درمان و توانبخشی پارگی منیسک خارجی زانو (مینیسک لترال)
مینیسک خارجی یک ضربه‌گیر c-شکل است که در قسمت بیرونی زانو قرار دارد. مینیسک خارجی یک ضربه‌گیر مهم و ضروری در قسمت خارجی زانو است که حدود ۷۰ درصد از ضربات جانبی را جذب می‌کند. پارگی مینیسک جانبی به اندازه پارگی مینیسک داخلی شایع نیست زیرا منیسک جانبی بیشتر متحرک است و به اندازه پلاتئو تیبیال خارجی ثابت نیست، همان طور که منیسک میانی تا پلاتئو تیبیال میانی است بنابراین زمانی که زانو از سمت خارجی خود دچار آسیب‌دیدگی می‌شود؛ مانند پارگی مینیسک خارجی، باید حتماً این آسیب‌دیدگی و پارگی ترمیم شود زیرا در غیر این صورت باعث افزایش فشار بر اجزای خارجی زانو شده و در نهایت زانو دچار آرتروز می‌شود.
روش‌های درمانی استاندارد برای درمان پارگی مینیسک خارجی عبارتند از:
- مشاهده علائم به مدت حداقل ۴ تا ۶ هفته. امکان بهبودی خود به خودی در بزرگسالان وجود دارد اما در برخی موارد ممکن است این بهبودی حاصل شود.
- فعالیت‌های مطمئن تقویتی مانند دوچرخه سواری که نیاز به چرخش و خم کردن زیاد زانو ندارند.
- مصرف داروهای ضدالتهابی (دیکلوفناک / ولتارین یا ایبوپروفن / موترین) به مدت ۱ تا ۲ هفته
- عمل جراحی آرتروسکوپی
دوران بهبودی مورد انتظار پس از عمل جراحی آرتروسکوپی مینیسک آسیب‌دیده بین ۲ تا ۸ هفته است که به شدت پارگی بستگی دارد.
علت پارگی مینیسک زانو چیست؟
پارگی مینیسک خارجی زمانی اتفاق می‌افتد که زانو در حالی که کف پا محکم روی زمین قرار دارد به طور ناگهانی بچرخد. پارگی ممکن است به تدریج و به دلیل کاهش خاصیت ارتجاعی مینیسک نیز ایجاد شود. در این مورد، یک بخش از استخوان شکسته شده و باعث ساییدگی لبه‌ها شود.
علائم پارگی مینیسک خارجی چیست؟
درد و تورم شدید ممکن است تا ۲۴ ساعت پس از آسیب‌دیدگی رخ دهد. راه رفتن دشوار می‌شود. ممکن است در هنگام خم کردن یا چرخاندن زانو، درد شدید شود. قسمت شل شده غضروف نیز ممکن است در مفصل باقی مانده و باعث قفل‌شدگی موقتی زانو شده و مانع صاف کردن پا شود.
اگر شما دچار پارگی مینیسک شده باشید ممکن است علائم زیر را تجربه کنید:
- نتوانید پای خود را به راحتی صاف کنید و ممکن است زمانی که زانوی خود را خم می‌کنید، احساس بهتری داشته باشید.
- ممکن است زمانی که به زانوی خود فشار می‌آورید، درد در طول مینیسک و خط مفصل به تدریج افزایش یابد (معمولاً حین انجام فعالیت‌های مکرر). این درد معمولاً زمانی احساس می‌شود که پارگی مینیسک به تدریج و در طول زمان ایجاد شده باشد.
- تورم، خشک‌شدگی یا گرفتگی زانو
پارگی مینیسک چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشک معمولاً سؤالاتی در مورد چگونگی بروز آسیب‌دیدگی، احساسی که از زمان آسیب‌دیدگی در زانو دارید و اینکه آیا دچار آسیب‌دیدگی‌های دیگر در زانو شده‌اید یا نه می‌پرسد.
ممکن است از شما در مورد اهداف فیزیکی و ورزشی که دارید سؤال شود تا به پزشک در تصمیم‌گیری و انتخاب بهترین روش درمان کمک شود.
پزشک در حالی که شما به پشت دراز کشیده‌اید و زانوی خود را خم کرده‌اید، پاشنه پای شما را می‌گیرد و با دست دیگر زانو را به سمت بیرون صف کرده و پای شما را همزمان به سمت داخل می‌چرخاند. ممکن است این کار کمی درد داشته باشد ولی باید علائم خود را خیلی دقیق برای پزشک توضیح دهید. میزان درد و تورم اولیه نکات کلیدی در تشخیص مخل و شدت آسیب‌دیدگی است. اگر تورم زانوی شما دوباره عود کرده یا زانوی شما به طور مکرر خالی می‌کند باید به پزشک اطلاع دهید.
تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (ام آر آی) غالباً برای تشخیص آسیب‌دیدگی‌های مینیسک انجام می‌شود. در تصاویر ام آر آی، مینیسک، سیاه نشان داده می‌شود. هر گونه پارگی به شک خطوط سفید در تصاویر مشخص می‌شود. تصاویر ام آر آی به اندازه ۷۰ تا ۹۰ درصد در تشخیص پارگی مینیسک و شدت آن دقت دارد البته پارگی‌های مینیسک همیشه در تصاویر گرفته شده به روش ام آر آی مشخص نمی‌شود.
پارگی‌های مینیسک که در تصاویر ام آر آی مشخص است به سه درجه تقسیم‌بندی می‌شوند. پارگی‌های گرید یا درجه ۱ و ۲ جدی و خطرناک نیستند و حتی ممکن است در معاینه ارتروسکوپیک نیز تشخیص داده نشوند. پارگی درجه ۳ یک پارگی واقعی است و آرتروسکوپ با دقت ۱۰۰ درصد می‌تواند آن را تشخیص دهد.
درمان پارگی مینیسک خارجی زانو
اگر در ام آر آی، پارگی درجه ۱ و ۲ مشخص شده است اما علائم و معاینات فیزیکی با تصاویر مطابقت ندارند نیازی به انجام عمل جراحی نیست.
پارگی‌های منیسک درجه ۳ معمولاً باید تحت جراحی قرار گیرند. برخی از عمل‌های جراحی برای درمان این نوع پارگی‌های مینیسک عبارتند از:
- ترمیم آرتروسکوپی – یک ارتروسکوپ در زانو قرار داده می‌شود تا به کمک آن بتوان پارگی را دید. یک یا دو شکاف کوچک برای قرار دادن این ابزار در زانو ایجاد می‌شود. بسیاری از پارگی‌های مینیسک را می‌توان با ابزاری شبیه به دارت که در طول پارگی قرار داده می‌شوند و آن را نگه می‌دارند ترمیم کرد. بدن معمولاً این ابزارها را پس از مدتی جذب می‌کند. ترمیم مینیسک به روش آرتروسکوپی معمولاً حدود ۴۰ دقیقه طول می‌کشد و بیمار عموماً در همان روز از بیمارستان ترخیص می‌شود.
- مینیسککتومی جزئی آرتروسکوپیک – هدف از انجام این عمل جراحی، برداشتن قسمتی از منیسک است که پاره شده است تا زانو بتواند عملکرد طبیعی خود را بازیابد.
- مینیسککتومی کامل ارتروسکوپیک – گاهی اوقات یک پارگی بزرگ در قسمت خارجی مینیسک را بهتر می‌توان به روش مینیسککتومی کامل آرتروسکوپی تحت درمان قرار داد. در این عمل جراحی، کل مینیسک برداشته می‌شود.
توانبخشی
توانبخشی بیمارانی که تحت عمل جراحی مینیسککتومی جزئی بیرونی قرار گرفته‌اند از اولین روز پس از انجام عمل جراحی آغاز می‌شود. برنامه درمانی شامل فعال‌سازی دوباره عضلات چهار سر ران، بازیابی توانایی کامل حرکتی کشکک زانو و کاهش سریع تورم می‌شود. به طور عمومی، پزشکان توصیه می‌کنند، بیمارانی که مقداری کوچکی از مینیسک زانوی آنها برداشته شده است حداقل به مدت ۶ هفته پس از انجام عمل جراحی از فعالیت‌های پربرخورد دوری کنند. بیمارانی که مقدار زیادی از مینیسک آنها برداشته شده است غالباً باید از انجام فعالیت‌های پربرخورد اجتناب کنند زیرا احتمال ابتلا به استئوآرتریت پس از انجام این نوع فعالیت‌ها در این بیماران زیاد است.
زمانی که باید مینیسک جانبی پاره شده برداشته شود، پزشکان فورا توصیه می‌کنند که بیماران تحت نظارت قرار داشته باشند. بیماران هر گونه تورم و دردی که دارند را به پزشک خود گزارش دهند زیرا اینها ممکن است علامت ابتلا به آرتروز باشد و این احتمال وجود دارد که بیمار دچار تغییرات پیش‌رونده آرتروزی شده باشد. در این صورت، اقدامات درمانی دیگر شامل تعدیل فعالیت‌ها، انجام تمرینات ورزشی سبک‌تر، استفاده از بریسهایی که بار را از روی زانو برمی‌دارند، تزریق‌ها یا در صورت امکان پیوند مینیسک می‌شود.
بدیهی است زمانی که مقدار زیادی از مینیسک زانوی یک نفر برداشته می‌شود، احتمال ابتلا به آرتروز تدریجی افزایش می‌یابد. از آنجا که افراد شبیه به هم نیستند، بروز و تأثیر این تغییرات ممکن است از چند هفته تا چند دهه طول بکشد. پزشکان مشاهده کرده‌اند که معمولاً این تغییرات در افراد جوان‌تر با سرعت بیشتری رخ می‌دهد بنابراین یکی از مهم‌ترین کارها در صورت ابتلا به درد و تورم، مراجعه به پزشک است تا بیمار مطمئن شود که دچار تنگی فضای مفصلی یا شکل‌گیری خارهای استخوان نشده است زیرا اینها نشانه این است که اجزای جانبی مفصل دچار ساییدگی و فرسودگی شده‌اند.
سؤالات رایج در مورد پارگی مینیسک خارجی
آیا پارگی مینیسک خارجی خود به خود بهبود می‌یابد؟
برخی انواع پارگی‌های مینیسک خارجی خود به خود بهبود می‌یابند که به نوع و محل پارگی مینیسک آن در مفصل بستگی دارد. اگر مینیسک در لبه‌ای که به پوشش مفصل متصل شده دچار پارگی شده باشد و این پارگی جزئی باشد احتمال این که خود به خود بهبود یابد وجود دارد. به علاوه، گاهی اوقات گزارش شده است که پارگی‌های شعاعی نیز به مرور زمان خود به خود بهبود یافته‌اند البته برای بیشتر پارگی‌ها نمی‌توان چنین انتظاری داشت. آن چه مشخص است این است که امکان بهبودی پارگی‌های مینیسک خارجی وجود دارد بنابراین می‌توان ترمیم این پارگی‌ها را به خصوص در بیماران جوان محدود کرده یا به تعویق انداخت.
چه نوع کیست‌هایی به دلیل پارگی مینیسک خارجی زانو شکل می‌گیرند؟
گاهی اوقات مینیسک خارجی زانو از وسط شکاف می‌خورد که به آن پارگی افقی گفته می‌شود و در نتیجه مایع به پوشش مفصل نشت پیدا می‌کند. این مایع به مرور زمان جمع شده و تقریباً ژله‌ای شکل می‌شود که به آن کیست مینیسکی خارجی یا کیست پارامینیسکال گفته می‌شود. در بیشتر موارد، کیست به دلیل پارگی مینیسک شکل می‌گیرد بنابراین، زمانی که کیست برداشته می‌شود باید پارگی مینیسک نیز غالباً برای جلوگیری ایجاد دوباره کیست به کمک بخیه تحت درمان قرار گیرد.
پارگی مینیسک در افراد مبتلا به استئوآرتریت چگونه ایجاد می‌شود؟
میزان استئوآرتریت مشخص‌کننده نوع درمان برای ترمیم پارگی مینیسک خارجی زانو است. اگر آرتروز بسیار جزئی باشد و مینیسک نیز قابل درمان باشد، می‌توان آن را اصلاح کرد ولی اگر آرتروز به حد سایش استخوان به استخوان رسیده باشد و پارگی مینیسک نیز شدید باشد باید عمل منیسککتومی جزئی را مورد توجه قرار داد مگر در مواردی که مشکلات مکانیکال شدید و محدودیت در عملکرد وجود داشته باشد.
با پارگی مینیسکی که باعث برآمدگی و بیرون‌زدگی شده باشد چه باید کرد؟
بیرون‌زدگی ممکن است به دو دلیل اتفاق بیفتد. یکی به دلیل از بین رفتن غضروف که باعث می‌شود مینیسک به دلیل ایجاد تغییرات آرتروزی از مفصل بیرون بزند. دومین دلیل بیرون‌زدگی ممکن است پارگی ریشه شعاعی یا پارگی‌های ریشه مینیسک خارجی باشد که در صورتی که سطح غضروف هنوز نسبتاً خوب باشد باید ترمیم شود. این کار مستلزم شل شدن بافت اسکار و عقب رفتن مینیسک به سمت داخل مفصل و سپس دوختن و متصل کردن دوباره آن به استخوان می‌شود که البته به نوع پارگی بستگی دارد.
پارگی مینیسک خارجی زانو در زون قرمز چیست؟
پارگی‌های مینیسک بر اساس فاصله آنها از پوشش مفصل طبقه‌بندی می‌شوند که تقریباً با خون‌رسانی نسبت مستقیم دارد. در ۲ تا ۳ میلی‌متر اول، خون‌رسانی خوب است که پزشکان به آن زون قرمز می‌گویند. پارگی که بیش از ۲ تا ۳ میلی‌متر از پوشش مفصل فاصله داشته باشند در لبه زون قرمز قرار دارند و زون سفید هم قسمتی است که خون‌رسانی به آن کم بوده و ما به آنها پارگی‌های زون سفید می‌گوییم. خون‌رسانی به پارگی که فاصله بیش از ۶ میلی‌متری از لبه داشته و بیشتر در زون سفید قرار گرفته ضعیف است و به آن پارگی‌های زون سفید – سفید گفته می‌شود. در مقالات اخیر بیان شده است که مینیسک در پارگی‌های زون سفید – سفید توانایی خوبی برای بهبودی خودش دارد بنابراین توصیه می‌شود که پارگی‌های بزرگ در این زون تحت درمان قرار گرفته و ترمیم شوند.
تفاوت بین پارگی مینیسک خارجی با سندم اصطکاک باند ایلیوتیبیال چیست؟
یکی از بهترین روش‌ها برای تشخیص تمایز بین پارگی مینیسک خارجی و سندرم اصطکاک باند ایلیوتیبیال، بررسی کامل سوابق پزشکی و معاینه بیمار است. معمولاً، سندرم اصطکاک باند ایلیوتیبیال به مرور زمان و بر اساساً فعالیت‌هایی که انجام می‌دهد ایجاد می‌شود، معمولاً زمانی که یک دونده مسافتی تا حدود ۳ کیلومتر را می‌دود مشکلی ندارد. انتظار می‌رود پارگی‌های مینیسک در مفصل زودتر باعث آزار یک دونده شوند. به علاوه، پارگی‌های مینیسک در خط مفصل دردناک هستند در حالی که باند ایلیوتیبیال منقبض معمولاً زمانی که به طور مستقیم روی اپیکوندیل فشار وارد کرده و زانو را خم و راست می‌کند باعث آزار می‌شود. اگر یک نفر باند ایلیوتیبیال را محکم روی اپیکوندیل فشار دهد ممکن است به دلیل ابتلا به سندرم اصطکاک باند ایلیوتیبیال، تحریک شده و دچار درد شود.
آیا پارگی مینیسک باعث ابتلا به کیست بیکر می‌شود؟
کیست بیکر یک کیسه پر از مایع است که اگر مایع به سمت پشت قسمت داخلی زانو و بین سر میانی گاستروکنمیوس و بازوی مستقیم نیمه غشایی نشت می‌کند شکل می‌گیرد. بیشتر ما یک حفره در پشت زانوی خود داریم بنابراین هر چیزی که باعث تورم زانو شود ممکن است باعث شکل‌گیری کیست بیکر شود. اگر مینیسک خارجی باعث بروز تورم شده باشد، احتمال ایجاد کیست بیکر نیز وجود خواهد داشت. به جز موارد بسیار نادر می‌توان کیست بیکر را با رفع مشکلات جلوی زانو درمان نمود و معمولاً برای درمان آن نیازی به انجام عمل‌های جراحی نیست.
با پارگی مینیسک خارجی زانو در دوران نوجوانی چه باید کرد؟
به دلیل عواقب و عوارض شدید ناشی از پارگی مینیسک خارجی زانو در دوران نوجوانی که تقریباً همیشه پس از یک تا دو دهه باعث ابتلا به آرتروز می‌شود، باید این عارضه را در صورت امکان ترمیم کرد. بسیاری از پارگی‌های پیچیده را می‌توان در این گروه سنی تحت درمان قرار داده و ترمیم کرد زیرا احتمال بهبودی آن بیشتر بوده و همچنین می‌توانند از مزیت‌های رشد بیولوژیکی یا عمل تخلیه مغز استخوان، تزریق در مغز استخوان یا تزریق پی آر پی در صورت ضعف لوکوسیت برای تسریع فرایند بهبودی نیز بهره‌مند شوند.
چرا پارگی مینیسک خارجی زانو باعث قفل‌شدگی زانو می‌شود؟
یکی از شایع‌ترین دلایل قفل‌شدگی زانو در صورت پارگی مینیسک خارجی زانو این است که یا پارگی در لبه ایجاد شده و با چرخش وارد مفصل شده یا مینیسک از سمت عقب به جلو به طور کامل جدا شده باشد (پارگی دسته سطلی). بسیاری از ورزشکارانی که به سندرم دسته سطلی مبتلا شده‌اند قبلاً سابقه قفل‌شدگی زانو در هنگام انجام فعالیت داشته‌اند که مقدمه ابتلا فلیپ مینیسک شده است.
پارگی دسته سطلی مینیسک چگونه درمان می‌شود؟
از آنجا که مینیسک خارجی برای جذب ضربات از اهمیت زیادی برخوردار است باید در صورت امکان و اگر فرد به آرتروز شدید مبتلا نیست تحت درمان قرار گرفته و ترمیم شود. این کار را می‌توان به روش آرتروسکوپی با فشار دادن مینیسک در جای خود و بخیه کردن و نگهداشتن آن در محل اصلی انجام داد. استاندارد طلایی برای انجام این امر، ترمیم از داخل به خارج با چندین بخیه است که ممکن است بسته به محل آن به ۱۰ تا ۲۰ بخیه نیاز داشته باشد.
چرا پارگی مینیسک خارجی زانو باعث ایجاد برآمدگی در طول مفصل می‌شود؟
شایع‌ترین دلیل ایجاد برآمدگی با مینیسک خراجی زانو، وجود کیست مینیسکی خارجی در مفصل است. توده‌ها و برآمدگی‌های کوچک ممکن است از بخشی از مینیسک که از محل خود در مفصل یا زیر منیسک و در طول کپسول خارج شده است ایجاد شوند که گاهی اوقات نیز قابل لمس و دردناک است.
درمان و توانبخشی پارگی مینیسک دسته سطلی زانو(bucket handle)
