دیابت یا بیماری قند یک اختلال متابولیک (سوخت و سازی) در بدن است. در این بیماری توانایی تولید انسولین در بدن از بین می‌رود و یا بدن در برابر انسولین مقاوم شده و بنابراین انسولین تولیدی نمی‌تواند عملکرد طبیعی خود را انجام دهد. نقش اصلی انسولین پایین آوردن قند خون توسط مکانیزم‌های مختلفی است.
انواع دیابت
تقسیم‌بندی جدید دیابت توسط انجمن دیابت آمریکا به انواع دیابت نوع یک، نوع ۲، سایر انواع و دیابت حاملگی در ۱۹۹۷ شد. این تقسیم‌بندی با وجودی که هنوز مشکلاتی دارد ولی مورد استفاده است. در دیابت نوع یک تخریب سلولهای بتا در پانکراس منجر به نقص تولید انسولین می‌شود و در نوع دو مقاومت پیشرونده بدن به انسولین وجود دارد که در نهایت ممکن است به تخریب سلولهای بتای پانکراس و نقص کامل تولید انسولین منجر شود. در دیابت نوع دو مشخص است که عوامل ژنتیکی، چاقی و کم‌تحرکی نقش مهمی در ابتلای فرد دارند. دیابت حاملگی به شرایطی گفته می شود که افزایش سطح گلوکز خون برای اولین بار در طی دوره بارداری تشخیص داده می شود.
دیابت نوع یک یا همان وابسته به انسولین
دیابت وابسته به انسولین ناشی از تخریب و نهایتا از دست رفتن سلول های بتای جزایرلانگرهانس (Langerhans) پانکراس است که به فقدان تولید انسولین منجر می شود. عاملی که موجب تخریب جزایر می شود، ناشناخته است، در بعضی موارد ممکن است یک ویروس باشد، دیابت وابسته به انسولین مستقیما به ارث نمی رسد، اگرچه بعضی از افراد ممکن است، استعداد به دیابت را به ارث ببرند، که در آنها افزایش استعداد ابتلا به این نوع دیابت با بعضی از انواع اچ ال آ نشان داده شده است و تقریبا همه آنها … و … هستند. فقط در حدود نیمی از جفت دوقلوهای یکسان با دیابت وابسته به انسولین به طور هماهنگ مبتلا به دیابت هستند در بین مابقی موارد فقط یکی از دوقلوها دیابتی است.
دیابت نوع دو یا همان دیابت شیرین غیر وابسته به انسولین
در حدود ۹۰ تا ۹۵ درصد افرادی دیابتی، به دیابت نوع دو غیر وابسته به انسولین مبتلا هستند. در این نوع بیماری بر خلاف دیابت نوع اول برای بقاء و پایداری زندگی نیاز به تزریق انسولین کمتر پیدا می شود. که این نوع دیابت به دو دسته تقسیم می شود:
۱- دیابت ناشی از چاقی
۲- دیابت غیرچاقی
افراد مبتلا به دیابت غیر وابسته به انسولین توانائی ترشح انسولین را دارند لیکن مقدار و غلظت انسولین در سرم آنها کاهش، طبیعی یا افزایش یافته است که علت آن ناشناخته است.
عوامل مختلفی جهت ایجاد دیابت در نظر گرفته شده اند و توجه روزافزونی به آن ها شده است در این میان مکانیسم های عصبی تاثیرگذار روی کنترل متابولیک دارای نقش مهمی اند. که ممکن است دارای نقص باشند. چاقی شناخته شده ترین علامت همراه این نوع دیابت است.
دیابت بارداری
دیابت بارداری ، تقریبا در ۴% از بارداری ها بروز می کند. علت دقیق دیابت بارداری مشخص نیست ولی وجود برخی سرنخها در تشخیص زودرس این بیماری کمک می نماید. با توجه به عوارضی که دیابت برای جنین و نیز مادر باردار می تواند داشته باشد ، پیشگیری و کنترل دیابت در طی دوران بارداری ضروری می باشد. دیابت بارداری به شرایطی گفته می‌شود که افزایش قند خون برای اولین بار، در طی دوران بارداری دیده شود. دیابت بارداری، تقریباً در ۴ درصد از بارداری‌ها بروز می‌کند. علت دقیق دیابت باردای مشخص نیست، ولی وجود برخی از سر نخ‌ها، در تشخیص زودرس این بیماری موثر است. با توجه به عوارضی که دیابت برای جنین و مادر باردار می‌تواند داشته باشد، پیشگیری و کنترل دیابت در طی دوران بارداری ضروری است.
علایم دیابت
دیابت نوع یک را اغلب می توان در عرض چند روز یا چند هفته تشخیص داد چون علائم آن شدید هستند. این علائم عبارتند از:
• تکرر ادرار که در آن حجم ادرار زیاد شده است. بیمار هر بار که ادرار می کند مقادیر زیادی ادرار دفع می کند.
• خشکی دهان و تشنگی بیش از حد
• احساس ناگهانی خستگی
• کاهش وزن بدون دلیل
• تاری دید
چون تشخیص علائم دیابت نوع ۲ خیلی مشکل است، معمولا این بیماری در آزمایشات چک آپ و یا دوره ای تشخیص داده می شوند. درصد قابل ملاحظه ای از مردان که بعلت ناتوانی جنسی مراجعه می کنند، پس ار بررسی مشخص می شود که دارای بیماری دیابت نوع ۲ هستند که از وجود آن مطلع نبوده اند. گاها قند خون بیمار بالا است ولی هنوز معیارهای دیابت را ندارد که به آن حالت پیش-دیابت می گویند. سرانجام درصد قابل ملاحظه ای از این بیماران مبتلا به دیابت خواهند شد.
تشخیص دیابت
سازمان بهداشت جهانی (WHO) بیماری که شرط ذیل را دارا باشد دیابتی میداند:
بیماری که قند پلاسمای ناشتا بیشتر از ۱۴۰ میلی گرم دسی لیتر در دو نوبت داشته باشد.
قند پلاسمای دو ساعت پس از میل ۷۵ گرم قند بالاتر از ۲۰۰ میلی گرم دسی لیتر داشته باشد.
تشخیص دیابت همیشه باید از طریق اندازه گیری گلوکز خون ثابت شود. باشد.
عوارض ديابت
عوارض ديابت را مي توان به دو نوع “عوارض زودرس” و “عوارض ديررس” تقسيم نمود.
عوارض زودرس
هيپوگليسمي (كاهش قند خون به ۷۰ ميلي گرم در دسي ليتر و كمتر) که به علت مصرف زیاد انسولین یا قرص های پايين آورنده قند خون، کم خوردن یا حذف یک وعدۀ غذي اصلي و يا ميان وعده و فعالیت بدني زیاد ایجاد شود.
هیپرگلیسمی افزایش قند خون بیش از ۱۳۰ میلی گرم در دسی لیتر در قبل از ناشتا وبیش از ۱۸۰ میلی گرم، ۲ ساعت بعد از غذاخوردن که به دلیل پرخوری و یا مصرف ناکافی داروهای پایین آورندۀ قند خون ایجادمی شود.
عوارض ديررس
عوارض دیررس دیابت بتدریج و در صورت عدم کنترل قند خون بالا بوجود می آیند. مهم ترین عوارض به شرح زیر است:
عوارض قلبي عروقی، عوارض عصبی، عوارض کلیوی، مشكلات چشمی، مشكلات اندام تحتاني
درمان دیابت
بهترین درمان برای بیماران دیابتی انسولین درمانی است چون این روش بهتر از هر داروی دیگری باعث کنترل و درمان بیماری می شود. اکثر بیماران مبتلا به دیابت مجبور هستند که قند خون خود را با تزریق انسولین تا حدی متعادل نگه دارند. پنج راهکار برای پیشگیری از اثرات مخرب دیابت در زندگی عادی بیماران وجود دارد که شامل رژیم دیابتی، ورزش مداوم، کنترل بهتر استرس، کنترل وزن، انجام معاینات ادواری و نیز انجام آزمایشات تخصصی سالانه هستند و از این میان ورزش ظاهرا اولین راهکار موثر برای پیشگیری از دیابت و نیز کاهش علائم مضر این بیماری است. بیمار دیابتی باید عوارض و درمان بیماری خود را بشناسد و در مرکز تصمیم گیری باشد. درمان دیابت در گذشته مبتنی بر دارو و رژیم غذایی و ورزش به تنهایی بوده است. اما نتایج در دراز مدت رضایت بخش نبودند و بیماران با درصد بالایی دچار عوارض مزمن مثل نابینایی، قطع عضو، نارسایی کلیوی، دیالیز و پیوند کلیه، و سکته های قلبی و مغزی می شدند. با شناخت بیشتر دیابت از سوی پزشکان، و تکیه بر درمان تیمی این بیماری، نقش بیمار و خانواده اش در کنترل بیماری بسیار پررنگ تر گشت.
از سری مطالب پزشکی عمومی و غیر تخصصی سایت (اطلاعات عمومی و غیر تخصصی پزشکی برای افزایش دانش سلامت و اطلاعات عمومی پزشکی بازدیدکنندگان)
