زانودرد هنگام ایستادن دلایل گوناگونی دارد که شایع‌ترین آنها سندرم پاتلوفمورال (PFS) و آرتروز زانو است. آرتریت مفصل زانو باعث زانودرد مزمن و بلندمدتی می‌شود که حرکت دادن مفصل زانو را دشوار می‌کند. همچنین آرتریت مفصل زانو را خشک‌تر و کندتر می‌کند و دامنه حرکتی مفصل را کاهش می‌دهد. تمام این عوارض ایستادن از حالت نشسته یا چمباتمه را برای بیمار دشوار می‌کند.
خوشبختانه با افزایش آگاهی درباره عارضه‌های فوق می‌توانید مشکلتان را درمان کنید و زانودردتان را تسکین بدهید.
دلایل زانودرد
اگر هنگام ایستادن دردی عمیق، سنگین یا تیز و تیرکشنده را در زانو احساس می‌کنید، احتمالاً ابتلا به یکی از سه عارضه زیر علت درد گرفتن زانوی‌تان است:
سندرم پاتلوفمورال
سندرم پاتلوفمورال (PFS) یا سندرم درد پاتلوفمورال نوعی عارضه دردناک زانو است و زمانی بروز می‌یابد که عصب‌های جلوی زانو درد را حس کنند. سندرم پاتلوفمورال شایع‌ترین علت زانودرد است. دلایل ابتلا به سندرم پاتلوفمورال متعدد و پیچیده است، اما در اکثر مطالعات چهار عامل اصلی زیر علت بروز این سندرم دانسته شده است:
- عدم‌هم‌ترازی پاها و یا منظم نبودن کشکک زانو
- عدم تعادل عضلانی پاها
- بیش‌فعالی و تحمیل بار بیش از اندازه به زانو
- آسیب‌دیدگی
استفاده نامناسب و بیش از اندازه از مفصل زانو مهم‌ترین عامل از میان چهار عامل فوق است.
فعالیت بیش از اندازه با زانوی دچار مشکلات ساختاری دردسرساز می‌شود. عدم تعادل عضلانی یعنی قوی‌تر یا منعطف‌تر بودن یک سمت زانو از سمت دیگر به درد و التهاب دامن می‌زند.
پیامد عدم تعادل عضلانی این است که نیروهای وارد بر زانو از طریق کانال‌های عادی، یعنی از طریق عضلات چهارسر و دیگر عضلات دور کاسه زانو و شیار تروکلئار به جریان نمی‌افتد. در نتیجه عصب‌های تاندون‌ها، بافت‌های سینوویال و عضلات دور کاسه زانو تحریک می‌شود.
چه کسانی مستعد ابتلا به سندرم پاتلوفمورال هستند؟
سندرم پاتلوفمورال به طور عمومی در ورزشکاران و افرادی که به دویدن، بسکتبال و سایر ورزش‌ها علاقه‌مند هستند، مشاهده می‌شود. بانوان نیز، به ویژه در سنوات جوانی، در معرض ابتلا به این سندرم قرار دارند. شایع بودن سندرم پاتلوفمورال در بانوان تا حدودی به دلیل احتمال بالاتر عدم هم‌ترازی کشکک زانو و عدم تعادل عضلات در این گروه جنسی است.
علائم سندرم پاتلوفمورال در شرایطی که زانو خم می‌شود، مانند نشستن طولانی، انجام ورزش‌هایی که نیازمند اسکات عمیق است و به‌طور کلی در هنگام بالا رفتن از پله‌ها بیشترین شدت خود را نشان می‌دهد. تقویت عضلات اطراف مفصل ران و عضلات چهارسر و کشش باندهای ایلیوتیبیال، همسترینگ و چهارسر نیز می‌تواند فشار و تنش روی زانو را کاهش دهد.
تحلیل رفتن مزمن مینیسک
مینیسک قطعه غضروفی لاستیکی C شکلی است که از زانو محافظت می‌کند. پارگی ناگهانی مینیسک باعث می‌شود که پا قفل کند و توانایی‌تان برای راه رفتن مختل شود، البته غضروف زانو عموماً به مرور زمان در اثر فرسایش تدریجی آسیب می‌بیند. تحلیل رفتن مینیسک باعث می‌شود که زانودرد هنگام ایستادن برای‌تان مشکل‌ساز شود.
تحلیل رفتن مزمن مینیسک پیامد دویدن یا ایستادن مداوم است. پارگی حاد مینیسک معمولاً نتیجه چرخش یا چرخش محوری ناگهانی است که در بازیکنان فوتبال یا بسکتبال شایع است. پارگی مینیسک عموماً به دردی موضعی دامن می‌زند که هنگام چرخش و سر پا نشستن بیشتر می‌شود.
شدت درد ناشی از پارگی مینیسک در تمام بیماران یکسان نیست، اما برخی بیماران توانایی انجام کارهای زیر را دارند:
- راه رفتن؛
- ایستادن؛
- نشستن و یا
- خوابیدن.
عده‌ای از بیماران نیز با درد و ورم مفصل مواجه می‌شوند.
وقتی غضروف به مرور زمان ساییده می‌شود، تکه‌های کوچکی از غضروف داخل مفصل گیر می‌افتد. این اتفاق ممکن است حین تغییر وضعیت از حالت نشسته به ایستاده یا حین حرکت رخ بدهد. اگر زانوی‌تان قفل کرد یا الگوی راه رفتنتان را تغییر داد، حتماً برای ارزیابی به جراح ارتوپد مراجعه کنید.
آرتروز
هرچه سن بالاتر می‌رود، غضروف زانو نیز بیشتر ساییده می‌شود. اصطکاک ناشی از کشیده شدن استخوان‌های زانو روی هم موجب بروز علائم زیر می‌شود:
- درد؛
- آسیب دیدن مینیسک؛
- التهاب و یا
- بدشکلی استخوان.
هرچند آرتروز زانو معمولاً پیامد بالا رفتن سن است، بسیاری از جوانان نیز دچار آرتروز زودرس می‌شوند، به خصوص اگر سابقه آسیب‌دیدگی جدی زانو را در گذشته داشته باشند.
آرتروز راه رفتن یا ایستادن طولانی مدت را برای بیمار سخت می‌کند. ثابت شده است که رفع تنش مفصل از طریق نشستن یا دراز کشیدن دوره‌ای یا مصرف داروهای ضدالتهابی علائم را موقتاً تسکین می‌دهد، البته کاهش وزن و لاغری راهکار بلندمدت مؤثرتری است.
درمان
روش‌های درمان محافظه‌کارانه معمولاً برای درمان عارضه‌هایی به کار برده می‌شود که باعث درد زانو هنگام ایستادن می‌شود.
روش R.I.C.E
روش R.I.C.E RICE سرواژه استراحت (Rest)، یخ (Ice)، باندپیچی (Compression) و بالا گذاشتن (Elevation)) است:
- به پا استراحت بدهید؛
- کیسه یخ را به طور منظم روی زانو بگذارید؛
- زانو را با باند ببندید و
- زانو را بالاتر از سطح قلب بگذارید.
پروتکل RICE را می‌توانید بلافاصله پس از آسیب‌دیدگی و پیش از مراجعه به پزشک پیاده کنید.
درمان دارویی
عارضه‌های سندرم پاتلوفمورال، پارگی مینیسک و آرتروز زودرس همگی زانو را ملتهب می‌کنند. مصرف داروهای ضدالتهابی بدون نسخه مانند استامینوفن و ایبوپروفن درد و ورم را کاهش می‌دهد. همچنین ثابت شده است که داروهای غیراستروئیدی ضدالتهابی (NSAIDs)، به ویژه ناپروکسن برای تسکین درد سندرم پاتلوفمورال بسیار مؤثراند و جزء داروهای خط اول درمان آرتروز هستند.
اگر داروهای بدون نسخه مؤثر نباشد، پزشکان معمولاً داروهای NSAID قوی‌تری را تجویز می‌کنند. اگر علائم همچنان واکنش رضایت‌بخشی به داروهای خوراکی نشان ندهد، تزریق امتحان می‌شود. معمولاً ابتدا یک دوره تزریق کورتیزون (کورتون) انجام می‌شود، تزریق کورتیزون درد اکثر بیماران را تا حدی تسکین می‌دهد، هرچند مدت زمان تسکین درد برای تمام بیماران یکسان نیست. برای درمان آرتروز زانو تزریق‌های دیگری که موجب روانی و لغزندگی مفصل می‌شود، به عنوان آخرین راه چاره توصیه می‌شود.
فیزیوتراپی
تأثیر فیزیوتراپی در تسریع فرآیند بهبود آرتروز، پارگی منیسک و سندرم پاتلوفمورال به طور قطعی ثابت شده است. متخصصان فیزیوتراپی از روش‌هایی مانند تمرینات تقویتی، تمرینات انعطاف‌پذیری (نرمش) و ماساژ برای این منظور استفاده می‌کنند. انجام تمرینات ساده تقویتی مخصوص عضلات زانو، که بر تقویت گروه‌های عضلانی اطراف زانو، مانند عضلات چهارسر یا عضلات ابداکتور تمرکز دارد، تأثیر قابل توجهی در کاهش علائم دارد و اغلب بیماران را به شگفتی می‌اندازد. تمرینات تقویتی برای عضلات چهارسر، به خصوص تمرینات ایزومتریک عضله چهارسر، بهترین تمرینات برای حفظ سلامتی زانو و کاهش درد زانو هستند.
جراحی
درمان سندرم پاتلوفمورال یا آرتروز به ندرت به جراحی نیاز پیدا می‌کند، بااین‌حال جراحی را می‌توان برای ترمیم مینیسک پاره شده انجام داد؛ البته جراحی به ندرت برای پارگی فرسایش مزمنی ضروری می‌شود که باعث زانودرد هنگام ایستادن می‌شود.
تشخیص زودهنگام و بهره‌گیری از روش‌های درمان محافظه‌کارانه مانند مصرف داروهای ضدالتهاب، بستن بریس یا زانوبند طبی یا تزریق کورتیزون به بهبود عارضه کمک می‌کند و لزوم انجام دادن جراحی‌هایی مانند تعویض زانو به دلیل ابتلا به آرتروز را از بین می‌برد. استفاده از بریس نگهدارنده زانو یا تزریق کورتیزون نیز برای به تأخیر انداختن جراحی، حتی در صورت وجود آسیب‌های مزمن مقاوم توصیه می‌شود.
مقابله با زانودرد هنگام ایستادن
زانودرد هنگام ایستادن بسیار آزاردهنده و ناتوان کننده است و فعالیت‌ها را محدود می‌کند. بیماران به دلیل این درد مجبور می‌شوند انجام دادن فعالیت‌های موردعلاقه‌شان را متوقف کنند. عارضه‌های فرسایشی مزمن مانند آرتروز و پارگی مینیسک می‌تواند عوارض بسیار جدی‌تری را به دنبال داشته باشد.
ترکیب تشخیص زودهنگام، درمان مؤثر و ایجاد تغییرات مفید در سبک زندگی، مانند کاهش مصرف الکل، ترک سیگار و نگه داشتن وزن در حد سالم می‌تواند برای تسکین درد کافی باشد و کمکتان کند تا فعالیت‌های محبوبتان را دوباره بدون درد انجام بدهید.
