همسترینگ
- سفتی تاندون آشیل و انعطاف پذیری و موقعیت کف پاها
پس از ارزیابی، فیزیوتراپیست درمان‌های مناسبی را برای درمان علت درد زانو در فرزند شما انجام خواهد داد.
هدف اصلی فیزیوتراپی کاهش درد با کاهش التهاب و بهبود انعطاف‌پذیری عضلات است. این درمان ممکن است شامل ماساژ بافت نرم و کشش برای کشیده‌تر کردن عضلات منقبض شده باشد. اگر خشکی مفاصل در کاهش انعطاف‌پذیری نقش داشته باشد، ممکن است موبیلیزاسیون (دست کاری) مفاصل نیز ضروری باشد. درمان فیزیوتراپی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تمریناتی برای تقویت، کشش و به حداکثر رساندن دامنه حرکت زانوی کودک
- تمرینات تعادلی (معروف به تمرینات حس عمقی – proprioception) برای بهبود پایداری مفصل
- تکنیک‌های دستی با درمان دستی
- تکنیک‌های اولتراسوند تراپی و برقی برای کاهش درد و تورم
- مشاوره در مورد استفاده از بریس، وسایل کمکی برای راه رفتن و ورزش کردن
ورزش
یک فیزیوتراپیست برای معالجه مشکلات زانو یک برنامه ورزشی طراحی خواهد کرد. این برنامه شامل تمریناتی برای تقویت عضلات ضعیف و کشش برای بهبود انعطاف‌پذیری است. کار با یک فیزیوتراپیست نه‌تنها به ترمیم آسیب کمک می‌کند بلکه از بروز مشکلات بعدی نیز جلوگیری خواهد کرد. مدت‌زمان این برنامه درمانی، بستگی به مشکلات و میزان آسیب دارد. ازآنجاکه فیزیوتراپیست ها در توانبخشی زانو و بسیاری از عوامل مؤثر در خالی شدن زانو تخصص دارند، بخش مهمی از یک برنامه درمانی خواهند بود.
البته اگر شما و فرزندتان در خانه نیز تمرینات کاردرمانی را به‌خوبی در خانه انجام دهید، برنامه درمانی به بهترین نحو اثر خواهد داشت. در اینجا چند تمرین برای کشش و تقویت زانوها برای کودک شما معرفی کرده‌ایم. حواستان باشد که کودک قبل از هر تمرین، به‌آرامی بدن خود را گرم کرده باشد و تمرینات را به‌آرامی انجام دهد. برای جلوگیری از صدمات بیشتر، به ناحیه‌ی درد فشار وارد نکنید:
- بلند کردن پای صاف هم خوابیده به روی کمر و هم بر روی شکم
- بلند کردن پای صاف از پهلو
- خم کردن زانو به عقب (زاویه‌ی ۹۰ درجه پا)
- بالا کشیدن پاشنه پا و کشیدن عضله پشت ساق پا
- حرکت اسکات (خم کردن و نشستن روی زانوها) با تکیه بر دیوار
- تمرینات هوازی کم تأثیر مانند شنا یا پیاده‌روی
- تمرینات کششی، مانند تای چی یا یوگا
جراحی
موارد شدید ممکن است نیاز به عمل جراحی داشته باشند. اگر قطعات استخوانی یا بافتی قطع شده‌ای در مفصل وجود داشته باشد، برای جلوگیری از آسیب بیشتر و بازگرداندن حرکت مایع زانو، نیاز به برداشتن آن تکه‌ها با روش جراحی است.
