عفونت مفصل یا آرتریت عفونی هنگامی رخ می‌دهد که باکتری یا ویروس به داخل مفصل وارد شده و تولید مثل کرده و باعث بروز علائم دردناکی در داخل و اطراف مفصل شود.
آرتریت عفونی معمولاً تنها یک مفصل را درگیر می‌کند ولی می‌تواند به سایر مفاصل نیز گسترش یابد. علیرغم نام این بیماری، عفونت مفصل یا آرتریت عفونی مسری نیست. آرتریت عفونی یک عارضه جدی است. این بیماری می‌تواند باعث آسیب دائمی به استخوان‌ها و بافت اطراف مفصل مبتلا شود. تشخیص و درمان سریع آرتریت عفونی برای پیشگیری از آسیب مفصلی و گسترش عفونت ضروری است. در اکثر موارد، بیماران بدون آسیب بلند مدت می‌توانند کاملاً از این بیماری بهبود یابند.
متخصصین کلینیک تخصصی توانبخشی و فیزیوتراپی امید پس از معاینه بیمار برنامه درمانی مناسب با رویکرد پلکانی را برای درمان عفونت زانو ( آرتریت سپتیک) تجویز خواهند کرد. درمان از روش های ساده آغاز می شود و در صورت لزوم درمان های پیچیده تر تجویز خواهند شد.
درمان شامل مصرف یک دوره آنتی بیوتیک و تخلیه مایعات چرکی از مفصل است. بعد از آن، باید یک برنامه توانبخشی جامع آغاز شود که از بروز هرگونه عوارض بلند مدت این بیماری پیشگیری نماید. فیزیوتراپی یکی از روش‌های بسیار موفق است که به بیمار کمک می‌کند تا حداکثر بهبودی را از آرتریت عفونی به دست آورد و به زندگی عادی و فعال خویش بازگردد.
علل آرتریت عفونی
آرتریت عفونی یکی از انواع التهاب مفاصل است که در آن باکتری یا ویروس، یا ارگانیسم‌های آلوده دیگر به داخل مایع میان مفصلی وارد شده و تکثیر می‌شوند.
مردم همواره در معرض باکتری‌ها هستند ولی سیستم ایمنی بدن معمولاً آنها را در بدن از بین می‌برد. ولی اگر باکتری‌ها به محیط‌های بسته‌ای مثل مفصل وارد شوند، به راحتی تکثیر می‌شوند و باعث عفونت شدیدی با التهاب و ورم می‌شوند.
این التهاب باعث از بین رفتن بافت‌های موجود در مفصل شده و به غضروف و استخوان آسیب دائمی خواهد رساند. معمولاً یک باکتری موسوم به استافیلوکوک عامل اصلی آرتریت عفونی است. این رشته باکتری باعث بسیاری از عارضه‌های پوستی دیگر نیز می‌شود.
سایر رشته باکتری‌هایی که می‌توانند عامل آرتریت عفونی باشند عبارتند از:
- استرپتوکوک که باعث عفونت‌های استرپتوکوکی شود
- گنوکوک که عامل بیماری سوزاک است
باکتری‌ها معمولاً با جریان خون به مفصل می‌رسند. معمولاً عامل آرتریت عفونی عفونت باکتریال است ولی ممکن است ویروس یا قارچ نیز باعث این بیماری شوند.
فهرست مقاله
فاکتورهای ریسک
ممکن است آرتریت عفونی هرکسی را مبتلا کند، ولی فاکتورهای ریسک به خصوصی، احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند، از جمله:
- وجود بیماری‌های مفصلی، مثل سایر انواع التهاب مفاصل
- زخم باز
- مصرف مواد مخدر تزریقی
- دیابت
- سیستم ایمنی تضعیف شده
- تماس با سوزن‌های غیر استریل
- عفونت در جای دیگری از بدن
علائم آرتریت عفونی
همچون سایرانواع التهاب مفاصل، علائم اولیه آرتریت عفونی شامل ورم، درد و خشکی در مفاصل مبتلا است. سایر علائم آرتریت عفونی عبارتند از:
- دردی که نسبت به آرتریت‌های التهابی غیر عفونی شدیدتر است
- محدود شدن دامنه حرکت در مفصل درگیر
- قرمزی یا اریتما
- تب که نسبت به آرتریت‌های التهابی بالاتر باشد
- خستگی مفرط
- ضعف
- تغییرات در اشتها
- افزایش تحریک پذیری
- راش پوست
مفاصلی که بیشتربه آرتریت مزمن عفونی مبتلا می‌شوند عبارتند از:
- زانو
- شانه
- مچ دست
- لگن
- آرنج
علائم بالینی این بیماری بعد از مدت کوتاهی بسیار شدید می‌شوند. حتی گاهی اوقات بعد از چند ساعت از ابتلای شخص به عفونت. ممکن است بیماران بسته به ارگانیسم‌هایی که باعث عفونت هستند دیگر علائم این بیماری را نیز تجربه کنند.
آرتریت عفونی در برابر آرتریت واکنشی
آرتریت عفونی گاهی اوقات با نوع دیگری از التهاب مفاصل موسوم به آرتریت واکنشی اشتباه گرفته می‌شود.
آرتریت واکنشی علائمی مشابه علائم بالینی آرتریت عفونی را داراست. آرتریت عفونی در اثر ابتلا به عفونت فعال درون مفصل رخ می‌دهد، در حالی که آرتریت واکنشی در نتیجه عفونت در جای دیگری از بدن ایجاد می‌شود.
برخی از بیماران مبتلا به آرتریت واکنشی پس از عفونت منتقله جنسی (STI) یا عفونت مجرای معدی روده‌ای ناشی از مسمومیت غذایی به این نوع آرتریت مبتلا می‌شوند.
این در حالی است که آرتریت واکنشی معمولاً در اثر گسترش یافتن ارگانیسم عفونی به سایر مفاصل رخ نمی‌دهد. در عوض این بیماری هنگامی رخ می‌دهد که سیستم ایمنی بدن به عفونت واکنش بیش از حد نشان داده و اغلب موجب التهاب مفصل در جای دیگری از بدن می‌شود.
گاهی اوقات، عفونت در مفصلی که مدتی پیش درمان شده می‌تواند باعث فعال شدن فرآیند سیستم خود ایمنی بدن شده و در نتیجه منجر به آرتریت واکنشی در جای دیگری از بدن شود.
عوارض عفونت زانو
اگر فرد مبتلا در موقع مناسب یا با دوز مناسب درمان نشود، این خطر وجود دارد که آرتریت عفونی باعث آسیب دائمی به بافت‌ها و استخوان‌های موجود در مفصل شود.
بدون درمان این بیماری، ممکن است بیمار به عفونت شدید خون موسوم به سپسیس دچار شود که یک بیماری مرگبار است. همچنین می‌تواند منجر به عفونت در استخوان شود که به آن استئومیلیت یا عفونت استخوان می‌گویند.
نحوه اثرگذاری این آسیب بر زندگی فرد به مفاصل درگیر بستگی دارد. برای مثال، آسیب دیدن مفصل زانو می‌تواند بر توانایی فرد در ایستادن یا راه رفتن تأثیر بگذارد. هرچند با جراحی می‌توان این نوع آسیب دیدگی را درمان کرد.
تشخیص
به منظور تشخیص آرتریت عفونی، پزشک معاینه جسمانی انجام داده، علائم بیمار را بررسی کرده و درباره سابقه پزشکی شخص با وی گفتگو خواهد کرد. اگر پزشک به وجود آرتریت عفونی مشکوک باشد، آزمایشات بیشتری انجام خواهد گرفت.
این آزمایشات عبارتند از آزمایش خون و نمونه‌گیری از مایعات مفصل درگیر. تکنسین آزمایشگاه نتایج آزمایش را بررسی می‌کند تا علائمی از وجود عفونت و التهاب ببیند و با کشت خون مطمئن می‌شود که عفونت به جاهای دیگر بدن گسترش نیافته باشد.
وجود میکروب‌های مضر در مایع مفصلی یا وجود مقدار زیادی گلبول سفید در خون می‌تواند نشانه‌ای از وجود آرتریت عفونی باشد. گاهی اوقات نتایج این آزمایشات طبیعی هستند ولی با این حال شخص به آرتریت عفونی مبتلاست. به همین خاطر پزشک غالباً چندین بار خون بیمار را کشت می‌دهد.
ضمناً ممکن است پزشک از آزمایشات تصویربرداری مثل اشعه ایکس یا اسکن ام آر آی (MRI) برای ارزیابی محدوده آسیب وارده به مفصل در اثر عفونت استفاده کند.
تشخیص زودهنگام برای پیشگیری از آسیب دائمی مفصل ضروری است.
درمان آرتریت عفونی
در بیشتر موارد، علائم بعد از ۱ الی ۲ روز کامل درمانی شروع به بهبودی می‌کنند. بهبودی کامل می‌تواند چند هفته طول بکشد ولی عفونت باید تماماً از بین برود.
بهترین گزینه درمانی برای آرتریت عفونی به علت آن بستگی دارد.
آنتی بیوتیک‌ها
پزشک می‌تواند برای درمان آرتریت عفونی آنتی بیوتیک تجویز کند.
اگر باکتری عامل عفونت باشد، پزشک معمولاً آنتی بیوتیک تجویز خواهد کرد. بیمار باید در اولین فرصت ممکن مصرف آنتی بیوتیک را آغاز کند تا خطر آسیب دائمی به مفصل کاهش یابد.
بیمار می‌تواند داروی آنتی بیوتیک را بصورت خوراکی و در عرض چند هفته مصرف کند. یک دوره کامل درمان می‌تواند تا ۶ الی ۸ هفته طول بکشد.
برخی از بیماران باید مدتی را در بیمارستان بستری باشند تا بصورت دائمی آنتی بیوتیک به وی داده شده و مایعات مفصلی از طریق یک سوند تخلیه شود. این درمان می‌تواند چند روز الی یک هفته طول بکشد که به شدت عارضه بستگی دارد. گاهی اوقات پزشک می‌تواند ترتیبی بدهد که بیمار تزریق آنتی بیوتیک را در منزل انجام دهید.
پزشک دوز بالایی از آنتی بیوتیک را برای بیمار تجویز کرده و آن را به بیمار تزریق می‌کند تا سرعت اثرگذاری دارو در مفصل افزایش یابد.
داروهای ضد قارچ
اگر عامل عفونت قارچ باشد، از داروهای ضد قارچ در عوض آنتی بیوتیک استفاده خواهد شد.
داروهای ضد ویروس
عفونت‌های ناشی از ویروس به بیشتر روش‌های درمانی پاسخ نمی‌دهند و معمولاً خود بخود درمان می‌شوند. هرچند امکان دارد که پزشک از داروهای ضد ویروس در برخی موارد استفاده کند، برای مثال عفونت‌های ناشی از هپاتتیت ب.
تخلیه مفصل
در برخی موارد پزشک باید مایع مفصلی را از درون مفصل تخلیه کند زیرا حاوی میکروب‌های مضر است. این کار را می‌توان با کمک یک سرنگ و در طی یک فرآیند موسوم به آرتروسکوپی انجام داد. در این فرآیند پزشک با ایجاد یک روزنه، یک لوله کوچک را به مفصل آسیب دیده وارد می‌کند.
فیزیوتراپی چه کمکی به درمان آرتریت عفونی می‌کند؟
فیزیوتراپی پس از آرتریت عفونی به تقویت دوباره مفصل و عضلات پیرامون آن کمک می‌کند. مفاصل و عضلاتی که در طی یک دوره عدم فعالیت تضعیف شده‌اند. این تمرینات فرآیند بهبودی را تسریع می‌کنند تا شخص بتواند در نهایت سرعت و ایمنی ممکن به فعالیت‌های طبیعی روزمره خود بازگردد. فیزیوتراپ یک برنامه شخصی را برای بیمار طراحی می‌کند تا با احتیاجات و اهداف منحصر به فرد بیمار همخوانی داشته باشد. فیزیوتراپی می‌تواند از طرق زیر به درمان این بیماری کمک کند:
- افزایش قدرت
- بهبود دامنه حرکتی
- کاهش درد
- کمک به پیدا کردن ضرباهنگ فعالیت‌ها
- کاهش خشکی
- تسریع در بازگشت به کار/ فعالیت‌های طبیعی
- افزایش سطح قلبی عروقی
چه نوعی از فیزیوتراپی برای آرتریت عفونی مورد استفاده قرار خواهد گرفت؟
فیزیوتراپی مورد استفاده به علائم بالینی و شدت آرتریت عفونی بستگی دارد. پزشک بیمار را تشویق خواهد کرد تا یک نقش فعال را در برنامه بازتوانبخشی خود ایفا کند و فیزیوتراپی مطابق با هدف‌های درمانی تنظیم می‌شود. فیزیوتراپی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- کرایوتراپی (سرما درمانی)
- تمرینات تقویتی
- تمرینات دامنه حرکتی
- حرکت نرم مفصل
- فعالیت‌های قلبی عروق
- استفاده از تجهیزات مخصوص برای کمک به بیمار در انجام فعالیت‌های روزمره
- استفاده موقتی از اسپلینت برای مفصل به منظور پیشگیری از حرکات ناخواسته
- مشاوره درمانی
- شیوه‌های مدیریت درد
تمرینات
ضمناً بیماران مبتلا به آرتریت عفونی می‌توانند سایر اقدامات را نیز برای کاهش علائم بالینی و پیشگیری از آسیب دیدگی‌های بلند مدت انجام دهند. بیمار می‌تواند گهگداری از فیزیوتراپی بهره برده یا از اسپلینت استفاده کند تا از مفصل آسیب دیده حمایت نماید.
هرچند، بیمار باید مفصل خود را با تمرینات دامنه حرکتی تمرین دهد تا از کوتاه شدن مفصل یا عضله پیشگیری نماید. به عبارت دیگر بیمار نباید دائماً از اسپلینت یا آتل استفاده کند.
تمرینات دامنه حرکتی
این تمرینات باعث کاهش خشکی مفاصل شده و انعطاف مفاصل شخص را افزایش می‌دهد. “دامنه حرکتی” به مقدار طبیعی حرکت مفصل در یک جهت خاص گفته می‌شود. اگر مفصل خیلی دردناک و متورم باشد، باید آن را به آرامی در محدوده دامنه حرکتی خود حرکت داد.
این تمرینات می‌تواند به کار کردن مفاصل کمک کند. برای استفاده از حداکثر مزیت این تمرینات نکات زیر را دنبال کنید.
- این تمرینات را یک الی دو بار در روز انجام دهید.
- هر تمرین را بین ۳ الی ۱۰ مرتبه انجام دهید.
- حرکت را آهسته انجام دهید. حرکت را به صورت ضربه‌ای انجام ندهید.
- در حین تمرین، تنفس صحیح را فراموش نکنید. سعی کنید بلند بشمارید.
- تمرینات را به آهستگی شروع کنید و هر تمرین را تنها چند بار انجام دهید و تدریجاً آن را افزایش دهید.
- سعی کنید با حرکت دادن مفصل تا جایی که کشش خفیفی را احساس کنید، تمام دامنه حرکتی مفصل را پوشش دهید، ولی برای انجام حرکتی از زور استفاده نکنید.
- هرگز برای کمک به بیمار دست و پای وی را حرکت ندهید.
- اگر درد شدیدی را احساس کردید بلافاصله تمرین را قطع کنید. درد عمقی مفصل و درد تیر کشنده دو نوع دردی است که باید مراقب آنها بود. در ابتدای شروع تمرینات مقداری احساس خستگی عضلانی طبیعی است.
اگر به نوعی از آرتریت مبتلا هستید، باید سعی کنید هر روز مفاصل خود را در محدوده حرکتی خود حرکت دهید. فعالیت‌های روزانه مثل کارهای منزل، بالا و پایین کردن پله‌ها، لباس پوشیدن، حمام کردن، آشپزی، بلند کردن اجسام یا خم شدن معمولاً مفاصل را کاملاً در محدوده حرکتی خود حرکت نمی‌دهند. به همین خاطر نباید این فعالیت‌ها را جایگزین تمرینات درمانی کرد که پزشک برای بیمار تجویز کرد.
چرخش کمر
صاف روی صندلی نشسته و دست‌هایتان را روی باسن قرار دهید. به آرامی از ناحیه کمر به طرفین خم شوید. به خاطر داشته باشید که وقتی مفصل لگن را خیلی شدید در دامنه حرکتی خود حرکت دهید، نسبت به شروع ناگهانی درد حساس است. پس آن را از محدوده دامنه حرکتی خود بیشتر حرکت ندهید.
تمرینات تقویتی
این تمرینات به حفظ یا افزایش قدرت عضلات کمک می‌کنند. عضلات قوی باعث ثبات مفصل و راحتی بیشتر آن می‌شود.
دو نوع رایج تمرینات تقویتی برای مبتلایان به آرتریت عبارتند از:
- ایزومتریک: در این تمرینات بیمار عضلات خود را منقبض می‌کند ولی مفاصل خود را حرکت نمی‌دهد. این تمرینات باعث تقویت عضلات می‌شود بدون آنکه مفاصل دردناک را حرکت دهد.
- ایزوتونیک: در این تمرینات بیمار عضلات خود را با حرکت مفاصل تقویت می‌کند. برای مثال هنگامی که زانوهای خود را روی زمین فشار می‌دهید، یک تمرین ایزوتوینک انجام می‌دهید که عضلات ران را تقویت می‌کند.
این تمرینات را باید بصورت روزانه یا یک روز در میان انجام داد. در روزهایی که بیمار درد و ورم مفصلی بیشتری دارد، می‌توان برنامه تمرینی را تغییره داده و تمرینات تقویتی را انجام نداد یا کاهش داد. سوالات خود را در این باره از پزشک بپرسید.
تمرینات مختلف تقویتی را می‌توان برای مفاصل مختلف انجام داد. این تمرینات را باید تنها در صورتی که بیمار احساس راحتی می‌کند انجام داد. اگر درباره ضرورت انجام این تمرینات سوالی دارید حتما از فیزیوتراپ خود بپرسید.
بلند کردن زانو
روی یک صندلی بنشینند. هر دفعه به آرامی یک زانوی خود را بالا بیاورید و زانوی دیگر را خم روی زمین نگاه دارید. این حرکت را برای سمت چپ و راست بدن انجام دهید. بگذارید دست‌هایتان در کنار بدن قرار بگیرد؛ عضلات شکمی خود را “بگیرید” بجای آن که صرفاً دست‌هایتان را روی ران پا قرار دهید. نگذارید زانو به داخل بچرخد.
باز کردن پا
روی یک صندلی بنشینند. هر فعه به آرامی یک پای خود را صاف کرده و سپس آن را به حالت استراحت بازگردانید. این حرکت را برای سمت چپ و راست بدن انجام دهید.
انقباض ران
روی لبه صندلی نشسته و پاهای خود را صاف روبروی خود دراز کنید به گونه‌ای که پاشنه هر دو پا روی زمین قرار بگیرد. با بلند کردن انگشتان پا به سمت سر عضله‌ای که از روی ران عبور می‌کند را منقبض نمایید. پشت زانوی خود را به سمت زمین فشار دهید تا کشش نرمی را در پشت قوزک پا احساس کنید.
تمرینات تندرستی
به تمرینات تندرستی، تمرینات استقامتی نیز می‌گویند. این تمرینات باعث تقویت قلب و شش‌ها شده و استقامت فرد را افزایش می‌دهند. تمرینات تندرستی به انعطاف مفاصل و تقویت عضلات کمک می‌کند. تمرینات استقامتی کیفیت خواب بیمار را بهبود بخشیده، وزن وی را کنترل کرده و به وی احساس خوبی هم از لحاظ روانی و هم از لحاظ جسمانی می‌بخشد.
برخی از بهترین تمرینات استقامتی برای افراد مبتلا به آرتریت عبارتست از پیاده روی، آب درمانی و دوچرخه سواری.
پیاده روی
برای افراد مبتلا به اواع آرتریت پیاده روی بهتر از دویدن است، زیرا در پیاده روی فشار زیادی روی مفاصل وارد نمی‌شود. نیازی به مهارت خاصی ندارد و هزینه زیادی نیز در بر نخواهد داشت. می‌توان تقریباً هر زمان و هر جایی پیاده روی کرد. اگر بیمار دچار مشکلات شدید لگن، زانو، قوزک یا پاست، باید با پزشک خود مشورت نماید: شاید پیاده روی برای این دسته از افراد مناسب نیست … حتی باز هم با این وجود گزینه‌های دیگری وجود دارد – تمرینات آبی و دوچرخه سواری.
تمرینات آبی
شنا و انجام تمرینات در آب بسیار برای مفاصل خشک و دردناک مفید است. آب داغ باعث رها شدن عضلات و کاهش درد می‌شود. دمای آب باید بین ۸۳ تا ۹۰ درجه باشد. وقتی فرد درون آب مفاصل خود را در محدوده حرکتی مفصل حرکت می‌دهد، آب در نقش حمایت‌گر از بدن حمایت می‌کند. وقتی که آب شخص را سرپا نگاه دارد، فشار کمتری بر لگن، زانوها و ستون فقرات وارد خواهد شد. می‌توان تمرینات آب گرم را در حالت ایستاده در آب به عمق شانه‌های شخص یا می‌توان بصورت نشسته در آب کم عمق آنها را انجام داد. در آب‌های عمیق حتماً باید از یک جلیقه نجات باد شونده استفاده کرد تا در زمانی که بیمار در حال حرکت دست‌ها و پاهای خود در آب است از او مراقبت نماید. بسیاری از استخرهای عمومی تمرینات آبی و/ یا برنامه ایروبیک را برای بیماران مبتلا به آرتریت ارائه می‌دهند.
تمرینات ورزشی در آب برای مثال شنا کردن، ایروبیک در آب، پیاده روی در آب و نرم دویدن در آب، برای بیماران مبتلا به آرتریت در ناحیه پا (لگن، زانوها، قوزک و پا) بسیار مفید است. مخصوصاً برای کسانی که پیاده‌روی دردناک است.
دوچرخه سواری
دوچرخه سواری، مخصوصاً دوچرخه ثابت داخل منزل، یک راه خوب برای بهبود تندرستی بدن است بدون آن که فشار بیش از اندازه‌ای بر لگن، زانوها و پاها وارد شود. قد صندلی دوچرخه را به گونه‌ای تنظیم کنید که وقتی پدال در پایین‌ترین وضعیت خود قرار می‌گیرد زانوهایتان تا حد ممکن صاف شوند. توصیه می‌شود آهنگ رکاب زدن (تعداد رکاب‌هایی که در یک دقیقه می‌توان زد – هر بار پایین رفتن پای راست یک رکاب محسوب می‌شود) شصت رکاب در دقیقه باشد. صرفاً زمانی مقاومت پدال را بالا ببرید که برای پنج دقیقه گرم کرده باشید. مقاومت پدال را به حدی بالا نبرید که به دشواری رکاب بزنید.
به تدریج تمرینات استقامتی خود را به ۲۰ الی ۳۰ دقیقه در روز و حداقل ۳ بار در هفته برسانید. تمرینات استقامتی تنها یک بخش از تمام برنامه تمرینی شماست. تمرینات استقامتی را نمی‌توان چایگزین تمرینات درمانی که پزشک تجویز نموده کرد.
عدم کار کردن بیش از حد
متداول‌ترین خطر ورزش کردن کار کشیدن بیش از حد از عضلات است. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که فرد برای مدتی بسیار طولانی یا با شدت بسیار زیادی، مخصوصاً در ابتدای دوره درمان، تمرینات را انجام دهد.
به یاد داشته باشید: تمرینات تنها یک بخش از برنامه درمانی است. سایر بخش‌های یک برنامه درمانی عبارتست از:
- تشخیص صحیح توسط پزشک
- استفاده هوشمندانه از مفاصل
- مطالعه درباره آرتریت
- حفظ انرژی
- داروها
- رژیم غذایی مناسب
- استراحت
- آتل یا اسپلینت (برای برخی از بیماران)
- استفاده از درمان‌های سرما و گرما درمانی
