بیمارانی که دچار ضعف ناگهانی پاها می‌شوند، علائمی در آن‌ها بروز می‌کند که نیاز به توجه فوری دارد. ناپایداری یا ضعف ناگهانی زانو به احتمال زیاد بر اثر یک مشکل اساسی در زانو مانند مشکل عضلانی یا آسیبی غیرمنتظره در بافت‌های محافظ که مفصل را در حرکتی هموار و یکنواخت نگه می‌دارد. متخصصین فیزیوتراپی می‌توانند به شما کمک کنند تا یک برنامه درمانی و ورزش شخصی شده‌ای را طراحی کرده و نحوه استفاده از گرما و ماساژ درمانی را بسته به علت احساس ضعف در زانویتان به شما نشان دهند.
علت احساس ضعف در زانو
زانو مفصل پیچیده‌ای است که به ما امکان می‌دهد طیف گسترده‌ای از حرکات را انجام دهیم. ماهیچه‌های زیادی از مفصل زانو عبور می‌کنند تا حرکت آن را در هنگام راه رفتن، دویدن، خم شدن و بالا رفتن یا پایین رفتن از پله‌ها کنترل کنند. هنگامی‌که از مفصل زانویمان در کل روز برای انجام فعالیت‌هایمان کار می‌کشیم، جای تعجب نیست که ضعف یا ناپایداری ناگهانی در زانو را تجربه کنیم.
ناپایداری زانو، احساسی در مفاصل واقع در زانو است که در هنگام انجام فعالیت‌ها، خصوصاً انواع دینامیک‌تر و پیچیده‌تر، در یک جهت بخصوصی، بیش از حد حرکت می‌کند. این به‌طورمعمول با ضعف و از بین رفتن قدرت در زانو همراه خواهد بود.
- ناپایداری و ضعف زانو می‌تواند در اثر صدمه یا آسیب ساختاری به ساختارهای مختلف زانو ایجاد شود. همچنین با داشتن کنترل نامناسب ماهیچه‌ها و افزایش سستی (کاهش تنش یا سفتی) در رباط‌های اطراف زانو نیز می‌تواند ایجاد شود.
- یکی دیگر از دلایل ناپایداری و ضعف زانو می‌تواند براثر درد در زانو و مهار عضلات مرتبط با آن باشد (درد باعث می‌شود عضلات اطراف زانو به‌طور مؤثر عمل نکنند و این باعث ایجاد احساس ناپایداری و ضعف در زانو می‌شود)، همان‌طور که در آرتروز زانو متوسط تا شدید زانو معمول است.
برخی از ساختارهای اصلی که از آسیب قبلی یا اخیر به زانو آسیب دیده‌اند که ممکن است آسیب دیدگی‌شان به‌درستی تشخیص داده نشده یا تشخیص داده نشده باشد، می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
ضعف عضلات
اگر در کارهای روزمره، از دریافت فعالیت فیزیکی مناسب مفصلی- ماهیچه‌ای برخوردار نباشید، عضلات شما ضعیف می‌شوند. عضلات چهار سر، همسترینگ و گاستروکنمیوس مهم‌ترین عضلاتی هستند که وظیفه پایداری زانو را بر عهده دارند. در مواردی که این عضلات ضعیف می‌شوند، ممکن است منجر به شرایطی مانند سست شدن مفصل زانو و در نتیجه می‌تواند منجر به ضعف و خالی شدن زانو شود.
آرتروز
مهم‌ترین مورد، زمانی است که دچار آرتروز در مفصل زانو می‌شویم. همه‌ی افرادی که در جوانی، فشار زیادی به زانوهایشان وارد می‌کنند، مانند دوندگان با ورزشکارانی دیگر، به‌ناچار دیر یا زود دچار این عارضه می‌شوند. اگر آرتروز به‌موقع درمان نشود، می‌تواند به وضعیتی بحرانی تبدیل گردد که می‌تواند منجر به احساس ضعف در زانو، خالی کردن زانو، قفل شدن زانو شود.
پارگی رباط صلیبی
افرادی که دچار پارگی رباط‌های صلیبی قدامی (ACL) و خلفی (PCL) می‌شوند یا تجربه‌ی این عارضه را در گذاشته داشته‌اند، اگر پارگی رباطشان به‌خوبی درمان و بهبود نیافته باشد، دچار ضعف ناگهانی زانو خواهند شد. رباط‌های ضعیف‌تر منجر به تغییراتی در عملکردهای مربوط به پایداری زانو می‌شود. البته، احساس ضعف در زانوها، می‌تواند نشانه‌ای از پارگی فعلی رباط صلیبی نیز باشد، اما تا قبل از معاینه و ارزیابی پزشکی متوجهی این عارضه نخواهید شد.
پارگی مینیسک
مینیسک، یک حائل یا ضربه‌گیر فیبری-غضروفی است که شوک ایجادشده بین فمور (استخوان ران) و تیبیا (استخوان ساق پا) را جذب می‌کند. معمولاً قفل شدن یا احساس ضعف در زانوها، با آسیب مینیسک همراه هستند.
دررفتگی و نیمه دررفتگی استخوان کشکک زانو
این در شرایطی است که کاسه‌ی زانو شما به طور جزئی از شیار خود در زانو خارج می‌شود (نیمه دررفتگی) و به عقب حرکت می‌کند، یا کاملاً درمی رود (دررفتگی) که در این صورت کاسه‌ی زانو کاملاً از شیار خود حرکت کرده و سپس دوباره به جای خود برمی‌گردد.
به‌جای نادیده گرفتن احساس ضعف در زانو و درمان‌های خانگی سرخود، شدت توصیه می‌شود که زانو توسط یک پزشک متخصص معاینه و بررسی شود. متخصصان ارتوپدی نه تنها مشکل و علت اصلی را به‌خوبی و به‌درستی تشخیص می‌دهند، بلکه می‌توانند درمان‌های هدفمندی نیز انجام دهند که می‌تواند بیمار را از ضعف ناگهانی زانو رهایی بخشند.
درمان احساس ضعف در زانوها
وقتی صحبت از احساس ضعف در زانو می‌شود، گزینه‌های مختلف درمانی برای آن وجود دارد. موفقیت درمان این عارضه، نه‌تنها متوجهی خود زانو، بلکه به آنچه باعث ضعف زانو شده است می‌باشد. به عنوان مثال مراقبت برای درد ناشی از آرتروز، اغلب شامل ترکیبی از درمان‌ها می‌شود. حتماً با پزشک خود درباره بهترین برنامه درمانی برایتان مشورت کنید.
دارو
داروهای بسیاری، اعم از با نسخه و داروهای بدون نیاز به نسخه برای درمان آرتروز و کنترل درد استفاده می‌شوند. داروهای رایج عبارت‌اند از مسکن‌های درد بدون آسپرین، داروهای ضدالتهاب، کورتیکواستروئیدها، داروهای اصلاح‌کننده بیماری و داروهای خواب.
سرما/گرما درمانی
استفاده از گرما یا سرما بر روی مفاصل می‌تواند باعث تسکین کوتاه‌مدت درد و خشکی مفاصل شود. کیسه‌های یخ به کاهش التهاب و تورم کمک می‌کند و ممکن است برای دوره‌های تشدید درد و التهاب مفید باشد. گرما در شل شدن عضلات و افزایش گردش خون کمک می‌کند.
کنترل وزن
کاهش وزن با کاهش دادن استرس و فشار بر روی مفاصل، به کاهش درد کمک می‌کند. از این گذشته، زانوهای شما بار کامل وزن شما به‌علاوه هر آنچه حمل می‌کنید را تحمل می‌کنند.
درمان ضعف زانو با فیزیوتراپی
فیزیوتراپیست با پرسیدن یک سری سؤالات، مانند موارد زیر، در تلاش برای تشخیص علت احتمالی ناپایداری زانو، ارزیابی خود را آغاز خواهد کرد:
- وقتی برای اولین بار ناپایداری و ضعف زانو را تجربه کردید، چه‌کاری انجام می‌دادید؟
- آیا قبلاً صدمه‌ای به آن زانو وارد شده است؟ اگر چنین بوده، آیا تورم و دردی وجود داشته است؟
- فعالیتی که در حال حاضر بیشتر از همه باعث بی‌ثباتی زانو می‌شود چیست؟
- آیا زانوی شما قبلاً توسط یک فیزیوتراپیست تحت درمان یا ارزیابی قرار گرفته است؟
بعد از آنکه متخصص فیزیوتراپی سؤالاتی را از شما پرسید، زانوی شما را معاینه می‌کند و حرکت و عملکرد زانو را ارزیابی می‌کند. برای این کار از شما می‌خواهد تا حرکات و اقدامات خاصی را انجام دهید. وی به تورم، تونوس عضلانی توجه خواهد کرد و هرگونه عدم تقارن در زانو را در مقایسه با زانو بدون آسیبتان نکته برداری می‌کند.
متخصص فیزیوتراپی شما همچنین ممکن است رباط‌ها و ساختارهای مختلف زانویتان را آزمایش کند تا مشخص شود که احتمالاً آن‌ها قبلاً آسیب دیده‌اند یا خیر. اگر فیزیوتراپیست شما متوجه شود که هیچ سابقه و مدرکی در مورد آسیب‌های ساختاری در زانو وجود ندارد و شاید در عوض مشکلی در کنترل عضلات ضعیف داشته باشید که باعث افزایش سستی در رباط‌های زانو شده است، یک برنامه درمانی را تهیه می‌کند که این مشکلات را به شرح زیر مورد هدف قرار می‌دهد: (این برنامه طراحی شده، برای بازگشت بیمار ورزش. در صورتی که در انجام فعالیت‌های روزمره یا فعالیت‌های کاری خود دچار ضعف و بی‌ثباتی در زانو می‌شوید و البته در هیچ ورزشی فعالیت ندارید، ۱ تا ۶ هفته برنامه‌ی درمانی باید برایتان کافی باشد.)
مرحله ۱: هفته ۰ تا ۴ – ۲ جلسه در هفته
هدف – ماساژ و آزادسازی ساختارهای منقبض شده، موبیلیزاسیون مفصل در صورت لزوم، برنامه تقویتی برای تمرینات ناحیه‌ی هسته بدن، لگن و زانو – تمریناتی در صفحه‌ی ساژیتال. در این دوره درمانی، بسته به شرایط بیمار، ممکن است از زانوبند یا چسب زانو استفاده شود. تمرینات تعادلی / پایداری.
مرحله ۲: هفته ۵ تا ۸ – ۲ جلسه در هفته (ساعت چهار)
فقط چسب زدن (تیپینگ) از بریس یا زانوبند استفاده نمی‌شود مگر در صورت نیاز. افزایش بار و تمرینات پیشرفتی در صفحات جلویی (صفحات مخصوص تمرین توانبخشی). تمرینات ۴ طرفه‌ی مفصل ران و زانو در این مرحله انجام می‌شود، اگر وضعیت بهبودی بیمار به خوبی پیش می‌رود. تمرینات پایدار کننده‌ی وابسته به حس عمقی افزایش داده می‌شود. از هفته ۶ به بعد می‌توانید تمرین‌های مخصوص ورزش را اضافه کنید.
مرحله ۳: هفته ۹ تا ۱۲ – ۱ جلسه در هفته (h4)
شدت تمرینات ورزشی و فعالیت‌های پلیومتری افزایش می‌یابد. هنگامی‌که بیمار قادر به شرکت در تمرینات ورزشی خاص تماسی و غیر تماسی، بدون علائم، ضعف، بی‌ثباتی یا درد است، برای یک دوره تمرین خاص، مثلاً برای ۴۵ دقیقه، طی یک دوره ۱ تا ۲ هفته قبل از شروع مجدد می‌تواند به فعالیت ورزشی خود بازگردد.
تمرین کم اثر
تمرینات ورزشی منظم، ازجمله تمرینات عضلات و مفصل، برای بهبود قدرت و انعطاف‌پذیری حائز اهمیت هستند. این تمرینات می‌توانند باعث کاهش درد، افزایش دامنه‌ی حرکات، کاهش خستگی شود و به شما کمک کند ظاهر و احساس بهتری داشته باشید؛ و هنگامی‌که این تمرینات به‌درستی انجام شود، مفاصل “فرسوده” نخواهد شد و یا علائم آرتروزتان افزایش نخواهد یافت.
تزریق
گاهی اوقات از اسید هیالورونیک، ماده‌ای که در مفاصل طبیعی و سالم تولید می‌شود، برای تسکین موقتی درد زانو استفاده می‌شود. همچنین می‌توان داروهای بی‌حسی همره با یک داروی ضدالتهاب کورتیکواستروئید (معمولاً کورتیزون) را به زانو تزریق کرد تا زانو را بی‌حس کرده و به جلوگیری از بروز درد کمک کند.
وسایل کمکی
شما می‌توانید با استفاده از عصا یا وسایل کمکی دیگر برای راه رفتن، از زانوهای خود محافظت کنید تا از وارد شدن فشار بیش‌ازحد بر روی آن‌ها جلوگیری شود. کفی‌های طبی به نام ارتوتیک، برای پشتیبانی، تراز کردن و بهبود عملکرد پا طراحی شده‌اند. این کفی‌ها به‌نوبه خود می‌توانند فشار روی زانوها را کاهش دهند.
استفاده از زانوبند طبی
انواع مختلف بریس یا زانوبند طبی ممکن است به کاهش درد زانو و بهبود عملکرد و تحرک آن کمک کند. یک زانوبند “support” از کل بار روی زانوی شما پشتیبانی می‌کند و وقتی‌که تنها یک‌طرف زانو آسیب دیده است، یک بریس “unloader” وزن را تنها در یک طرف پشتیبانی می‌کند.
اجتناب از آسیب و ضعف در زانو
اقدامات خاصی برای جلوگیری از این آسیب‌های زانو وجود دارد از جمله اجتناب از بالا رفتن مکرر از پله‌ها. ورزش‌های با بار زیاد مانند دویدن، اسکی سراشیبی و ایروبیک با تأثیر بالا؛ فعالیت‌های بدنی که شامل حرکت سریع برای شروع و پایان، حرکات پیچشی یا فشارهای ناشی از ضربه منی باشند؛ خم شدن بیش‌ازحد و زانو زدن. بلند کردن یا هل دادن اشیاء سنگین. نشستن روی سکوهای یا صندلی‌های بسیار کوتاه. هنگامی‌که اجتناب از این کارها امکان‌پذیر نیست، سعی کنید بین کار یا ورزشتان به طور متناوب مدت‌زمانی را استراحت کنید تا مفاصل شما به خاطر فشار ناشی از کارهای تکراری خسته نشوند.
