عقب زدگی زانو: علت و درمان ژنور کورواتوم زانو با فیزیوتراپی و بریس

عقب زدگی زانو که تحت عنوان ژنو رکوروتوام نیز شناخته می‌شود یک نوع آسیب دیدگی در میان ورزشکارانی است که در فعالیت‌های ورزشی که تماس جسمانی بالایی دارند از قبیل فوتبال، اسکی، بسکتبال و مواردی از این قبیل رخ می‌دهد اما آسیب دیدگی زانو می‌‌تواند در هر فرد دیگری به غیر از ورزشکاران و به ویژه افرادی که در هنگام صاف بودن زانو به مفصل‌ها ضربه وارد شده است رخ دهد. این امر می‌‌تواند بر روی حرکات زانوی شما تاثیر بگذارد و در صورتی که از بروز آن جلوگیری نشود بازدهی شما را دستخوش تغییر خواهد کرد. عقب زدگی زانو زمانی رخ می‌‌دهد که مفصل زانو بیشتر از دامنه حرکات طبیعی خود کشیده می‌شود و این امر باعث می‌‌شود که ساختارهای زانو و قسمت پشت مفصل زانو تحت فشار قرار گیرد. شدت آسیب دیدگی زانو بر اساس شدت ضربه وارد شده به زانو مشخص خواهد شد آسیب دیدگی زانو ناشی از عقب زدگی آن می‌‌تواند از یک التهاب خفیف و تورم و درد و آسیب دیدگی بافت تا سایر مشکلات شدیدتر از قبیل آسیب دیدگی رباط صلیبی پا و آسیب دیدگی رباط خلفی پا و رباطی که در قسمت پشت زانو قرار دارد متغیر باشد. بدون شک عقب زدگی زانو بر روی حرکت کردن و توانایی عملکردی شما برای انجام فعالیت‌های روزمره تاثیر می‌گذارد. اگر شما دچار این مشکل هستید متخصص فیزیوتراپی می‌تواند با ارائه برخی روش‌های پیشنهادی و تمرینات ورزشی بهبود شما کمک کند.

علل عقب زدگی زانو چیست؟ 

عقب زدگی زانو دلایل متعددی دارد که برخی از آنها به شرح زیر می‌باشد:

• ضعیف بودن عضله باز کننده پا یکی از دلایل بروز این مشکل محسوب می‌‌شود. بیماران به کشش زیاد زانوی خود می‌‌پردازند تا از سقوط کردن روی زمین جلوگیری کنند که این امر می‌‌تواند باعث بروز مشکل شود. در بیمارانی که دچار فلج شدگی عضله چهار سر ران هستند این مکانیسم جبران کننده انجام می‌شود.
• معمولاً در هنگام شروع حالت ایستادن زانوی خود را می‌چرخانیم تا بتوانیم بایستیم که این امر باعث می‌شود تماس زمین با زانو کم شود. در مواردی که عضله باز کننده پا در هنگام ایستادن دچار اسپاسم می‌شود حرکت چرخشی عادی زانو به یک حرکت غیر عادی تبدیل خواهد شد.
• ضعف عضلات باسن باعث چرخش لگن در قسمت پایین کمر به سمت جلو، چرخش شدید لگن و عقب زدگی زانو خواهد شد. این وضعیت در افرادی که در L5 ستون فقرات دچار آسیب دیدگی شده اند دیده می‌شود.
• ضعف عضلات همسترینگ یکی دیگر از دلایل عقب زدگی زانو است که در کودکان مبتلا به فلج مغزی دیده می‌شود. برای ایستادن باید عضله چرخاننده زانو منقبض شود تا بتواند به کنترل حرکت چرخشی زانو بپردازد به ویژه در مواردی که عضله باز کننده زانو دچار اسپاسم شده است. اسپاسم عضله چرخاننده زانو باعث عقب زدگی شدید و دائمی زانو خواهد شد.
• به علت اسپاسم و انقباض عضله چرخاننده زانو در قسمت پشت آن، فرد دچار عقب زدگی زانو خواهد شد که در این حالت زانو به علت ناتوانی فرد برای تکان دادن تیبیا به سمت جلو در حالت ایستاده و به علت سفتی زانو دچار عقب زدگی شدید می‌‌شود. بیمارانی که قصد دارند از بروز این مشکل جلوگیری کنند باید از یک الگوی مناسب برای راه رفتن پیروی نمایند.
• اجتناب از فشار بر روی قسمت سینه پا به علت اسپاسم و انقباض عضلات پشت پا باعث می‌شود که دامنه حرکات تیبیا محدود شود و بیمار دچار عقب زدگی زانو شود.
• ضعف عضلات باز کننده زانو باعث بروز این مشکل می‌شود که بیمار با تلاش برای تقویت این عضلات می‌تواند از بروز چنین مشکلاتی جلوگیری نماید.

 علائم و نشانه‌های عقب زدگی زانو چیست؟ 

بزرگسالانی که دچار عقب زدگی زانو هستند در ناحیه کشکک و پشت زانو دچار درد خواهند شد. افرادی که بیش از حد فعالیت دارند رباط‌های زانو و آنها سست شده است و دچار عقب رفتگی زانو می‌‌شوند. زانو دردناک ترین مفصل در افرادی است که فعالیت بسیار زیادی دارد و سندروم درد پاتلوفمورال در آنها شایع است و از سوی دیگر حرکات زانو تحت تاثیر تغییر مکانیک استخوان ران و ساق قرار می‌گیرد. در حالت عادی ران به سمت جلو و عقب روی استخوان ساق حرکت می‌کند اما در مواردی که فرد دچار عقب رفتگی زانو می‌‌شود استخوان ران فقط به سمت جلو می‌چرخد و باعث وارد شدن فشار به استخوان ران و ساق پا خواهد شد. در برخی حالات از قبیل ایستادن ساختارهای کپسولی و رباطی پشت زانو در معرض آسیب دیدگی قرار می‌‌گیرند و این امر می‌‌تواند باعث بروز نقص عملکردی شود. افراد مبتلا به عقب زدگی زانو بسیار آهسته تر از حالت طبیعی راه می‌روند و الگوی راه رفتن آنها بسیار نامناسب است.

 نشانه‌های دیگر عقب زدگی زانو  

در عقب رفتگی زانو سایر مفاصل بدن نیز درگیر می‌‌شوند و ران دچار کشش زیاد خواهد شد و قابلیت خم شدگی مچ پا کاهش پیدا می‌‌کند که این دو مورد بر روی الگوی راه رفتن و توانایی فرد برای انجام فعالیت‌های ورزشی تاثیر می‌گذارند و فرد باید تلاش زیادی کند تا بتواند به سمت جلو حرکت نماید. عضلات چهار سر ران و ساق پا کوتاه می‌شوند و طول عضلات باز کننده زانو افزایش پیدا می‌‌کند. عدم تعادل بین عضلات باز کننده و خم کننده زانو باعث می‌‌شود که عملکرد و پایداری مفصل زانو و ران دستخوش تغییر شود. کشش عضله پشت زانو باعث می‌شود که از توانایی آن برای چرخش پا و ران و زانو کاسته شود و آنان را بر روی عملکرد بهینه زانو تاثیرات منفی خواهد گذاشت و بیمار ناپایداری زانوی خود را احساس خواهد کرد.

 از چه روش‌هایی برای درمان عقب زدگی زانو استفاده می‌شود؟

با توجه به شدت عقب زدگی زانو پزشکی یکی از روش‌های درمانی زیر را توصیه خواهد کرد:

 فیزیوتراپی 

پزشک انجام فیزیوتراپی را برای بهبود قدرت عضلات چهار سر ران و برای بهبود عقب زدگی زانو تجویز خواهد کرد. فیزیوتراپی همچنین شامل روش های آموزش نحوه راه رفتن و حفظ حالت بدن است که به بیمار کمک می‌کند بر روی توانایی صحیح و حفظ کنترل پای خود تمرکز کند. روش های مورد استفاده در فیزیوتراپی شامل موارد زیر می باشند:

 چسب زدن زانو

در این روش قسمت پشت زانو چسب زده می‌شود که هدف از چسب زدن زانو این است که یک فیدبک حسی برای بیمار ایجاد شود تا به بیمار کمک کند به این نتیجه برسد که چه موقع می‌خواهد پای خود را بکشد. چسب زدن زانو در افرادی که دچار سندروم تحرک زیاد هستند بسیار مفید و کمک کننده است. اصلاح حالت بدن و الگوی راه رفتن نسبت به چسب زدن زانو برتری دارد و باید از چسب زدن زانو به مدت طولانی خودداری کرد تا بیمار دچار مشکلات بعدی نشود. می‌توان به اشکال مختلف از چسب استفاده کرد و شما می‌‌توانید از یک تکه چسب پهن استفاده نمایید یا آن که دو عدد چسب باریک را روی زانوی خود قرار دهید. در هر روشی که انتخاب می‌کنید باید برای چسب زدن، زانوی شما در حالت خنثی قرار داشته باشد. به جای آنکه چسب را در حالت ایستاده روی زانوی خود قرار دهید بهتر است به پشت دراز بکشید و از کسی بخواهید آن را روی زانوی شما قرار بدهد.

 استفاده از دستگاه حرکتی هوشمند 

انواع مختلفی از دستگاه حرکتی هوشمند وجود دارد که به شما کمک می‌کند تا بتوانید حرکات زانوی خود را مشاهده کنید و از طریق هدفون فیدبک دریافت نمایید. این فیدبک به شما کمک می‌کند به سرعت به بهبود وضعیت زانوی خود کمک کنید. این دستگاه همچنین برای اهداف ورزشی و البته کمک به بهبود افراد مبتلا به سکته مغزی کاربرد دارد.

 استفاده از بریس زانو  

انواع مختلفی از بریس زانو و ارتوز در بازار وجود دارد که دور زانو قرار می‌‌گیرند و از عقب رفتگی زانو جلوگیری خواهند کرد. بریس زانو به کنترل حرکات شما کمک می‌‌کند و این امر از طریق محافظت و ایجاد پایداری مورد نیاز برای جلوگیری از عقب رفتگی زانو محقق خواهد شد. در این روش هیچ یک از زانوهای شما دچار عقب رفتگی نخواهد شد.

 تمرینات ورزشی تقویت کننده 

افرادی که دچار سکته مغزی شده‌ اند یا در گذشته دچار سایر انواع آسیب دیدگی‌ها شده اند می‌توانند از مزایای تمرینات و ورزش زانو بهره مند شوند تا عضلات زانو ه ا در قسمت مفصل قوی و پایدار شود تا از آسیب دیدگی زانو عقب ‌گرفتگی آن جلوگیری گردد. برخی از تمرینات تقویت کننده عضلات زانو عبارتند از حرکت اسکات، بالا آوردن پا به صورت صاف و تمرینات مخصوص تقویت عضلات همسترینگ. قبل از انجام هر نوع تمرین با پزشک خود صحبت کنید تا شما را در خصوص نحوه انجام آنها را راهنمایی کند.

 برای درمان عقب رفتگی زانو باید چه کاری انجام بدهم؟ 

 شما می‌توانید با رعایت نکات زیر از بروز عقب رفتگی زانو جلوگیری کنید:

• به حالت زانوی خود در هنگام انجام فعالیت‌های روزمره توجه کنید در حالت ایستا به مطابقت صحیح زانوی خود توجه داشته باشید به عنوان مثال با اجتناب از قفل شدن زانو به حالت بدن خود در هنگام ایستاده توجه کنید و در حالت نشسته از قرار دادن مچ پای خود روی چهارپایه خودداری کنید زیرا این کار باعث کشیدگی زانو و بروز مشکلات بعدی خواهد شد.
• در هنگام انجام فعالیت حرکتی از قبیل بلند شدن از روی صندلی و ایستادن و بالا رفتن از پله به حفظ مطابقت صحیح زانوی خود توجه کنید.
• برای بهبود وضعیت زانوی خود به حفظ تعادل آن اهمیت بدهید.
• انجام تمرینات تقویت کننده بپردازید که به صورت متعادل باعث قوی شدن عضلات باز کننده و خم کننده پا می‌شوند. اگرچه حس تعادل بین عضلات چهار سر ران و عضلات همسترینگ در جلوگیری از آسیب دیدگی زانو اهمی‌ت زیادی دارد متاسفانه نمی‌توان نسبت متعادل قدرت بین این گروه از عضلات را مشخص کرد زیرا این مسئله علاوه بر نوع فعالیت ورزشی به زاویه سایر مفاصل نیز بستگی دارد.
• در هنگام انجام فعالیت ورزشی به ویژه تمریناتی که با پرش همراه هستند احتیاط کنید که دچار عقب رفتگی زانو نشوید.
• پس از انجام تمرینات کششی و ورزشی که باعث عقب رفتگی زانو می‌شوند خودداری کنید به عنوان مثال در هنگام انجام کشش ساق پا و عضلات همسترینگ بسیار احتیاط کنید.
• با پزشک خود در خصوص بهترین نوع فعالیت ورزشی صحبت کنید تا شما را راهنمایی کند. اجتناب از عقب رفتگی زانو مستلزم کنترل مفصل در هنگام انجام حرکات ورزشی سنگین و سرعتی است و ممکن است لازم باشد از انجام برخی فعالیت‌های ورزشی از قبیل راگبی و هاکی خودداری کنید و پزشک از شما بخواهد به سراغ تمرینات ورزشی که با حرکات پرشی همراه هستند بروید.
• افرادی که دچار عقب رفتگی زانو هستند بهتر است از تمرینات ورزشی مناسب از قبیل تایچی که با حرکات آرام و کنترل شده همراه هستند بهره بگیرند. تمرینات ورزشی سنگین و تمریناتی که با تغییر مداوم مسیر همراه هستند از قبیل ورزش‌هایی که با راکت انجام می‌شوند باعث بروز آسیب دیدگی بیشتر خواهند شد. تمرینات ورزشی ساده مخصوص تعادل برای این گروه از افراد مفید است زیرا به آنها کمک می‌کند زانوی خود را در حالت خنثی قرار بدهند و به حفظ این حالت کمک کنند.
• قبل از شروع ورزش باید وقت بگذارید و به گرم کردن بدن خود بپردازید تا از عقب رفتگی زانو جلوگیری شود و همه بدن شما از قبیل مفاصل و عضلات زانو برای انجام فعالیت‌های ورزشی سنگین آماده شوند.
• اگر شما می‌‌خواهید که ریسک عقب رفتگی زانو را کاهش دهید باید پس از هر فعالیت ورزشی و یا مسابقات به بدن خود فرصت بدهید به ترمیم خودش بپردازد و دوباره قدرت خود را به دست بیاورد این مسئله در افرادی که به انجام فعالیت‌های ورزشی سنگین می‌‌پردازند اهمیت بیشتری دارد.